Από το 1964 ο χώρος έχει κηρυχθεί απαλλοτριωτέος 6 φορές, κάθε φορά όμως κυλούσαν άκαρπες οι προθεσμίες για καταβολή του τιμήματος. Αρκετοί θεωρούν κλειδί για την «αδυναμία» την παρουσία ισχυρών πολιτικών προσώπων ανάμεσα στους ιδιοκτήτες του χώρου, όπως ο Παν. Κανελλόπουλος και ο Διον. Λιβανός. Στους σημερινούς ιδιοκτήτες, που προσπαθούν να υποβαθμίσουν την αρχαιολογική σημασία του χώρου, περιλαμβάνεται η εταιρία ΑΡΣΙΝΟΗ, συμφερόντων της ισχυρής κυπριακής οικογένειας Λόρδου. Κύκλοι του υπουργείου Πολιτισμού θεωρούν ήδη απαγορευτικό το κόστος της απαλλοτρίωσης (περίπου 3,5 εκ ευρώ), με αποτέλεσμα να παγώσουν επ’ αόριστο τα σχέδια για κήρυξη του χώρου ως «Ζώνης Α’ Προστασίας» και να απειλείται με ανοικοδόμηση στα αμέσως επόμενα χρόνια.
Ο ευρωβουλευτής των Οικολόγων Πράσινων θέτει προς την Κομισιόν, που προσυπογράφει το γνωστό Μνημόνιο, το ζήτημα της διασφάλισης επαρκών πόρων για πολιτιστικά αγαθά πανευρωπαϊκής σημασίας. Επισημαίνει, επίσης, τις δεσμεύσεις της χώρας μας βάσει των Ευρωπαϊκών Συμβάσεων για την Προστασία του Τοπίου και της Αρχαιολογικής Κληρονομιάς και καλεί την Κομισιόν να εξετάσει, για ειδικές τουλάχιστον περιπτώσεις, τη δυνατότητα να συγχρηματοδοτούνται με ευρωπαϊκούς πόρους και δαπάνες αναγκαστικών απαλλοτριώσεων.
«Θα ήταν ντροπή για την Ελλάδα και την Ευρώπη, οι φετινοί εορτασμοί για τα 2.500 χρόνια από τη Μάχη του Μαραθώνα να αποδειχθούν η αφετηρία της οριστικής απώλειας του χώρου όπου οι αρχαίοι Αθηναίοι τιμούσαν την ίδια επέτειο», δήλωσε ο Μιχάλης Τρεμόπουλος. «Η προσπάθεια των κατοίκων να μην αφεθεί η πολιτιστική κληρονομιά στο έλεος των περικοπών και των συμφερόντων, αξίζει κάθε στήριξη. Το υπουργείο Πολιτισμού και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή οφείλουν να αναλάβουν πλήρως τις ευθύνες τους».
(ακολουθεί το κείμενο της ερώτησης)
Θέμα: Προστασία και ανάδειξη μνημειακού χώρου της κλασσικής αρχαιότητας στην Αθήνα.
Ο ναός της Αγροτέρας Αρτέμιδος κτίστηκε τον 5ο αι. π.Χ (1) και σωζόταν σχεδόν ακέραιος μέχρι το 1778. Έχει αποτυπωθεί σε λιθογραφίες και σχέδια Ευρωπαίων περιηγητών (2) που επηρέασαν την αναβίωση του κλασικισμού στην αρχιτεκτονική.
Ο χώρος αποτελεί το μόνο σωζόμενο στοιχείο της φυσικής τοπογραφίας του Ιλισού, τοπίου συνδεδεμένου με την πρώτη συστηματική διδασκαλία της φιλοσοφίας στην αρχαιότητα (3). Πρόσθετο ευρωπαϊκό ενδιαφέρον προσδίδει η σύνδεση με τη μάχη του Μαραθώνα, πριν 2.500 χρόνια ακριβώς, την οποία πολλοί Ευρωπαίοι θεωρούν σύμβολο επιτυχούς υπεράσπισης της δημοκρατίας επί του ασιατικού δεσποτισμού.
Η απαλλοτρίωση του χώρου έχει από το 1964 προσκρούσει έξι φορές σε αποτυχία της διοίκησης να την υλοποιήσει (4). Πρωτοβουλίες πολιτών (5) και ΜΜΕ καταγγέλλουν ως πραγματικό λόγο την πολιτική επιρροή ενδιαφερόμενων ιδιοκτητών του χώρου, μεταξύ των οποίων πολιτικά πρόσωπα και ισχυρά επιχειρηματικά συμφέροντα.
Διαδικασία για απόδοση καθεστώτος αποτελεσματικής προστασίας πάγωσε επ’ αόριστον στις αρχές του 2010 και δεν προβλέπεται επανάληψή της. (6)
Κύκλοι του ελληνικού υπουργείου πολιτισμού θεωρούν απαγορευτικό για τη δημοσιονομική θέση της χώρας το ποσό των περίπου 3,5 εκ. ευρώ που απαιτείται για αποζημιώσεις ιδιοκτητών, με αποτέλεσμα να κινδυνεύει ο χώρος με ανοικοδόμηση.
Ερωτάται η Ευρωπαϊκή Επιτροπή:
- Κατά τη σύνταξη του Μνημονίου με την ελληνική κυβέρνηση (7), έχει λάβει πρόνοια διασφάλισης επαρκών δημόσιων πόρων για απαραίτητες-επείγουσες δράσεις προστασίας πολιτιστικών αγαθών ευρύτερης ευρωπαϊκής σημασίας;
- Ενδεχόμενη αποτυχία της Ελλάδας να προστατεύσει το συγκεκριμένο χώρο, είναι συμβατή με τις υποχρεώσεις της βάσει των Ευρωπαϊκών Συμβάσεων για την Προστασία του Τοπίου και της Αρχαιολογικής Κληρονομιάς;
- Σκοπεύει να εξετάσει τη δυνατότητα ευρωπαϊκών συγχρηματοδοτήσεων, σε ειδικές περιπτώσεις, και για δαπάνες απαλλοτριώσεων;
(1) Σε ανάμνηση της νίκης των Αθηναίων επί των Περσών στη μάχη του Μαραθώνα (490 π.Χ). Εκεί τελούνταν οι ετήσιες ευχαριστήριες θυσίες για την επέτειο της μάχης. Ως αρχιτέκτων αναφέρεται ο Καλλικράτης, αρχιτέκτων επίσης του Παρθενώνα και του ναού της Απτέρου Νίκης.
(2) Όπως από τους Άγγλους αρχιτέκτονες Stuart και Revett (1762) http://penelope.uchicago.edu/~grout/encyclopaedia_romana/greece/architecture/ilissus.html
(3) Κατά τους αρχαίους συγγραφείς οι όχθες του Ιλισού χρησιμοποιούνταν ως υπαίθρια σχολή φιλοσοφίας από το Σωκράτη. Μεταξύ των μαθητών που διδάχθηκαν εκεί, ήταν και ο ίδιος ο Πλάτων πριν ιδρύσει δική του σχολή. Η απόκρημνη ανατολική όχθη του Ιλισού σε όλη τη διαδρομή της, πλην του χώρου του αρχαίου ιερού, έχει αλλοιωθεί ριζικά από τις χωματουργικές εργασίες για την ανοικοδόμηση των γειτονικών κτιρίων και τη διάνοιξη της λεωφόρου που κάλυψε την κοίτη του τη δεκαετία του 1960.
(4) http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_civ_2_15/01/2010_386819
(5) http://www.artemisagrotera.org/gr/default.asp
(5) πρακτικό του ΚΑΣ http://www.artemisagrotera.org/gr/documents.asp
(6) Στις 13.1.2010 συζητήθηκε στο Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο του ελληνικού υπουργείου Πολιτισμού πρόταση για κήρυξη του χώρου ως «Ζώνης Α Προστασίας», ως ρύθμιση που θα απέτρεπε οριστικά την οικοδόμησή του. Η απόφαση αναβλήθηκε επ’ αόριστον (βλ. λινκ με το πρακτικό ΚΑΣ), με αίτημα των ιδιοκτητών και επίκληση λόγων καλύτερης ακρόασης τους. Εκ νέου συζήτηση δεν προγραμματίζεται για το ορατό μέλλον.
(7)http://www.parliament.gr/ergasies/nomosxedia/ValidNomosxedio/1436/M-DNTAMEIO-PAP.qxp.pdf
