Στη Βραζιλία έχει ξεκινήσει η προεκλογική εκστρατεία των υποψηφίων. Οι εκλογές είναι ιδιαίτερα κρίσιμες όχι μόνο για την κοινωνία αλλά και για τον Αμαζόνιο και το παγκόσμιο περιβάλλον και τους αγωνιστές για τα δικαιώματα των αυτοχθόνων και του περιβάλλοντος.
Στις 5 Ιουνίου 2022, ο Βρετανός δημοσιογράφος Dom Phillips, συνεργάτης στην εφημερίδα The Guardian, και ο Βραζιλιάνος, ειδικός στις υποθέσεις των αυτοχθόνων, Bruno Pereira, πρώην δημόσιος υπάλληλος του Εθνικού Ιδρύματος για τους Ινδιάνους (FUNAI), εξαφανίστηκαν στην κοιλάδα Javari, μεταξύ της παραποτάμιας κοινότητας του São Rafael και της πόλης Atalaia do Norte στην πολιτεία Αμαζόνας στη βόρεια Βραζιλία.
Τα πτώματά τους εντοπίστηκαν στις 15 Ιουνίου 2022. Στις 15 Ιουνίου 2022, η Ομοσπονδιακή Αστυνομία της Βραζιλίας δήλωσε ότι ένας από τους δύο ανθρώπους που συνελήφθησαν ως ύποπτοι για εμπλοκή στην εξαφάνιση των Philips και Pereira ομολόγησε ότι τους δολοφόνησε.
Η ΜΚΟ Global Witness ανέφερε ότι το 2020 περισσότεροι από 20 υπερασπιστές της γης και του περιβάλλοντος σκοτώθηκαν στη Βραζιλία, στοιχεία που κατατάσσουν τη χώρα στην τέταρτη θέση στην κατάταξη των χωρών με τον μεγαλύτερο αριθμό αυτού του είδους δολοφονιών στον κόσμο, ενώ τα εγκλήματα αυτά παραμένουν, ως επί το πλείστον, ατιμώρητα.
Στη Βραζιλία, σχεδόν τα τρία τέταρτα των δολοφονιών διαπράττονται στην περιοχή του Αμαζονίου και έχουν ως θύματα υπερασπιστές των αυτοχθόνων. Η συνεχιζόμενη επιδείνωση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη Βραζιλία συντελείται σε ένα πλαίσιο που χαρακτηρίζεται από περιοριστικές νομοθετικές αλλαγές και διακοπή της χρηματοδότησης των περιβαλλοντικών οργανισμών, καθώς και από κλιμακούμενη ενδημική βία. Οι αυτόχθονες πληθυσμοί της Βραζιλίας υφίστανται συστηματικές επιθέσεις και απολαύουν ελλιπούς προστασίας των δικαιωμάτων τους, ενώ υφίστανται, επίσης, αυξανόμενο αριθμό επιθέσεων και δολοφονιών. Στο μεταξύ η πανδημία COVID-19 επηρεάζει δυσανάλογα τις κοινότητες των αυτοχθόνων στη Βραζιλία.
Αν και το ισχύον Σύνταγμα της Βραζιλίας, το οποίο εγκρίθηκε το 1988, και το νομικό πλαίσιο της χώρας κατοχυρώνουν το δικαίωμα των αυτοχθόνων λαών στις παραδοσιακές εκτάσεις γης, χωρίς κανένα χρονικό περιορισμό για την αναγνώριση αυτού του δικαιώματος και είναι καθήκον του κράτους να ρυθμίζει και να προστατεύει το δικαίωμα αυτό, στην πραγματικότητα ο Αμαζόνιος και οι αυτόχθονες λαοί δέχονται μεγάλη επίθεση, αν όχι με την υποστήριξη, τουλάχιστον με την ανοχή του προέδρου της Βραζιλίας Bolsonaro.
Στις 22 Οκτωβρίου 2021, αρκετές τοπικές ομάδες της κοινωνίας των πολιτών συμμετείχαν σε δημόσια ακρόαση στη Διαμερικανική Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (IACHR) για να καταγγείλουν παραβιάσεις εις βάρος υπερασπιστών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και υπερασπιστών του περιβάλλοντος στη Βραζιλία. Τον Αύγουστο του 2021, η οργάνωση «Σύνδεσμος των Αυτοχθόνων Λαών της Βραζιλίας» (APIB) υπέβαλε καταγγελία στο Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο κατά του Προέδρου Bolsonaro για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας και γενοκτονία «με βάση τις ρητές, συστηματικές και σκόπιμες πολιτικές του κατά των αυτοχθόνων λαών».
H προστασία των δικαιωμάτων των αυτόχθονων πληθυσμών μας αφορά άμεσα μια και αυτοί συμβάλλουν στην προστασία των τροπικών δασών και άλλων οικοσυστημάτων και, συνεπώς, διαδραματίζουν κρίσιμο ρόλο στη διατήρηση της βιοποικιλότητας στην περιοχή και στην πρόληψη της κλιματικής αλλαγής.
Ο Bruno Pereira και ο Dom Phillips ήταν βαθιά προσηλωμένοι στο καίριας σημασίας έργο της διατήρησης του τροπικού δάσους του Αμαζονίου και της βιοποικιλότητάς του. Ο Αμαζόνιος είναι το μεγαλύτερο τροπικό δάσος στον κόσμο και διαδραματίζει ζωτικής σημασίας ρόλο όσον αφορά την απορρόφηση διοξειδίου του άνθρακα, τη μείωση των αερίων του θερμοκηπίου και τη διατήρηση των περιφερειακών και παγκόσμιων καιρικών μοτίβων. Η κοιλάδα Javari βρίσκεται στον Αμαζόνιο στα σύνορα της Βραζιλίας με το Περού και την Κολομβία. Στην περιοχή αυτή ζουν, με τη μέγιστη πυκνότητα στον κόσμο, αυτόχθονες πληθυσμοί σε εθελοντική απομόνωση και η πρόσβαση σε αυτήν είναι δυνατή μόνο μέσω άλλων περιοχών και με πλωτά μέσα.
Η κοιλάδα Javari, όπως και άλλες περιοχές του Αμαζονίου της Βραζιλίας, είναι τόπος έντονων συγκρούσεων στις οποίες πρωτοστατούν το οργανωμένο έγκλημα και οι εισβολείς γης που εμπλέκονται σε παράνομη αλιεία, θήρα, εξόρυξη, παράνομη υλοτομία και διακίνηση ναρκωτικών.
Το 80 % της αποψίλωσης των δασών παγκοσμίως οφείλεται στη μετατροπή των δασών σε γεωργικές εκτάσεις για εμπορεύματα όπως το βόειο κρέας, η σόγια και το φοινικέλαιο. Η παράνομη εξόρυξη χρυσού απειλεί τα δάση και τη βιοποικιλότητα σε προστατευόμενες περιοχές και εκθέτει τους αυτόχθονες πληθυσμούς σε ρυπαντικές ουσίες.
Καταγράφονται επίσης αυξανόμενα ποσοστά αποψίλωσης στις εκτάσεις γης των αυτοχθόνων, ιδίως στον Αμαζόνιο της Βραζιλίας. Η αποψίλωση των δασών στον Αμαζόνιο της Βραζιλίας έχει αυξηθεί δραματικά από το 2019, καταγράφοντας, μεταξύ άλλων, ραγδαία αύξηση κατά 22 % το 2021 σε σύγκριση με το 2020, ποσοστό που είναι το υψηλότερο από το 2006.
Η κυβέρνηση της Βραζιλίας ευθύνεται για τη διάλυση κυβερνητικών οργανισμών όπως το FUNAI, το οποίο ασκεί εποπτεία επί των υποθέσεων των αυτοχθόνων, καθώς και η Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Περιβάλλοντος (IBAMA), που αποτελεί τον κύριο φορέα επιβολής της περιβαλλοντικής νομοθεσίας της Βραζιλίας, ενώ σοβαρές επιπτώσεις έχουν νόμοι και νομοσχέδια, όπως πχ το γνωστό ως «νομοσχέδιο καταστροφής», και το νομοσχέδιο σχετικά με την οριοθέτηση των εκτάσεων γης των αυτοχθόνων τα οποία θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε αύξηση της αποψίλωσης των δασών και στην καταστροφή των μέσων διαβίωσης των αυτοχθόνων λαών.
Η προώθηση και ο σεβασμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, της δημοκρατίας και του κράτους δικαίου θα πρέπει να συνεχίσει να βρίσκεται στο επίκεντρο των μακροχρόνιων σχέσεων ΕΕ και Βραζιλίας, σύμφωνα με τη δέσμευση της ΕΕ να προάγει τις εν λόγω αξίες στο πλαίσιο της εξωτερικής της δράσης, καθώς και με το ενδιαφέρον που έχει εκφράσει η Βραζιλία να τις ενστερνιστεί στο πλαίσιο της δικής της ανάπτυξης και της διεθνούς συνεργασίας·
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο καταδίκασε πρόσφατα με ψήφισμά του τη βάναυση δολοφονία υπερασπιστών του περιβάλλοντος και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, καθώς και αυτοχθόνων πληθυσμών στη Βραζιλία, και πιο πρόσφατα τη δολοφονία του δημοσιογράφου Dom Phillips και του ακτιβιστή Bruno Pereira και ζήτησε από τις αρχές της Βραζιλίας να διεξαγάγουν διεξοδική, αμερόληπτη και ανεξάρτητη έρευνα για αυτές τις δολοφονίες και να διασφαλίσουν την πλήρη συμμόρφωση με τα δικαιώματα δίκαιης δίκης ανά πάσα στιγμή.
Όμως με τη συνεχή επιθετική ρητορική, τις λεκτικές επιθέσεις και τις εκφοβιστικές δηλώσεις του ο Πρόεδρος Bolsonaro ενθαρρύνει τις επιθέσεις και τις δολοφονίες, καθώς και τη σεξουαλική και έμφυλη βία που ασκείται κατά των γυναικών, των κοριτσιών και των υπερασπιστών του περιβάλλοντος και των αυτοχθόνων πληθυσμών. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο τονίζει τις ευθύνες των αρχών της Βραζιλίας και πόσο σημαντικό είναι να ληφθούν κατάλληλα μέτρα για την προστασία των δικαιωμάτων των αυτοχθόνων λαών στη γη, τα εδάφη και τα παραδοσιακά μέσα διαβίωσής τους, καθώς και για την προστασία τους από κάθε μορφή βίας και διακρίσεων. Καλεί τις αρχές της Βραζιλίας να εφαρμόσουν τις διεθνείς συστάσεις ώστε να διασφαλίσουν την προστασία αυτών των υπερασπιστών και να λάβουν μέτρα για να σταματήσουν τις διώξεις, την ποινικοποίηση και τον στιγματισμό των αυτοχθόνων λαών και άλλων παραδοσιακών κοινοτήτων
Ζητεί, επίσης, την αναγνώριση και την προστασία των εκτάσεων γης που παραδοσιακά καταλαμβάνουν αυτόχθονες λαοί, μεταξύ άλλων με την επανέναρξη της διαδικασίας οριοθέτησης των εδαφών των αυτοχθόνων και με την προστασία των εδαφών αυτών από παράνομες κατασχέσεις γης και τονίζει ότι είναι σημαντικό να διασφαλιστεί η συμμόρφωση με τη Σύμβαση της ΔΟΕ περί των ιθαγενών λαών και των λαών με φυλετική συγκρότηση (Σύμβαση αριθ. 169)·
Αν θέλουμε να σταματήσουμε την καταστροφή του Αμαζόνιου πρέπει οι ευρωπαϊκές και άλλες εταιρείες να διασφαλίσουν τη δέουσα επιμέλεια όσον αφορά τα ανθρώπινα δικαιώματα σε όλο το μήκος των αλυσίδων εφοδιασμού τους στη Βραζιλία. Μάλιστα πολλές οργανώσεις αλλά και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ζητάνε ο προτεινόμενος κανονισμός της ΕΕ για τα προϊόντα μηδενικής αποψίλωσης να περιλαμβάνει την προστασία των δικαιωμάτων των αυτοχθόνων λαών και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και να διασφαλίζει ότι δεν διαπράττονται παραβιάσεις δικαιωμάτων στην παραγωγή προϊόντων που διατίθενται στην ευρωπαϊκή αγορά. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρέπει κατά συνέπεια να διασφαλίζει ότι κάθε πλαίσιο εμπορικής και διακρατικής συνεργασίας συνεργασίας περιλαμβάνει ισχυρές, δεσμευτικές και εκτελεστές διατάξεις για την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, συμπεριλαμβανομένων των δικαιωμάτων των αυτοχθόνων κοινοτήτων, και να προάγει την τήρηση των διεθνών προτύπων και δεσμεύσεων, μεταξύ άλλων όσον αφορά την αποψίλωση των δασών.
Η επόμενη κυβέρνηση της Βραζιλίας πρέπει να εκπληρώσει τις δεσμεύσεις της στο πλαίσιο της συμφωνίας του Παρισιού για την κλιματική αλλαγή και να αντιμετωπίσει τα περιβαλλοντικά εγκλήματα, να εφαρμόσει μια νέα βιώσιμη προσέγγιση όσον αφορά τον Αμαζόνιο προκειμένου να εκπληρώσει τους όρους που ορίζονται στον χάρτη πορείας για την προσχώρηση στον Οργανισμό Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) αλλά και να ευθυγραμμιστεί πλήρως με τα πρότυπα του ΟΟΣΑ προκειμένου να πληροί τις προϋποθέσεις ώστε να γίνει μέλος του οργανισμού.
Ανεξαρτήτως ποια θα είναι η νέα κυβέρνηση στη Βραζιλία η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Εξωτερικής Δράσης και τα κράτη μέλη πρέπει να συνεχίσουν να στηρίζουν την κοινωνία των πολιτών και τις περιβαλλοντικές και ανθρωπιστικές οργανώσεις, προτάσσοντας την προώθηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, της δημοκρατίας, του κράτους δικαίου, της ισότητας και της ελευθερίας των μέσων ενημέρωσης στη Βραζιλία.
Η εθνικές αντιπροσωπείες καθώς και η αντιπροσωπεία της ΕΕ στη Βραζιλία οφείλουν να παρακολουθούν στενά την κατάσταση της δημοκρατίας στη χώρα και να παρέχουν υλικοτεχνική και τεχνολογική στήριξη στους υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, του περιβάλλοντος και των αυτοχθόνων πληθυσμών. Η αντιπροσωπεία της ΕΕ και τα κράτη μέλη με διπλωματικές αποστολές στη Βραζιλία οφείλουν να εφαρμόσουν πλήρως τις κατευθυντήριες γραμμές της ΕΕ για τους υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και να παράσχουν κάθε κατάλληλη στήριξη στους υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
