Συμπληρώθηκε ένας χρόνος παρουσίας μου στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Ο χρόνος κυλάει πολύ γρήγορα, ιδιαίτερα όταν δουλεύεις με τους ρυθμούς που απαιτεί το κοινοβούλιο. Το Ευρωκοινοβούλιο το γνώρισα ήδη από τη δεκαετία του ’80 ως εκπρόσωπος της κοινωνίας των πολιτών που ζητούσε τη στήριξη ευρωβουλευτών σε ελληνικά θέματα αλλά και ως νέος – τότε – που αναζητούσε νέες πολιτικές ιδέες και αξίες που να ανταποκρίνονται στην ανάγκη όχι μόνο κοινωνικής δικαιοσύνης αλλά και δικαιοσύνης απέναντι στα δικαιώματα των επόμενων γενιών κι απέναντι στον πλανήτη. Οι πράσινοι είχαν μπει με θεαματικό τρόπο στο προσκήνιο και στο ευρωκοινοβούλιο και παρακολουθούσα από κοντά όχι μόνο τις κινητοποιήσεις τους αλλά και την παρουσία τους στο ευρωκοινοβούλιο και σε όσα εθνικά κοινοβούλια συμμετείχαν καθώς και το συντονιστικό τους, την πρώτη προσπάθεια  να συντονιστούν σε ευρωπαϊκό επίπεδο τα λίγα, τότε, πράσινα κόμματα.

Ανέλαβα ως ευρωβουλευτής, στις 2 Φεβρουαρίου 2012, σε μια εποχή όμως που το Ευρωκοινοβούλιο – και η Ευρώπη – είχαν πλέον αλλάξει πολύ. Το τείχος έχει καταρρεύσει στο μεταξύ, στο Ευρωκοινοβούλιο εκπροσωπούνται ήδη 27 χώρες και σύντομα 28 (Κροατία) με ένα σύνολο 752 Ευρωβουλευτών. Είναι ένα πανόραμα των ευρωπαϊκών κοινωνιών. Είναι όμως και το αποτέλεσμα γενναίων αποφάσεων αλλά και οπισθοδρόμησης μεταπολεμικά. Είναι πολύ ενδιαφέρον να επισκεφθεί κάποιος το Παρλιαμεντάριουμ, μπροστά στο Ευρωκοινοβούλιο στις Βρυξέλλες, για να δει συμπυκνωμένη την ιστορία της Ευρώπης από το τέλος του πολέμου μέχρι σήμερα, από τις πορείες και συγκεντρώσεις για τη δημιουργία μιας Ευρωπαϊκής Ομοσπονδίας (πχ 1949), μέχρι τα πρώτα βήματα για την ένωση άνθρακα και χάλυβα και τη σημερινή μορφή της ΕΕ και του Ευρωκοινοβουλίου.

Το μόνο εκλεγμένο θεσμικό ευρωπαϊκό όργανο, το Ευρωκοινοβούλιο έχει πλέον πολύ σοβαρές αρμοδιότητες, συν-νομοθετεί και συναποφασίζει για πάνω από το 85% των ευρωπαϊκών υποθέσεων, δεν είναι μόνο ένα όργανο διαβούλευσης, άσκησης κοινοβουλευτικού ελέγχου ή κατάθεσης ψηφισμάτων χωρίς ουσιαστικό αποτέλεσμα. Ακόμα και για τον προϋπολογισμό της Ευρωπαϊκής Ένωσης και τις κατευθύνσεις των Ταμείων, δεν αρκεί να τα βρουν Συμβούλιο (Κυβερνήσεις) και Κομισιόν, αλλά πρέπει να συμφωνήσει και το Ευρωκοινοβούλιο που έχει επεξεργαστεί τις δικές του προτάσεις και θέσεις (αύξηση προϋπολογισμού με ίδιους πόρους, ενίσχυση πολιτικών συνοχής, επενδύσεις κα). 

Ενίσχυση του Ευρωκοινοβουλίου, όχι μόνο με ενίσχυση των αρμοδιοτήτων του, αλλά σε αυτή την κρίσιμη περίοδο που διανύουμε, με αύξηση της συμμετοχής των πολιτών στις Ευρωεκλογές του Μαΐου (22-25 μάλλον) 2014 και ενίσχυση των πολιτικών δυνάμεων που επιδιώκουν την πολιτική, οικονομική και κοινωνική ένωση είναι η μόνη λύση απέναντι σε θέματα αφενός δημοκρατικής νομιμοποίησης στη λήψη των αποφάσεων και αφετέρου στην ανάγκη αναζωογόνησης της ευρωπαϊκής ιδέας και ολοκλήρωσης. Η άγνοια αλλά και πολιτικές απομονωτισμού έχουν ως αποτέλεσμα να αποδυναμώνεται ο μόνος εκλεγμένος, δημοκρατικός θεσμός που μπορεί να ελέγχει την αυθαιρεσία του Συμβουλίου και την απουσία διαφάνειας στη λήψη των αποφάσεων του (οι κυβερνήσεις δημοσιοποιούν μόνο όσα αυτές θέλουν και όπως  τα θέλουν).

Από τον Φεβρουάριο 2012 που είμαι στο Ευρωκοινοβούλιο, η Επιτροπή αλλά και οι εκπρόσωποι του Συμβουλίου και της Προεδρίας (Δανέζικη και Κυπριακή το 2012 και Ιρλανδική τώρα) σφυροκοπούνται από όλο και περισσότερους ευρωβουλευτές για την ατελέσφορη πολιτική που εφαρμόζεται για την διέξοδο από την κρίση, την απουσία δημοκρατικής νομιμοποίησης των μέτρων που επιβάλει η τρόικα στις κοινωνίες χωρίς τον έλεγχο και τη σύμφωνη γνώμη του ευρωκοινοβουλίου, τη μη ισορροπημένη δημοσιονομική πολιτική που οδηγεί σε αντίθετα από τα επιδιωκόμενα αποτελέσματα. Το Ευρωκοινοβούλιο έχει δώσει ισχυρή εντολή να υπάρξει μια καλή απόφαση για τον προϋπολογισμό, όχι ένας κακός συμβιβασμός με περικοπές στο σύνολο αλλά και σε ιδιαίτερα σημαντικούς τομείς. Πιέζει, για παράδειγμα, για την τραπεζική ένωση, τις μεταρρυθμίσεις στην Ευρωζώνη, την ενίσχυση των πολιτικών συνοχής ή τη συνέχιση της λειτουργίας του Ευρωπαϊκού Ταμείου για τους άπορους, θέματα που έχουν άμεση σχέση με μια πιο δίκαια Ευρώπη, μια Ευρώπη της αλληλεγγύης. Τι είναι πιθανόν να γίνει, όμως, αν δεν κινητοποιηθούν η κοινωνία των πολιτών και οι ευρωπαϊκές δυνάμεις; Οι πολίτες οργισμένοι, για διαφορετικούς ίσους λόγους,  εξαιτίας της κρίσης αλλά και αγνοώντας σε μεγάλο βαθμό ποιος είναι ο ρόλος και οι θέσεις του Ευρωκοινοβουλίου, θα στραφούν όχι εναντίον αυτών που ευθύνονται για τις λανθασμένες επιλογές (κυβερνήσεις, ανεξέλεγκτες αγορές) αλλά εναντίον του πραγματικού συμμάχου τους, του Ευρωκοινοβουλίου.  Η τυχόν αύξηση της αποχής και η εκλογή ακροδεξιών δυνάμεων θα αποδυναμώσει τον δημοκρατικό αυτό θεσμό, αντί να τον ενισχύσει σε μια περίοδο που χρειάζεται ένας άνεμος που θα σαρώσει την αιθαλομίχλη που έχει συγκεντρωθεί, θα καθαρίσει την ατμόσφαιρα σε Ευρωπαϊκό επίπεδο, θα προετοιμάσει μια νέα Ευρωπαϊκή συνθήκη για την οικονομική, κοινωνική και πολιτική ολοκλήρωση.

Είναι το Ευρωκοινοβούλιο αποτελεσματικό, αναρωτιούνται πολλοί. Γιατί να έχουν οι πολίτες να πληρώνουν άλλο ένα κοινοβούλιο; Και σε τι διαφέρει από τα εθνικά κοινοβούλια; Η εικόνα του ελληνικού κοινοβουλίου, όπως και σε πολλούς άλλους πολίτες, μου δημιουργεί θλίψη για το επίπεδο της «πολιτικής» συζήτησης. Αυτή είναι η απάντηση απέναντι στην αποτυχία του πολιτικού συστήματος; Ανανεώθηκε το κοινοβούλιο με αυτές τις πολιτικές δυνάμεις όπως εκπροσωπούνται σήμερα στην ελληνική Βουλή; Καμία σχέση με τον τρόπο που λειτουργεί το ευρωκοινοβούλιο και το πως παράγεται εκεί πολιτική. Το Ευρωκοινοβούλιο είναι πραγματικά ένα πολύ ενδιαφέρον πείραμα. Ενώ δεν έχουμε προχωρήσει σε μια πραγματική ευρωπαϊκή ένωση, στην πραγματικότητα έχουμε διακυβερνητική – διακρατική συνεργασία μέχρι τώρα, οι ευρωβουλευτές – όχι πάντα και όχι ιδανικά – εκφράζουν την ευρωπαϊκή οπτική κι όχι απλώς το άθροισμα εθνικών συμφερόντων και εθνικών εγωισμών. Ακόμα και οι ευρωβουλευτές, πχ Έλληνες, και οι εθνικοί βουλευτές των αντίστοιχων πολιτικών ομάδων έχουν τεράστιες διαφορές μεταξύ τους στον τρόπο που συζητάνε, διαβουλεύονται, έχουν μάθει να κάνουν πολιτική.

Αυτό που κάνει τη διαφορά είναι νομίζω ο τρόπος που παράγεται η πολιτική στο Ευρωκοινοβούλιο. Σπάνια θα δει κάποιος τις ανόητες κοκορομαχίες που βλέπει να κυριαρχούν – άνευ ουσιαστικού περιεχομένου – στο ελληνικό κοινοβούλιο. Η πολιτική αντιπαράθεση και σύνθεση είναι γύρω από το βαθύ περιεχόμενο, την ουσία της πολιτικής, είτε αυτή αφορά τις μεγάλες ενότητες (πχ περιφερειακή πολιτική ή πολιτική συνοχής ή τα μεγάλα διεθνή προβλήματα, όπως η κλιματική αλλαγή ή έστω την υποστήριξη από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Προσαρμογής στην Παγκοσμιοποίηση για τους εργαζόμενους σε ένα ναυπηγείο ή στον οικοδομικό κλάδο. Το γεγονός ότι καμία πολιτική ομάδα δεν έχει από μόνη της την πλειοψηφία στο Ευρωκοινοβούλιο αλλά και το γεγονός ότι η θέση κάθε πολιτικής ομάδας δεν είναι απόλυτα αποφασισμένη από τα πριν, από κάποιον άλλο, οδηγεί στην ανάγκη συνεχούς διαβούλευσης κατά αρχάς μέσα σε κάθε πολιτική ομάδα.

Πριν από κάθε Ολομέλεια στο Στρασβούργο προηγείται μια εβδομάδα, όπου οι ευρωβουλευτές - μεταξύ και των άλλων υποχρεώσεων που έχουν - πρέπει να συμμετέχουν στις συνεδριάσεις της πολιτικής τους ομάδας για να αποφασίσουν τη θέση που θα κρατήσουν σε κάθε θέμα και σε κάθε τροπολογία (και μιλάμε για χιλιάδες ψηφοφορίες σε κάθε Ολομέλεια). Έχει προηγηθεί η προεργασία από τον/την ευρωβουλευτή που έχει αναλάβει το θέμα, η ενεργή συνεργασία με τους ειδικευμένους επιστημονικές συνεργάτες, η διαβούλευση με την κοινωνία των πολιτών, η διοργάνωση «ακροάσεων», ημερίδων, «εργαστηρίων» με ειδικούς, η συζήτηση στις ομάδες εργασία της αντίστοιχης πολιτικής οικογένειας και στις Επιτροπές του Ευρωκοινοβουλίου που εμπλέκονται με το θέμα, από τις διαφορές οπτικές γωνίες τους (πχ περιφερειακή ανάπτυξη, περιβάλλον, απασχόληση).

Υπάρχει, λοιπόν, μια συνεχής πολιτική διαβούλευση και συζήτηση στο πλαίσιο κάθε πολιτικής ομάδας, κάθε πολιτικής ομάδας με φορείς που εκείνη ενδιαφέρεται να συμβουλευτεί και ακούσει στα διάφορα θέματα, μεταξύ ευρωβουλευτών από διαφορετικές πολιτικές ομάδες που ασχολούνται με το ίδιο θέμα, αφού για κάθε θέμα που ένας ευρωβουλευτής – εκπροσωπώντας την πολιτική του ομάδα έχει αναλάβει εισήγηση – έκθεση, υπάρχουν αντίστοιχοι «σκιώδεις» εισηγητές από όλες τις υπόλοιπες πολιτικές ομάδες που θα παρουσιάσουν τη δική τους θέση και θα καταθέσουν τις δικές τους προτάσεις και τροπολογίες που θα μπουν σε ψηφοφορία στις Επιτροπές και τελικά στην Ολομέλεια. Είναι ένας κόσμος που για κάποιον τρίτο μοιάζει πολύπλοκος, ακατανόητος ίσως, αλλά είναι η πλήρης έκφραση της δημοκρατίας, αλλά όχι μιας χαώδους κι αναποτελεσματικής αλλά μιας καλά οργανωμένης δημοκρατικής λειτουργίας, όπως θα έπρεπε να είναι στην πραγματικότητα και στο ελληνικό κοινοβούλιο.

Καμία δεδομένη πλειοψηφία δεν υπάρχει ούτε καν στο εσωτερικό κάθε πολιτικής οικογένειας, κανένας δεν νοιώθει ότι είναι εκεί απλώς για να καταψηφίζει  (εντάξει υπάρχουν και οι ακραίοι ευρωσκεπτικιστές που το κάνουν από δική τους επιλογή γιατί δεν θέλουν την ευρωπαϊκή ένωση). Κανείς δεν νοιώθει ότι στερείται του δικαιώματος να επηρεάσει τις αποφάσεις. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχουν πολιτικές διαφωνίες, πολιτικές αντιπαραθέσεις. Υπάρχουν, αλλά η πολιτική γίνεται με τρόπο «ευγενή». Αλλά ακόμα και ένας καινούριος στο Ευρωκοινοβούλιο, όπως εγώ, μπαίνει αμέσως στα βαθιά: έχω ήδη παρουσιάσει την έκθεσή μου για λογαριασμό της Επιτροπής Περιβάλλοντος για το Ευρωπαϊκό Ταμείο Θάλασσας κι Αλιείας, είμαι υπεύθυνος των Πράσινων σε θέματα Κοινωνικής Συνοχής, είμαι σκιώδης εισηγητής εκ μέρους των πράσινων σε πολλές εκθέσεις και έχω καταθέσει εκατοντάδες τροπολογίες σε διάφορες εκθέσεις και η συντριπτική πλειοψηφία τους έχει υιοθετηθεί. Συμμετέχω στη διαδικασία διαβούλευσης, στον τριμερή διάλογο, Κομισιόν, Ευρωκοινοβούλιο και Συμβούλιο – Προεδρία για την τελική συμφωνία πάνω στον νέο Κανονισμό του Ταμείου Συνοχής – ένα σχέδιο το οποίο περιλαμβάνει όχι μόνο τις προτάσεις του βασικού εισηγητή αλλά και προτάσεις – τροπολογίες που είχα καταθέσει εκ μέρους των πράσινων και σχεδόν όλες υπερψηφίστηκαν ή έγιναν συμβιβασμοί στην τελική έκθεση. Έχω καταθέσει πάνω από 60 ερωτήσεις προς την Κομισιόν και έχω μιλήσει δεκάδες φορές σε Επιτροπές, στην Ολομέλεια, σε εκδηλώσεις. Νοιώθεις, λοιπόν, ότι δεν σπαταλάς την ενέργεια και το χρόνο σου σε διαδικασίες που δεν μπορούν να επηρεάσουν, αλλά ότι είναι μια συνεχής άσκηση πολιτικής διαβούλευσης, επηρεασμού μέσα από την τεκμηρίωση και την επικοινωνία, δημιουργίας συμμαχιών αλλά και σωστής προετοιμασίας.

Ναι, αλλά μήπως όλα αυτά κοστίζουν υπερβολικά; Μήπως υπάρχουν υπερβολικά προνόμια για τους ευρωβουλευτές; Κατ΄ αρχάς είμαι από εκείνους που έχουν αντιταχθεί στον εύκολο λαϊκισμό σχετικά με παρόμοια θέματα. Ναι, η δημοκρατία είναι ένα σύστημα που κοστίζει, αλλά αν λειτουργεί αποτελεσματικά είναι το πιο οικονομικό σύστημα σε σχέση με όλα τα άλλα. Πόσο κόστισε σε ανθρώπινες ζωές, οικονομικά, κοινωνικά - κι όχι μόνο στις χώρες τους-  ο ναζισμός και ο φασισμός, που σήμερα δυστυχώς βρίσκονται και στη χώρα μας εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι, και νέοι στην ηλικία, που υποστηρίζουν με την ψήφο ή την ανοχή τους παρόμοιες πρακτικές ως δήθεν απάντηση στην κρίση του ελληνικού πολιτικού συστήματος; Πόσο κόστισε στην Ελλάδα και στην Κύπρο η Χούντα, σε επίπεδο ανθρώπινου πόνου, φυλακίσεων, εξορίας, καταστροφής του περιβάλλοντος, εκτελέσεων Ελλήνων από Έλληνες και Κυπρίων από Κύπριους και Έλληνες; Μπορεί να συγκριθεί με το «κόστος της δημοκρατίας» το κόστος της απώλειας της μισής Κύπρου, ως αποτέλεσμα της εγκληματικής κίνησης της χούντας να δολοφονήσει τον Μακάριο και να επιβάλει ελεγχόμενο καθεστώς στην Κύπρο, που έδωσε την αφορμή ή το πρόσχημα στην Τουρκία να καταλάβει μεγάλο μέρος του νησιού; Πόσο ανιστόρητοι μπορεί να είναι αυτοί που αναφέρονται συχνά – πυκνά στην πολιτική τους επιχειρηματολογία στην «αποτυχία της δημοκρατίας»; Πόσο κόστισαν και κοστίζουν σε όλες τις γωνιές του πλανήτη η απουσία δημοκρατίας και κοινωνικής δικαιοσύνης, οι εξωδικαστικές εκτελέσεις, τα βασανιστήρια, οι καταστροφές οικογενειών, οι καταρρεύσεις οικονομιών, η διάλυση κοινωνιών, οι συγκρούσεις, ο τρόμος, ως αποτέλεσμα των δικτατοριών ή αυταρχικών – μη δημοκρατικών καθεστώτων στη Λατινική Αμερική, την Ασία ή την Αφρική; Μήπως έχουμε ξεχάσει τα εκατομμύρια θυμάτων του σταλινικού καθεστώτος, τις εκτελέσεις όσων τολμούσαν να διασχίσουν το τείχος, τους δολοφονημένους ή εξόριστους αντικαθεστωτικούς σε Ουγγαρία, Ρωσία ή Κίνα, τα εκατομμύρια θυμάτων των ερυθρών χμερ στην πορεία για υποχρεωτική επιστροφή στην ύπαιθρο ή των Ταλιμπάν στο Αφγανιστάν;  Αλλά μήπως δεν είναι επικίνδυνη η ανεξέλεγκτη αγορά, η κυριαρχία κερδοσκοπικών δυνάμεων που έχουν πολύ μεγαλύτερη δύναμη σήμερα κι από ισχυρές χώρες, όπως οι ΗΠΑ ή η Γερμανία, και μπορούν μέσα σε ελάχιστα λεπτά να καταστρέψουν οικονομικά – κοινωνικά μια χώρα, πατώντας μερικά πλήκτρα του υπολογιστή και ανεβάζοντας ή κατεβάζοντας την πιστοληπτική ικανότητα μιας χώρας ή εξαπλώνοντας τοξικά οικονομικά προϊόντα που μετά πρέπει να πληρώσει η κοινωνία;

Δεν υπάρχει εναλλακτική λύση άλλη πέρα από την εμβάθυνση της δημοκρατίας και τη βελτίωση της αποτελεσματική της λειτουργίας. Απέναντι στην αποτυχία του πολιτικού συστήματος στην Ελλάδα δεν είναι λύση η ακόμα μεγαλύτερη υποβάθμιση της δημοκρατικής λειτουργίας και οι γελοιότητες που βλέπουμε, αλλά η αναγέννηση του κοινοβουλίου μέσω της εισόδου σε αυτό δημιουργικών κοινωνικών και πολιτικών δυνάμεων, της ενίσχυσης του ουσιαστικού και όχι προκατασκευασμένου διαλόγου, της σύνθεσης μέσα από τη διαφορετικότητα. Το Ευρωκοινοβούλιο αποτελεί το καλύτερο – τουλάχιστον μέχρι τώρα – παράδειγμα και την εμπειρία του θα μπορούσε να αξιοποιήσει το ελληνικό κοινοβούλιο. Συχνές κοινές συνεδριάσεις με τη συμμετοχή των ευρωβουλευτών καθώς και εκπροσώπων της κοινωνίας των πολιτών θα μπορούσε να είναι ένα πρώτο βήμα για την αναγέννηση των δημοκρατικών θεσμών προς μια νέα ελληνική δημοκρατική πολιτεία. Το επόμενο βήμα θα πρέπει να αφορά τα περιφερειακά και δημοτικά συμβούλια, ιδιαίτερα αυτά που θα προκύψουν από τις περιφερειακές και δημοτικές εκλογές του 2014.

Το Ευρωκοινοβούλιο προσπαθεί να μειώσει όποιες τυχόν υπερβολές υπάρχουν στις διευκολύνσεις που παρέχονται στους ευρωβουλευτές για να μπορούν να ανταποκριθούν στο απαιτητικό έργο τους. Αλλά δεν παραχωρεί ιδιόκτητο ΙΧ και οδηγό στους ευρωβουλευτές, δεν υπάρχει λόγος, παρέχει όμως πράγματι αρκετές δυνατότητες και υποδομές για να έχει ένας ευρωβουλευτής επαρκές προσωπικό – συνεργάτες για τη δουλειά του. Δεν επιτρέπει όμως να προσλαμβάνεις συνεργάτες συγγενείς, ελέγχει τα οικονομικά – έχει υπηρεσία εσωτερικού ελέγχου σε περίπτωση καταγγελίας ή υπόνοιας κάποιας απάτης ή παραβίασης των κανόνων δεοντολογίας, είναι σε εξέλιξη συζήτηση αν μπορεί να χρηματοδοτεί εκείνες τις πράξεις πολιτικών δυνάμεων που προωθούν την ξενοφοβία και το ρατσισμό. Προσωπικά, έχω επιλέξει να ταξιδεύω πάντα με τα πιο οικονομικά εισιτήρια, και να ενισχύονται από το 50% του μισθού μου σε αυτή τη δύσκολη εποχή, πρωτοβουλίες που ενισχύουν την κοινωνική συνοχή. Πέρα από τη δεοντολογία ο καθένας μας πρέπει να έχει και έναν προσωπικό κώδικα πολιτικής ηθικής, που μπορεί να συμβάλει στην αναζωογόνηση της δημοκρατίας.

Ο Νίκος Χρυσόγελος είναι ένας από τους αντιπροέδρους της Επιτροπής Περιφερειακής Ανάπτυξης (REGI) του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Είναι εισηγητής των Πράσινων σε θέματα Πολιτικής Συνοχής και συμμετέχει στην ομάδα εργασίας τους για τις πολιτικές Περιφερειακής Ανάπτυξης και Πολιτικής Συνοχής. Είναι εισηγητής του σε τομείς που συνδέονται με περιφερειακή ανάπτυξη, συνοχή, μακροπεριφέρειες, αστική και βιομηχανική πολιτική, νησιωτικότητα και άλλα.

Διαβάστε αναλυτικά τις παρεμβάσεις