Έγκριση νέων κανόνων για τον FRONTEX από Επιτροπή του Ευρωκοινοβουλίου

«Το ναυάγιο της 3ης Οκτωβρίου στη Λαμπεντούζα, το πολύνεκρο ναυτικό δυστύχημα στα ανοιχτά της Μάλτας λίγες ημέρες αργότερα και ο θάνατος μεταναστών στη Λευκάδα το Νοέμβριο, αποτελούν μέρος ενός συνεχιζόμενου δράματος που εξελίσσεται εδώ και δεκαετίες στη Μεσόγειο στην προσπάθεια ανθρώπων να ξεφύγουν από συνθήκες που απειλούν τη ζωής τους ή στην αναζήτηση μιας καλύτερης ζωής. Έχουμε πάνω από 20.000 θύματα τα τελευταία 10 χρόνια, ενώ στην θαλάσσια περιοχή μεταξύ Τουρκίας και Ελλάδας έχουν χάσει τη ζωή τους μέσα σε ένα χρόνο 177 άτομα. Δεν μπορούμε να κλείνουμε τα μάτια μπροστά σε αυτές τις τραγωδίες. Χρειαζόμαστε μια κοινή ευρωπαϊκή πολιτική για την μετανάστευση με έμφαση στην κοινωνική ένταξη και στον σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και του ανθρωπισμού, νόμιμους δρόμους μετανάστευσης και επιμερισμό ευθυνών σε όλες τις χώρες, ώστε να μην πέφτουν όλες οι ευθύνες στις χώρες που είναι στα σύνορα», δήλωσε ο Νίκος Χρυσόγελος, ευρωβουλευτής των Οικολόγων Πράσινων / Ομάδα των Πράσινων στο Ευρωκοινοβούλιο, με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων αλλά και την υπερψήφιση από την Επιτροπή Πολιτικών Ελευθεριών, Δικαιοσύνης και Εσωτερικών Υποθέσεων του Ευρωκοινοβουλίου νέων κανόνων αναφορικά με τη δράση του FRONTEX.

Αναγνωρίζοντας την ανεπάρκεια του ισχύοντος συστήματος μεταναστευτικής πολιτικής και θέλοντας να αποτρέψει νέες τραγωδίες που μπορούν να αποφευχθούν, η Επιτροπή αυτή ενέκρινε στις 9 Δεκεμβρίου 2013 τους νέους κανόνες του FRONTEX, του ευρωπαϊκού οργανισμού για τη διαχείριση της επιχειρησιακής συνεργασίας στα εξωτερικά σύνορα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Σύμφωνα με τους νέους κανόνες που προωθεί το Ευρωκοινοβούλιο, θα συμπεριλαμβάνεται στις αρμοδιότητες του FRONTEX η συμβολή του Οργανισμού σε έκτακτες ανάγκες ανθρωπιστικού χαρακτήρα και επιχειρήσεις διάσωσης στη θάλασσα.

«Οι Πράσινοι χαιρετίζουμε το αποτέλεσμα της ψηφοφορίας, που καθορίζει τη θέση του Ευρωκοινοβουλίου κατά τις διαπραγματεύσεις με τις κυβερνήσεις, οι οποίες αναμένεται να ξεκινήσουν πριν τα Χριστούγεννα. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο δίνει ισχυρό μήνυμα στις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις: Όλες οι αποστολές του FRONTEX πρέπει να διέπονται από δεσμευτικούς και καθολικά ισχύοντες κανόνες για τη διάσωση των μεταναστών που βρίσκονται σε κίνδυνο στη θάλασσα. Προκειμένου οι αρμόδιοι οργανισμοί, όπως ο FRONTEX και ο EUROSUR να μπορέσουν να ανταποκριθούν στο ρόλο αυτό, θα πρέπει να τους παραχωρηθεί η εντολή και τα μέσα. Οι εθνικές αρχές δεν επιτρέπεται να αρνούνται να διασώζουν ζωές επειδή τα κράτη μέλη δεν επιθυμούν να δεχθούν περισσότερους μετανάστες. Οι πρόσφατες τραγωδίες πρέπει να αφυπνίσουν το Συμβούλιο, το οποίο αναμένεται να καθορίσει τη θέση του στο τέλος της εβδομάδας, ώστε η δράση του FRONTEX να συμμορφωθεί με το διεθνές και ευρωπαϊκό δίκαιο. Οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις πρέπει να δεσμευτούν για την υιοθέτηση και υλοποίηση μίας ολοκληρωμένης Ευρωπαϊκής πολιτικής για τη μετανάστευση, αντί του ισχύοντος συστήματος αποτροπής με κάθε μέσο. Οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις έχουν εμποδίσει επανειλημμένα ακόμα και τις προσπάθειες βοήθειας σε σκάφη μεταναστών που βρίσκονται σε κίνδυνο. Διαπιστώθηκε ότι τρία αλιευτικά σκάφη που βρίσκονταν κοντά στο ναυάγιο στη Λαμπεντούζα δεν προσέτρεξαν για βοήθεια, ίσως λόγω της ιταλικής νομοθεσίας που προβλέπει αυστηρές ποινές σε περίπτωση βοήθειας προς μετανάστες»,συνέχισε ο Νίκος Χρυσόγελος.

Αναλυτικά για τους νέους κανόνες για τον FRONTEX

Στα βασικά σημεία των μέτρων που προωθεί το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο συγκαταλέγονται:

Προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων και αρχή της μη επαναπροώθησης

Κατά τη διάρκεια επιχείρησης επιτήρησης των συνόρων στη θάλασσα, ενδέχεται να ανακύψει ανάγκη να παρασχεθεί συνδρομή σε πρόσωπα που βρίσκονται σε κίνδυνο. Τα κράτη μέλη και ο FRONTEX θα πρέπει να τηρούν τις υποχρεώσεις τους που απορρέουν από το διεθνές δίκαιο, σύμφωνα με το οποίο κάθε κράτος πρέπει να απαιτεί από τον πλοίαρχο του πλοίου που φέρει τη σημαία του να παρέχει, χωρίς να θέτει σε σοβαρό κίνδυνο το πλοίο, το πλήρωμα ή τους επιβάτες, συνδρομή σε κάθε πρόσωπο που κινδυνεύει στη θάλασσα και να προβαίνει, όσο το δυνατόν ταχύτερα, στη διάσωση των προσώπων που βρίσκονται σε κίνδυνο. Η συνδρομή αυτή πρέπει να παρέχεται ανεξαρτήτως της ιθαγένειας ή του καθεστώτος των προσώπων που τη χρειάζονται ή των συνθηκών στις οποίες βρίσκονται. Η υποχρέωση διάσωσης ζωών απορρέει, όμως, και από το Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης και ιδίως από το δικαίωμα στη ζωή, την αρχή της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, την απαγόρευση των βασανιστηρίων και της απάνθρωπης ή εξευτελιστικής ποινής ή μεταχείρισης, το δικαίωμα στην ελευθερία και την ασφάλεια, την αρχή της μη επαναπροώθησης, την αρχή της μη διακριτικής μεταχείρισης, το δικαίωμα πραγματικής προσφυγής, το δικαίωμα ασύλου και τα δικαιώματα του παιδιού.

Μη επιβολή κυρώσεων τους διασώστες

Η Ευρωπαϊκή Ένωση και τα κράτη μέλη θα πρέπει να καταργήσουν ή να επανεξετάσουν κάθε νομοθετική διάταξη που επιβάλλει κυρώσεις σε όσους παρέχουν βοήθεια προς μετανάστες που βρίσκονται σε κίνδυνο στη θάλασσα.

Ένα από τα βασικά θέματα της Ολομέλειας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για τον Δεκέμβριο ήταν η συζήτηση της έκθεσης για την αλιεία ανοιχτής θάλασσας στο Βόρειο Ατλαντικό. Το Ευρωκοινοβούλιο ψήφισε στις 10/12/2013 για τους νέους κανόνες της ΕΕ που θα διέπουν την αλιεία βαθέων υδάτων. Οι Πράσινοι εξέφρασαν τη λύπη τους για την αποτυχία να ψηφιστούν προτάσεις για την σταδιακή κατάργηση της καταστροφικής αλιείας με τράτες που αλιεύουν με καταστροφικό τρόπο σε πολύ μεγάλα βάθη που ξεπερνούν και τα 600 μέτρα. Η τροπολογία των Πράσινων σχετικά με τη σταδιακή κατάργηση της αλιείας με τράτα και απλάδια δίχτυα μεγάλου βάθους συγκέντρωσε 326 υπέρ και 342 ψήφους κατά, παρά τη μεγάλη κινητοποίηση πολλών φορέων και πολιτών. Μόνο στην Γαλλία υπέγραψαν 700.000 πολίτες την σχετική πρόταση. Σχολιάζοντας το αποτέλεσμα μετά την ψηφοφορία, ο Νίκος Χρυσόγελος, ευρωβουλευτής των Οικολόγων Πράσινων, δήλωσε:

"Η σημερινή ψηφοφορία επί των κανόνων της ΕΕ για την αλιεία σε μεγάλα βάθη επισκιάστηκε πλήρως από την αποτυχία των ευρωβουλευτών να δεσμεύσουν για την σταδιακή κατάργηση των καταστροφικών μεθόδων αλιείας σε μεγάλα βάθη. Η καταστροφή που προκαλείται από αυτές τις αλιευτικές πρακτικές σε ευαίσθητα περιβάλλοντα - όπως οι θαλάσσιοι πυθμένες και οι ύφαλοι σε μεγάλα βάθη - καθώς και σε απειλούμενα είδη έχει τεκμηριωθεί εξαντλητικά. Σε αντίθεση με τα ανυπόστατα επιχειρήματα κατά της σταδιακής απαγόρευσης, που χρησιμοποιούνται από ένα δυνατό αλλά μη αντιπροσωπευτικό λόμπι, οι προτάσεις αυτές θα επηρεάσουν μόνο μια χούφτα σκαφών της ΕΕ, αλλά θα έχουν τεράστια οφέλη για το περιβάλλον. Η υπεραλίευση και η μείωση των ιχθυαποθεμάτων έχει ωθήσει τους αλιείς σε όλο και βαθύτερα νερά. Όπως υπογράμμισε ο ΟΗΕ, αυτά τα περιβάλλοντα βαθέων υδάτων είναι ευαίσθητα οικοσυστήματα, με μοναδική βιοποικιλότητα και πιο αργούς κύκλους ζωής. Υπάρχουν είδη που χρειάζονται μέχρι και 30 χρόνια μέχρι να φτάσουν σε ηλικία αναπαραγωγής. Οι προτεινόμενοι νέοι κανόνες αποσκοπούν στην προστασία των ειδών βαθέων υδάτων, με βιώσιμες/αειφορικές ποσοστώσεις και των σχέδια διαχείρισης. Ωστόσο, αυτοί υπονομεύονται από την αποτυχία του ευρωκοινοβουλίου να υποστηρίξει την σταδιακή κατάργηση των καταστροφικών μεθόδων αλιείας."

Τα βιολογικά χαρακτηριστικά των ιχθυαποθεμάτων ανοιχτής θάλασσας (βαθέων υδάτων) και οι ιδιαιτερότητες των βενθοπελαγικών οικοσυστημάτων, τα καθιστούν ιδιαίτερα ευαίσθητα σε ανθρώπινες δραστηριότητες. Δεδομένου ότι το περιβάλλον στο οποίο ζουν αυτά τα είδη είναι πολύ κρύο και χωρίς φως, η ανάπτυξή τους είναι πολύ αργή και φτάνουν σε σεξουαλική ωριμότητα μόνο μετά από αρκετές δεκαετίες. Το αποτέλεσμα είναι ότι αυτά τα είδη αναπαράγονται πάρα πολύ αργά και είναι πολύ ευάλωτα στην υπεραλίευση. Η επιστημονική κοινότητα δεν έχει προλάβει ακόμη να μελετήσει καλά τα περισσότερα από αυτά, αλλά οι ενδείξεις υπερεκμετάλλευσης είναι ήδη εμφανείς, όπως φαίνεται και από τις κατευθύνσεις που έχει εκδώσει το Διεθνές Συμβούλιο για την Έρευνα των Θαλασσών.

Οι απειλές που αντιμετωπίζουν τα ιχθυαποθέματα βαθέων υδάτων, καθώς και η ευπάθεια των οικοσυστημάτων βαθέων υδάτων έχει αναγνωριστεί τόσο σε παγκόσμιο επίπεδο από τη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών και τον Οργανισμό Τροφίμων και Γεωργίας, όσο και σε περιφερειακό επίπεδο (π.χ. Επιτροπή Αλιείας του Βορειοανατολικού Ατλαντικού, NEAFC). Περί τις 100 εργασίες που έχουν δημοσιευτεί σε κορυφαία επιστημονικά περιοδικά παραθέτουν πληθώρα στοιχείων που αποδεικνύουν ότι οι τράτες βυθού προκαλούν σοβαρές επιπτώσεις στα εύθραυστα οικοσυστήματα των βυθών. Δεν έχει υπάρξει ούτε μια επιστημονική δημοσίευση που να παρουσιάζει στοιχεία για το αντίθετο.

Ο κύριος λόγος για τον οποίο οι συγκεκριμένες τράτες εκμεταλλεύονται τα βαθιά ύδατα είναι ότι η υπόλοιπη θάλασσα έχει αδειάσει από ψάρια. Ωστόσο, στη νέα Κοινή Αλιευτική Πολιτική, η οποία είναι έτοιμη για να ψηφιστεί την ίδια μέρα με την έκθεση για την αλιεία ανοιχτής θάλασσας, υπάρχει ένας δεσμευτικός στόχος για την αποκατάσταση των ιχθυαποθεμάτων. Έτσι, θα υπάρχουν περισσότερα ψάρια στη θάλασσα και λιγότεροι λόγοι να κυνηγούν οι συγκεκριμένες τράτες τα είδη της βαθιάς θάλασσας.

Τον Ιούλιο του 2012, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε μια νέα δέσμη μέτρων για την αναθεώρηση του αρχικού κανονισμού για τα ιχθυαποθέματα βαθέων υδάτων. Θεωρεί ότι τα είδη βαθέων υδάτων πρέπει να ορίζονται επίσημα σε ένα κατάλογο. Πρότεινε, επίσης, ότι τα σκάφη που αλιεύουν αυτά τα είδη με τράτες ή απλάδια δίχτυα (και τα δύο μπορούν να βλάψουν το βυθό της θάλασσας, τα κοράλλια και τα σφουγγάρια) θα καταργηθούν σταδιακά μετά από δύο χρόνια. Άλλα σκάφη που αλιεύουν αυτά τα είδη ως παρεμπίπτοντα αλιεύματα μπορεί να τους επιτραπεί να συνεχίσουν να αλιεύουν, αλλά υπόκεινται σε αυστηρότερους ελέγχους και υποχρεωτικές αναφορές.

Με άλλα λόγια, η απαγόρευση των καταστροφικών μεθόδων αλιείας βαθέων υδάτων  με μηχανότρατες δεν σημαίνει απαγόρευση της αλίευσης των ιχθύων βαθέων υδάτων. Θα ήταν μόνο μια απαγόρευση των πιο καταστρεπτικών αλιευτικών πρακτικών.

Ωστόσο, για την αποδόμηση αυτής της προοδευτικής πρότασης, η αλιευτική βιομηχανία παραποίησε τον αριθμό των αλιέων που θα επηρεαστούν τελικά από αυτές τις τροποποιήσεις στον Κανονισμό. Τα υπερβολικά στοιχεία που παρέθεσε η αλιευτική βιομηχανία κατόρθωσαν να προκαλέσουν ανησυχία στους περισσότερους ευρωβουλευτές σχετικά με τον αντίκτυπο της πρότασης της Κομισιόν στους τοπικούς στόλους. Ισχυρίστηκαν ότι εκατοντάδες σκάφη θα τεθούν εκτός εργασίας από πολλά Κράτη Μέλη. Ωστόσο στην Ευρώπη, το πολύ μερικές δεκάδες μηχανότρατες θα επηρεαστούν σοβαρά, κυρίως Γαλλικών και Ισπανικών συμφερόντων (στην Ελλάδα λιγότερο του 1% του στόλου αφορά υπερπόντιες μηχανότρατες). Έχει υπολογιστεί ότι από όλα τα αλιευτικά εργαλεία, οι βυθότρατες εμπλέκουν λίγους σχετικά εργαζόμενους ανά τόνο αλιευμάτων. Αντίθετα, η αλιεία για παράδειγμα, με παραγάδια, η οποία θεωρείται και λιγότερο καταστροφική για τη θαλάσσια ζωή, εμπλέκει έως και εξαπλάσιες θέσεις εργασίας.

Ως αποτέλεσμα αυτής της πίεσης από την αλιευτική βιομηχανία, ενώ η αρχική έκθεση που παρουσιάστηκε στην Επιτροπή Αλιείας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου ήταν πλήρως υποστηρικτική της προσέγγισης της Κομισιόν, η έκθεση όπως ψηφίστηκε τελικά απέσυρε την πρόταση της Κομισιόν για σταδιακή κατάργηση της στοχευμένης αλιείας για είδη βαθέων υδάτων, χρησιμοποιώντας καταστροφικά μέσα.

Κυρίως λόγω της απόσυρσης της απαγόρευσης, η Ομάδα των Πρασίνων στο Ευρωκοινοβούλιο απείχε από την ψηφοφορία στην Επιτροπή Αλιείας. Για την ψηφοφορία στην Ολομέλεια του Δεκεμβρίου οι Πράσινοι ευρωβουλευτές καταθέσαμε μια τροπολογία που επανέφερε την απαγόρευση της αλιείας με βυθότρατες και απλάδια δίχτυα, προσθέτοντας επίσης ένα όριο βάθους - αυτοί οι τύποι αλιείας θα πρέπει να απαγορεύονται κάτω από τα 600 μέτρα. Οι ευρωβουλευτές των Πρασίνων δεν θα κάνουν πίσω σε αυτό το κρίσιμο σημείο.

Περισσότερες πληροφορίες:

Η μηχανότρατα είναι σκάφος που ψαρεύει σέρνοντας δίχτυα στη θάλασσα. Οι μηχανότρατες διακρίνονται σε πελαγικές και τράτες βυθού, ανάλογα με το βάθος που σέρνουν τα δίχτυα τους. Το ψάρεμα με μηχανότρατα δε θεωρείται επιλεκτικό, ενώ ειδικά η χρήση της τράτας βυθού καταστρέφει το βυθό της θάλασσας.Το θαλάσσιο οικοσύστημα έχει υποστεί σοβαρές βλάβες, από τα συρόμενα εργαλεία (βυθότρατες) που καταστρέφουν τη χλωρίδα του βυθού (πχ λιβάδια Ποσειδωνίας), στερώντας την τροφή από πλήθος θαλάσσιων ειδών και περιορίζοντας και υποβαθμίζοντας σημαντικά τις περιοχές αναπαραγωγής τους. Οι επιστήμονες υπολογίζουν, ότι το 50% των οικοσυστημάτων του βυθού της Μεσογείου θεωρούνται κατεστραμμένα εξαιτίας των συρόμενων εργαλείων, ενώ από ό,τι έχει απομείνει, κάθε χρόνο χάνεται το 2-5%.

Με τη βιώσιμη αλιεία προάγεται η χρήση επιλεκτικών και βιώσιμων αλιευτικών εργαλείων και ρυθμίζεται η ποσότητα των ψαριών που αλιεύονται, το είδος και τα μεγέθη τους και καθορίζονται τα αλιευτικά πεδία. Έτσι, καλύπτονται οι ανάγκες του παρόντος, χωρίς να απειλείται η δυνατότητα των μελλοντικών γενεών να καλύψουν τις δικές τους ανάγκες σε ψάρια και θαλασσινά και χωρίς να απειλείται το θαλάσσιο οικοσύστημα με κατάρρευση.

Υπεραλίευση, είναι η αλίευση περισσότερων ψαριών από όσα μπορούν να αναπαραχθούν με φυσικούς τρόπους. Σύμφωνα με τον Οργανισμό Τροφίμων και Γεωργίας των Ηνωμένων Εθνών (FAO):

• το 25% όλων των αλιευτικών αποθεμάτων, που έχουν καταγραφεί παγκοσμίως, είναι υπεραλιευμένα ή εξαντλημένα,

• το 50% των αλιευτικών αποθεμάτων, που έχουν καταγραφεί παγκοσμίως, αλιεύεται με εντατικούς ρυθμούς, αφήνοντας ένα μικρό περιθώριο ανάκαμψης τους,

• το 90% των μεγάλων ψαριών των ωκεανών έχουν ήδη αλιευθεί,

• αν συνεχίσουμε να ψαρεύουμε με τους ίδιους ρυθμούς, μέχρι το 2050 θα έχουν καταρρεύσει όλα τα θαλάσσια είδη που αλιεύονται σήμερα (ως κατάρρευση ορίζεται η μείωση του πληθυσμού ενός είδους κατά 90%).

Πάνω από το 54% των ιχθυοαποθεμάτων της Μεσογείου, ποσοστό το οποίο προκύπτει από το δείγμα επιστημονικών μελετών, υπεραλιεύονται. Για την αντιμετώπιση αυτής της προβληματικής κατάστασης η Ε.Ε. υιοθέτησε ήδη από το 2006 το «Μεσογειακό Κανονισμό» (Μ.Κ), για στη βελτίωση της διαχείρισης της αλιείας. Στόχοι του: η αειφόρος αλιεία, η προστασία του ευαίσθητου θαλάσσιου περιβάλλοντος και η επαναφορά των αλιευτικών αποθεμάτων σε υγιή επίπεδα. Ο Μ.Κ εφαρμόζεται στα κράτη μέλη της Ε.Ε. γύρω από τη Μεσόγειο. Για να δοθεί στα Κράτη Μέλη το απαραίτητο χρονικό περιθώριο να προετοιμαστούν για ορισμένες διατάξεις του συμφωνήθηκε μάλιστα μια μακρά μεταβατική περίοδος 3 ετών. Από την 1η Ιουνίου 2010 ο κανονισμός βρίσκεται σε πλήρη ισχύ και η εφαρμογή του είναι υποχρεωτική. Ωστόσο, κάποια από τα Κράτη Μέλη, μέχρι στιγμής έχουν σε μεγάλο βαθμό αποτύχει να λάβουν όλα τα αναγκαία μέτρα για να διασφαλίσουν την πλήρη εφαρμογή του Μ.Κ.

Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τις καταστροφικές συνέπειες της αλιείας ανοιχτής θάλασσας με βυθότρατες δείτε ένα ενδιαφέρον γραφικό: http://www.penelope-jolicoeur.com/2013/11/take-5-minutes-and-sign-this.html

Στηρίξτε και υπογράψτε τη σχετική έκκληση για απαγόρευση της χρήσης βυθοτρατών: http://petition.bloomassociation.org/stop-the-destruction-of-deep-sea/

Δείτε εδώ ένα πολύ ενδιαφέρον βίντεο animation για την υπεραλίευση: https://www.youtube.com/watch?v=F6nwZUkBeas

Δυο ερωτήσεις προς την Κομισιόν και την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα για τον τρόπο που αντιμετώπισε η κυβέρνηση και η Τράπεζα της Ελλάδος τις τρεις συνεταιριστικές τράπεζες (Δυτικής  Μακεδονίας, Δωδεκανήσου και Ευβοίας) που  οδήγησε στην αφαίρεση της άδειάς τους και της υποχρέωσης μεταφοράς των καταθέσεων στην Τράπεζα AlphaBank  κατέθεσε ο Νίκος Χρυσόγελος, ευρωβουλευτής των Οικολόγων Πράσινων / Ομάδα των Πράσινων στο Ευρωκοινοβούλιο, την Τρίτη 10 Δεκεμβρίου. Έθεσε, εξάλλου, το θέμα αυτό και στον Επίτροπο Απασχόλησης και Κοινωνικών Υποθέσεων László Andor, κατά  την προγραμματισμένη συνάντηση που είχε μαζί του για την πορεία της κοινωνικής επιχειρηματικότητας και οικονομίας στην Ελλάδα και τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι συνεταιριστικές κοινωνικές επιχειρήσεις. Ο Επίτροπος έχει δείξει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την στήριξη της κοινωνικής οικονομίας στην Ελλάδα και είναι από τα θέματα που έχει στις προτεραιότητές του ενόψει και της ελληνικής προεδρίας της ΕΕ για το A’ εξάμηνο 2014.

Η Τράπεζα της Ελλάδος (ΤτΕ) τηρώντας με μεγάλη αυστηρότητα τις προβλέψεις της σχετικής νομοθεσίας, και παρά τις δικές της καθυστερήσεις στην εκπλήρωση των υποχρεώσεών της, ανακάλεσε τις άδειες λειτουργίας τριών ελληνικών συνεταιριστικών τραπεζών (Δυτικής  Μακεδονίας, Δωδεκανήσου και Ευβοίας) [1]. Δεκάδες χιλιάδες μεριδιούχοι θα υποστούν έτσι εκμηδενισμό της αξίας των μεριδίων τους, πολλές χιλιάδες μικρές τοπικής εμβέλειας επιχειρήσεις των οποίων τα δάνεια δεν μεταφέρθηκαν σε άλλο φορέα κινδυνεύουν να βρεθούν προ εκπλήξεων, ενώ πιθανότατα στο μέλλον - λόγω μεγέθους τους και μειωμένης πρόσβασης στις χορηγήσεις μέχρι τουλάχιστον το 2016 - θα είναι μη χρηματοδοτούμενες από τις εμπορικές τράπεζες.Οι συνεταιριστικές τράπεζες στην Ελλάδα  αντιμετωπίζονται από την εποπτική αρχή ως μεγάλες εμπορικές τράπεζες με αποτέλεσμα να αδυνατούν να επιτελέσουν το έργο τους να διατηρήσουν ζωντανή την τοπική οικονομία.

Ο Νίκος Χρυσόγελος ευρωβουλευτής των Οικολόγων Πράσινων / Ομάδα των Πράσινων δήλωσε:

«Θέλουμε ενισχυμένη αποτελεσματική εποπτεία του χρηματοπιστωτικού τομέα και πρόληψη των τραπεζικών κρίσεων. Προφανώς, μπορούσαν και έπρεπε να γίνουν αλλαγές και στην λειτουργία και στους στόχους των συνεταιριστικών τραπεζών. Αλλά η εποπτεία αυτή πρέπει να κάνει σαφώς διάκριση μεταξύ των τραπεζών που έχουν μεγάλη έκθεση σε κινδύνους και απαιτούν τεράστια ποσά για ανακεφαλαιοποίηση που ελάμβαναν μέχρι τώρα από δημόσιες πηγές, και των τοπικών / συνεταιριστικών τραπεζών που έχουν διαφορετικό χαρακτήρα και βαθμό έκθεση σε κινδύνους. Οι τοπικές / συνεταιριστικές τράπεζες μπορούν, αν βοηθηθούν στην εξέλιξή και αναδιοργάνωσή τους, να παίξουν σημαντικό ρόλο στην αναζωογόνηση της τοπικής οικονομίας και την πρόσβαση των κοινωνικών επιχειρήσεων στη χρηματοδότηση, σε μια εποχή που οι συστημικές τράπεζες δεν προβλέπεται να το κάνουν τα επόμενα χρόνια. Η κυβέρνηση, όμως, έκανε τα πάντα να βγάλει τις συνεταιριστικές τράπεζες από το παιχνίδι. Κυβέρνηση και Τράπεζα της Ελλάδος δεν δέχονταν να συναντήσουν τους εκπροσώπους των συνεταιριστικών τραπεζών επί μήνες. Ήξεραν ότι έπρεπε η Τράπεζα της Ελλάδος να ετοιμάσει έκθεση για την κατάσταση των συνεταιριστικών τραπεζών, να διαμορφωθεί πολιτική για αυτές και αντιμετωπιστούν ισότιμα για την ανακεφαλαιοποίηση τους.  Εξάλλου στόχευσαν να το πετύχουν μέσω της συνεργασίας τους με τις ΜΜΕ, τις περιφερειακές και τοπικές κοινωνίες και κοινωνικούς φορείς, όπως εξάλλου κάνουν όλες οι ευρωπαϊκές συνεταιριστικές τράπεζες. Κι όμως αντί για αυτό, προωθώντας όρους που ούτε καν οι συστημικές τράπεζες ακολουθούν, η Τράπεζα της Ελλάδος, στο όνομα της εποπτείας, αποφάσισε την ανάκληση της άδειας 3 συνεταιριστικών επιχειρήσεων που παίζουν σημαντικό ρόλο στην τοπική οικονομία και επέβαλε την μεταφορά των καταθέσεων σε μια από τις εμπορικές τράπεζες που χρειάστηκε δεκάδες δισεκατομμύρια για την ανακεφαλαιοποίησή της. Αν η κεφαλαιοποίηση των συστημικών τραπεζών κοστίζει 50-70 δις από τα δημόσια ταμεία, η ανακεφαλαιοποίηση των συνεταιριστικών τραπεζών συνολικά θα απαιτούσε, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις τους, 100 έως 120 εκατομμύρια Ευρώ. Η διαφορά είναι μερικά μηδενικά βέβαια.

Ο ρόλος των συνεταιριστικών τραπεζών στην πραγματική οικονομία έχει αναγνωριστεί από εκθέσεις οικονομικών ινστιτούτων όσο και του Ευρωκοινοβουλίου. Οι Πράσινοι θα αναλάβουμε ένα σύνολο πρωτοβουλιών για να μην επιβληθεί μια παράλογη πολιτική, γιατί παράλληλα, με την ενίσχυση του ελέγχου και της εποπτείας στις συστημικές τράπεζες, δίνουμε μεγάλη έμφαση στην ανάπτυξη του τομέα των συνεταιριστικών τραπεζών σε υγιή βάση ως μέσο μακροχρόνιας χρηματοδότησης των ΜΜΕ, των συνεταιριστικών επιχειρήσεων και των πραγματικών αναγκών των πολιτών».  

[1]http://www.bankofgreece.gr/Pages/el/Bank/News/PressReleases/DispItem.aspx?Item_ID=4436&List_ID=1af869f3-57fb-4de6-b9ae-bdfd83c66c95&Filter_by=DT

Το ιστορικό:

Στους όρους του Μνημονίου, τέλη 2012, περιλήφθηκε μια διατύπωση, που προέβλεπε ότι ‘‘η Τράπεζα της Ελλάδος (ΤτΕ) μέχρι τον Φεβρουάριο 2013 θα συντάξει έκθεση για την κατάσταση των Συνεταιριστικών Τραπεζών και μέχρι τον Μάιο 2013 θα διαμορφωθεί η πολιτική για τον συνεταιριστικό τομέα των Τραπεζών.’’ Όμως, μόλις τον Μάιο, η ΤτΕ ανέθεσε στην  Ελεγκτική Εταιρεία Deloitte  να πραγματοποιήσει έλεγχο σε όλες τις Συνεταιριστικές Τράπεζες με αντικείμενο τον έλεγχο επιλεγμένων στοιχείων του ενεργητικού και παθητικού και της εταιρικής διακυβέρνησης.

Τέλος Ιουλίου η ΤτΕ με επιστολή στις υποκεφαλαιοποιημένες Τράπεζες ζητά ανακεφαλαιοποίηση τους μέχρι 31-8-2013, δηλαδή μέσα στο καλοκαίρι που τα πάντα έχουν υποτονική λειτουργία. Στη συνέχεια, η ΤτΕ όρισε ως νέο χρονοδιάγραμμα την κατάθεση όλων των ενημερωτικών δελτίων (Ε.Δ) μέχρι τις 2 Σεπτεμβρίου 2013, ώστε να εγκριθούν μέχρι το τέλος του μήνα για να ολοκληρωθεί η διαδικασία μέχρι τέλος Οκτωβρίου. Με την καθυστέρηση της έγκρισης των Ε.Δ., η ΤτΕ έδωσε πρόσθετη παράταση μέχρι 22-11-2013, αλλά το τελευταίο ενημερωτικό Δελτίο (της μίας εκ των 3 συνεταιριστικών τραπεζών) εγκρίθηκε στις 11-11-2013, με προθεσμία για επίτευξη της κεφαλαιοποίησης την 21-11-2013. Η ΤτΕ τηρώντας με μεγάλη αυστηρότητα τις προβλέψεις της σχετικής νομοθεσίας ανακάλεσε στις 8/12/2013 τις άδειες λειτουργίας τριών ελληνικών συνεταιριστικών τραπεζών (Δυτικής Μακεδονίας, Δωδεκανήσου και Ευβοίας) και υποχρέωσε στη μεταφορά όλων των καταθέσεων στην AlphaBank [1].

Αναλυτικά οι δυο ερωτήσεις του Νίκου Χρυσόγελου προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα

Πρώτη ερώτηση, για τις οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις του κλεισίματος των 3 συνεταιριστικών τραπεζών:

Ερωτώνται η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα:

1. Δεδομένης και της κρίσης, θεωρητικά, καθήκον των εποπτικών αρχών κάθε χώρας (στην Ελλάδα της ΤτΕ) είναι και μία παιδευτική διαδικασία κυρίως προς τις μικρότερες τράπεζες προκειμένου να καταφέρουν να εξυγιανθούν και να λειτουργούν με τα μετά την κρίση δεδομένα. Στο πλαίσιο αυτό θεωρούν πως η ΤτΕ έχει εκπληρώσει αυτό το ρόλο της ικανοποιητικά;

2. Πώς μπορούν οι πολίτες, οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις και οι κοινωνικές επιχειρήσεις να έχουν πρόσβαση σε πιστωτικά προϊόντα τι στιγμή που οι εμπορικές τράπεζες έχουν κλείσει την στρόφιγγα χρηματοδότησης της πραγματικής οικονομίας και τώρα κλείνουν συνεταιριστικές;

3. Οι αποφάσεις της εποπτικής αρχής για συρρίκνωση της συνεταιριστικής πίστης στην Ελλάδα είναι συμβατή με την προσπάθεια ανασυγκρότησης της οικονομίας;

4. Δεδομένης της βούλησης του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου [1] και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής [2] που αναγνωρίζει τη σημαντική συνεισφορά των συνεταιριστικών τραπεζών στην έξοδο από την κρίση και τις προσπάθειες για στήριξη της συνεταιριστικής πίστης, ποιες ενέργειες προτίθεται να προτείνει στην Ελλάδα προς αυτή την κατεύθυνση;

[1]http://www.europarl.europa.eu/sides/getDoc.do?pubRef=-//EP//TEXT+TA+P7-TA-2013-0301+0+DOC+XML+V0//EL

[2] http://www.europarl.europa.eu/oeil/spdoc.do?i=23083&j=0&l=en

Δεύτερη ερώτηση, σχετικά με τις ευθύνες της κυβέρνησης και της Τράπεζας της Ελλάδας

Ερωτώνται η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα:

1. Ποιος ευθύνεται για τη δυσμενή για τους πολίτες και την τοπική οικονομία εξέλιξη με το κλείσιμο των τριών συνεταιριστικών τραπεζών; 

2. Πώς κρίνουν ως μέλη της Τρόικας τη μη συμμετοχή του ΤΧΣ στα προγράμματα ανακεφαλαιοποίησης των συνεταιριστικών τραπεζών [1]; Ισχύει πως οι δείκτες κεφαλαιακής επάρκειάς τους συγκρινόμενοι με τους αντίστοιχους των τραπεζών που τελικά έχουν ανακεφαλαιοποιηθεί μέσω του ΤΧΣ ήταν σημαντικά καλύτεροι (τη στιγμή που αποφασίστηκε ποιες τράπεζες θα ανακεφαλαιοποιηθούν);

3. Είναι σε θέση να κρίνουν αν στις εκτιμήσεις επισφαλειών, στους όρους συγκέντρωσης κεφαλαίων, στις διαδικασίες ενημέρωσης των εποπτευόμενων και στις προθεσμίες που όρισαν έχει τηρηθεί από την εποπτική αρχή η ίδια στάση με τις εμπορικές τράπεζες ή πρόκειται για εφαρμογή δυσμενέστερων όρων;

[1]http://www.bankofgreece.gr/BogEkdoseis/%CE%88%CE%BA%CE%B8%CE%B5%CF%83%CE%B7_%CE%B3%CE%B9%CE%B1_%CF%84%CE%B7%CE%BD_%CE%B1%CE%BD%CE%B1%CE%BA%CE%B5%CF%86%CE%B1%CE%BB%CE%B1%CE%B9%CE%BF%CF%80%CE%BF%CE%AF%CE%B7%CF%83%CE%B7.pdf