Όμως, στην Ελλάδα συζητάμε με όρους παρελθόντος!
Με αφορμή τη συμμετοχή του στις εκδηλώσεις της “Ευρωπαϊκής Εβδομάδας Βιώσιμης Ενέργειας“ στις Βρυξέλλες, 24-26/6/2014, καθώς και στην ομιλία του Λέστερ Μπράουν (LesterBrown) στο Ευρωκοινοβούλιο για την “ενεργειακή μετάβαση στην Ευρώπη και στις Η.Π.Α.”, αλλά και με αφορμή την απουσία σύγχρονης συζήτησης γύρω από το θέμα της ιδιωτικοποίησης μέρους της ΔΕΗ, ο Νίκος Χρυσόγελος, ευρωβουλευτής των Πράσινων / “ΠΡΑΣΙΝΟΙ-Αλληλεγγύη. Δημιουργία. Οικολογία” δήλωσε
«Είναι σημαντικό τόσο οι πολίτες όσο και τα ελληνικά πολιτικά κόμματα και οι φορείς να ανοίξουν μια δομημένη συζήτηση για το μέλλον της ενέργειας στην Ελλάδα αντί να παγιδεύεται η συζήτηση σε αδιέξοδες επιλογές ή σε αντιλήψεις που ανταποκρίνονται σε μια άλλη εποχή (προσκόλληση στον λιγνίτη, επενδύσεις για νέες μονάδες λιγνίτη, εξόρυξη ορυκτών καυσίμων κα). Ακόμα και η όποια συζήτηση για την ΔΕΗ αφορά σε ένα μοντέλο που δεν έχει σχέση με το όσα συντελούνται σήμερα. Η κυβέρνηση προωθεί την ιδιωτικοποίηση, δηλαδή την πώληση στην πραγματικότητα μέρους της ΔΕΗ σε κάποιες μεγάλες εταιρίεςπου θα συνεχίσουν να παράγουν ενέργεια με λιγνίτη και πετρέλαιο. Η αντιπολίτευση αντιπροβάλει την παραμονή της ΔΕΗ ως κρατικό μονοπώλιο, που θα συνεχίσει να παράγει ενέργεια με λιγνίτη και πετρέλαιο. Η δική μας πρόταση είναι η δημιουργία εκατοντάδων χιλιάδων μικρών “ΔΕΗ” από δήμους, πολίτες, συνεταιρισμούς και μικρομεσαίες επιχειρήσεις που θα παράγουν, όμως, την ενέργεια αποκλειστικά από Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας αποκεντρωμένα. Η τεχνολογία προσφέρει λύσεις, το πρόβλημα δημιουργείται από ένα απαρχαιωμένο πολιτικό σύστημα στο οποίο συμμετέχουν παλιά και “νέα” κόμματα.
Τα θέματα της ενέργειας έχουν σήμερα δυο όψεις. Η μία συνδέεται με την κρίση, με αυτή που ξεκίνησε από τον χρηματοπιστωτικό τομέα το 2008-2009, με την αυξανόμενη ανασφάλεια σε διάφορα ενεργειακά κέντρα (Ιράκ, Νιγηρία, Τσετσενία, Λιβύη κα) ή χώρες διέλευσης των αγωγών (Ουκρανία), με την αυξανόμενη κλιματική και περιβαλλοντική κρίση, με τα τεράστια προβλήματα στην υγεία από την ατμοσφαιρική ρύπανση στις πόλεις και στα κέντρα παραγωγής ενέργειας. Δεν έχει συζητηθεί ευρέως αλλά είναι γνωστή, επίσης, η συνεισφορά της εξάρτησης από τις εισαγωγές ορυκτών καυσίμων στον εκτροχιασμό των δημοσιονομικών των χωρών της Ν. Ευρώπης. Από την άλλη, η ενέργεια συνδέεται με μια σημαντική ειρηνική επανάσταση που συντελείται από τη βάση της κοινωνίας, αν και οι κυβερνήσεις δεν δείχνουν μεγάλη διάθεση για να την κατανοήσουν σωστά και να την υποστηρίξουν με σταθερότητα. Έχουμε εισέλθει στην μετάβαση από την συγκεντρωτική, ρυπογόνο, και κεντρικά ελεγχόμενη παραγωγή και διανομή ενέργειας προς ένα αποκεντρωμένο, προσαρμοσμένο, έξυπνο και σύνθετο σύστημα παραγωγής και διανομής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, μια επανάσταση που αλλάζει τον κόσμο.
Ενδεικτικά στοιχεία αυτής της ενεργειακής επανάστασης είναι ότι παραγωγοί ενέργειας δεν είναι πλέον μόνο μεγάλες επιχειρήσεις - κρατικές ή ιδιωτικές - αλλά με αυξανόμενο ρυθμό εκατομμύρια μικροί παραγωγοί, νοικοκυριά, δήμοι, συνεταιρισμοί, μικρομεσαίες επιχειρήσεις, αγρότες, μικρές βιοτεχνίες, νοσοκομεία, σχολεία και πανεπιστήμια. Ήδη στις ΗΠΑ έχει κλείσει το 1/3 των μονάδων παραγωγής ενέργειας από κάρβουνο, ενώ εκατομμύρια Αμερικανοί νέοι δεν κυκλοφορούν πλέον με ΙΧ αλλά με δημόσια μέσα μεταφοράς και ποδήλατο από άποψη, όχι από ανάγκη. Στη Γερμανία πάνω 2.000.000 είναι οι παραγωγοί ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας – νοικοκυριά, αγρότες, ενεργειακοί συνεταιρισμοί, μικρομεσαίες επιχειρήσεις, όχι οι μεγάλες επιχειρήσεις. Πολλές μεγάλες επιχειρήσεις παραγωγής ενέργειας έχουν χάσει ήδη δεκάδες δισεκατομμύρια Ευρώ από την αξία των μετοχών τους γιατί δεν κατανόησαν εγκαίρως ότι το μοντέλο παραγωγής και κατανάλωσης ενέργειας αλλάζει ραγδαία. Η απασχόληση στην Ευρωπαϊκή Ένωση σε τομείς ανανεώσιμων πηγών κι εξοικονόμησης ενέργειας έχει φτάσει τα επίπεδα απασχόλησης στις μεγάλες επιχειρήσεις ενέργειας.
Η αποθήκευση ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές, η προώθηση “έξυπνων δικτύων”, νέες μορφές ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, λύσεις για εξισορρόπηση της ένταξης της ενέργειας από τις ανανεώσιμες πηγές στα δίκτυα αλλά και η βελτιστοποίηση της χρήσης ενέργειας προσφέρουν τεράστιες δυνατότητες για έρευνα και καινοτομία, δημιουργία νέων θέσεων εργασίας σε πολλούς και διαφορετικούς τομείς, αποκέντρωση της παραγωγής ενέργειας μέσω της δημιουργίας μικρομεσαίων αλλά και συνεταιριστικών κοινωνικών επιχειρήσεων».
Ευρωπαϊκοί στόχοι για την ενέργεια και το κλίμα 2020, 2030, 2050
“Ο Οδικός Χάρτης της ΕΕ για την Ενέργεια και το Κλίμα προβλέπει ότι μέχρι το 2050 οι εκπομπές των αερίων που αλλάζουν το κλίμα θα έχουν μειωθεί κατά 80-95% σε σχέση με τα επίπεδα του 1990, ενώ μέχρι το 2020 θα πρέπει τα αέρια αυτά να έχουν μειωθεί κατά 20%, η ανανεώσιμη ενέργεια να έχει αυξηθεί κατά 20% και να έχει επιτευχθεί μείωση της κατανάλωσης ενέργειας κατά 20% (στόχοι 20-20-20). Το 2011, περίπου το 12,7% της τελικής κατανάλωσης ενέργειας στην ΕΕ προέρχονταν από Ανανεώσιμες Πηγές. Επομένως, πρέπει να γίνουν πολλά σε ευρωπαϊκό αλλά και σε εθνικό-περιφερειακό και τοπικό επίπεδο για να φτάσουμε στην πλήρη απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα το αργότερο μέχρι το 2050.
Στο Ευρωκοινοβούλιο η θητεία του οποίου λήγει στις 1/7/2014 πετύχαμε να θέσουμε πιο φιλόδοξους και δεσμευτικούς στόχους από αυτούς που επιδιώκουν οι κυβερνήσεις (Συμβούλιο) και η Κομισιόν σε σχέση με το 2030: δηλαδή μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κατά 40%, μείωση της κατανάλωσης ενέργειας κατά 40%και προώθηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας κατά 30% μέχρι το 2030. Είναι σημαντικό, το επόμενο Ευρωκοινοβούλιο και η κοινωνία των πολιτών να υπερασπιστούν αυτούς τους στόχους και να πιέσουν για ακόμα πιο φιλόδοξους, όπως ζητάνε οι επιστήμονες και οι ΠΡΑΣΙΝΟΙ και όπως επιβάλει η κοινή λογική αν θέλουμε να προστατέψουμε τις επόμενες γενιές από μια άγρια ανατροπή του κλίματος και αν θέλουμε να κάνουμε την οικονομία μας καινοτόμα, βιώσιμη και υπεύθυνη, δημιουργώντας ταυτοχρόνως χιλιάδες νέες θέσεις εργασίας. Οι στόχοι που προτείνουν οι κυβερνήσεις και η Κομισιόν δεν μπορούν να δώσουν ώθηση στις αναγκαίες αλλαγές που θα μας προστατέψουν από μια βίαιη κλιματική ανατροπή. Προωθούν μείωση εκπομπών αερίων θερμοκηπίου40% κι αύξηση στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας27%, αλλά με ευελιξία στα κράτη μέλη αν θέλουν να θέσουν ή όχι εθνικούς στόχους, ενώ δεν θέλουν δεσμευτικούς στόχους για την εξοικονόμηση ενέργειας.
Η προστασία του κλίματος απαιτεί φιλόδοξες και αποτελεσματικές στρατηγικές, δέσμευση για εφαρμογή των πολιτικών που αποφασίζονται αλλά και στοχευμένες δημόσιες και ιδιωτικές επενδύσεις σε νέους τομείς, με έμφαση στην εξοικονόμηση ενέργειας στη βιομηχανία, στις μεταφορές και στα κτίρια καθώς και στην προώθηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Η ανάπτυξη ενεργειακών και οικοδομικών συνεταιρισμών σε συνεργασία με την τοπική αυτοδιοίκηση μπορεί όχι μόνο να συμβάλλει στην επίτευξη περιβαλλοντικών – κλιματικών στόχων και στην απασχόληση αλλά και στην εξεύρεση πόρων για αναγκαίες κοινωνικές επενδύσεις σε τοπικό επίπεδο. Απαιτούνται:
$1- Δέσμευση όχι μόνο σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης αλλά και σε κάθε κράτος-μέλος για εξοικονόμηση ενέργειας, μείωση εκπομπών αερίων που αλλάζουν το κλίμα αλλά και προώθηση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (με τρόπο που θα ενισχύει και την τοπική οικονομία).
$1- Αποτελεσματική εφαρμογή της Οδηγίας για εξοικονόμηση ενέργειας στα κτίρια, όχι απλώς σε σχέση με την έκδοση ενεργειακών πιστοποιητικών αλλά και για την εφαρμογή πρακτικών που θα μειώσουν τόσο την κατανάλωση ενέργειας όσο και τους λογαριασμούς που πληρώνουν τα νοικοκυριά για ενέργεια. Η εφαρμογή της Ευρωπαϊκής Οδηγίας για την Ενεργειακή Επίδοση των Κτιρίων μπορεί να οδηγήσει σε εξοικονόμηση 65 Mtoe στον κτιριακό τομέα μέχρι το 2020. Η αποτελεσματική εφαρμογή της Οδηγίας μπορεί να οδηγήσει και στη μείωση κατά 88% χρόνιων παθήσεων που οφείλονται στην κακή ποιότητα της ατμόσφαιρας στο εσωτερικό των κτιρίων. Προς το παρόν όμως 16 κράτη μέλη δεν εφαρμόζουν αποτελεσματικά την Οδηγία.
$1- Επενδύσεις σε νέα δίκτυα διανομής που θα αντικαταστήσουν τα παλιά ηλεκτρικά δίκτυα, που λαμβάνουν υπόψη την αποκεντρωμένη παραγωγή ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές
Έξυπνες πόλεις και κοινότητες
Οι πόλεις αρχίζουν πλέον να αντιμετωπίζονται ως παραγωγοί ενέργειας όχι απλώς ως ανεξέλεγκτοι καταναλωτές ενέργειας, κάτι που μεταξύ άλλων σημαίνει:
$1- εξοικονόμηση ενέργειας στα κτίρια, Αν μέχρι το 2030 γίνονταν ενεργειακή ανακαίνιση του 80% όλων των κτιρίων στην ΕΕ θα μπορούσαν να εξοικονομηθεί το 17% της ενέργειας που καταναλώνεται σε όλη την EE. Για παράδειγμα τα κτίρια της Κομισιόν εφαρμόζοντας από το 2000 μέτρα εξοικονόμησης ενέργειας έχουν πετύχει μείωσης της κατανάλωσης κατά 30%, ενώ οι δυνατότητες είναι ακόμα μεγαλύτερες
$1- χαμηλής ή σχεδόν μηδενικής κατανάλωσης σπίτια
$1- παθητική θέρμανση και ψύξη ώστε να απεξαρτηθεί μια κατοικία από το πετρέλαιο για αυτές τις χρήσεις
$1- μεταφορές μηδενικής ενέργειας από ηλεκτρικά και ηλιακά αυτοκίνητα, ποδήλατα και οχήματα με κυψέλες καυσίμων
$1- έξυπνα αστικά δίκτυα που συνδέουν παραγωγή ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές, διαφορετικές και συνεργαζόμενες μορφές μετακίνησης, κοινωνική κατοικία και ενεργειακά αποτελεσματικές θέσεις εργασίας
$1- έξυπνη μέτρηση κατανάλωσης ενέργειας και μικρο-δίκτυα που δίνουν πρόσβαση σε τοπικές μορφές ανανεώσιμης ενέργειας – αιολική, ηλιακή, γεωθερμία, κα – που μεταφέρει τον έλεγχο στους πολίτες και τους μικροπαραγωγούς για την ενέργεια που θέλουν να χρησιμοποιήσουν (βγαίνοντας από το δίκτυο που μεταφέρει ενέργεια που παράγεται από ορυκτά καύσιμα).
Δυνατότητες χρηματοδότησης της προστασίας του κλίματος και της ενεργειακής μετάβασης
Η ενεργειακή μετάβαση μπορεί να χρηματοδοτηθεί από δημόσιους, ιδιωτικούς, ευρωπαϊκούς, εθνικούς και τοπικούς πόρους. Ουσιαστικά πρέπει να αναδιαρθρώσουμε τους πόρους από το Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν προς όφελος της εξοικονόμησης και των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.
Ο τερματισμός των κρυφών και φανερών επιδοτήσεων στα ορυκτά καύσιμα (πετρέλαιο, λιγνίτη, κάρβουνο, φυσικό αέριο) και στην πυρηνική ενέργεια θα απελευθερώσει τεράστια ποσά για επενδύσεις που θα ωφελήσουν πραγματικά της κοινωνίες και θα συμβάλλουν στην μείωση της ενεργειακής φτώχειας, στην προστασία του κλίματος και στην απασχόληση.
Ο ευρωπαϊκός προϋπολογισμός για την περίοδο 2014 – 2020 θα διαθέσει 27 δις Ευρώ για επενδύσεις σε μια οικονομία χαμηλού – άνθρακα μέσω των Ευρωπαϊκών Διαρθρωτικών κι Επενδυτικών Ταμείων. Το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης καθώς και το Ευρωπαϊκό Ταμείο Συνοχής μπορεί να ενισχύσουν εκτεταμένα προγράμματα εξοικονόμησης ενέργειας σε δημόσια κτίρια και κατοικίες αλλά και προώθησης ανανεώσιμων πηγών ενέργειας μέσα από μικρομεσαίες ή και συνεταιριστικές επιχειρήσεις, εφόσον υπάρξει κατάλληλη προετοιμασία των τοπικών κοινωνιών. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο λειτουργούν ήδη πάνω από 2400 ενεργειακοί συνεταιρισμοί, πολλές ενεργειακές επιχειρήσεις δήμων αλλά και αυτοδιοικούμενοι κοινωνικοί - οικοδομικοί συνεταιρισμοί.Από τον Πυλώνα ΙΙ του Ευρωπαϊκού Ταμείου Αγροτικής Ανάπτυξης θα διατεθούν πόροι για παραγωγή ενέργειας από βιομάζα.
Το Horizon 2020 – χάρη και στις πιέσεις των Πράσινων στο Ευρωκοινοβούλιο – θα διαθέσει αυξημένους πόρους,περίπου 5,9 δις Ευρώ, για την έρευνα και καινοτομία σε θέματα ενεργειακής τεχνολογίας και την επικοινωνία σε θέματα καινοτομίας. Για πρώτη φορά το πρόγραμμα “έρευνας, τεχνολογίας και ανάπτυξης της ΕΕ” θα στηρίζει όλη την αλυσίδα, από την έρευνα μέχρι την εφαρμογή.Τα προγράμματα Horizon 2020 θα μπορούν να συνδυαστούν με άλλα προγράμματα, όπως το“Συνδέοντας την Ευρώπη” (ConnectingEropeFacility), τα προγράμματα περιφερειακής ανάπτυξης και κοινωνικής συνοχής ή με χρηματοδοτήσεις από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων.
Από το πρόγραμμα LIFE θα διατεθούν περίπου 80 εκατομ Ευρώ για την ενεργειακή αποτελεσματικότητα μέσω ανταγωνιστικών σε ευρωπαϊκό επίπεδοπρογραμμάτων, ενώ από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Ενεργειακής Αποτελεσματικότητας θα διατεθούν 50 εκατομ. Ευρώ σε προγράμματα βιώσιμης ενέργειας.
O Ρόλος των πολιτών
Οι πολίτες μπορεί να επωφεληθούν οικονομικά και περιβαλλοντικά συμμετέχοντας στην μείωση της σπατάλης ενέργειας, συνδυάζοντας περιβαλλοντικούς στόχους με τη μείωση του ποσού που πληρώνουν για τους λογαριασμούς της ΔΕΗ αλλά και για θέρμανση ή ψύξη του χώρου τους. Όμως, στο πλαίσιο ενός σωστού σχεδιασμού μπορεί να συμμετέχουν ενεργά στην ενεργειακή μετάβαση, αλλά όχι μέσα από ένα μοντέλο εξατομικευμένων και χαοτικών παρεμβάσεων που παραμένουν έκθετες σε κάθε κυβερνητική παλινωδία αλλά συμμετέχοντας σε πιο συλλογικές μορφές παρέμβασης, Σήμερα εκατομμύρια πολίτες στην Ευρώπη δεν μετέχουν απλώς στην παραγωγή ή κατανάλωσης ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, αλλά και σε δραστική μείωση της κατανάλωσης ενέργειας, στη δημιουργία ενεργειακών συνεταιρισμών, στην αλλαγή των πόλεων, στην απεξάρτηση τους από τα ορυκτά καύσιμα και όσα συνεπάγονται αυτά. Δεν είναι τυχαίο ότι πλέον στην Δανία και άλλες πόλεις, οι παραγωγοί ενέργειας δεν στοχεύουν στην αύξηση της κατανάλωσης ενέργειας αλλά στην πώληση υπηρεσιών και προϊόντων που μειώνουν αποτελεσματικά την κατανάλωση ενέργειας. Ένας άλλος κόσμος είναι υπαρκτός, που μπορεί να προσφέρει λύσεις και για την αντιμετώπιση των πολλών προβλημάτων που αντιμετωπίζουμε ως χώρα. Σε αυτό ο ρόλος της κοινωνίας των πολιτών θα ήταν ακόμα πιο σημαντικός, να αλλάξει τον τρόπο που επιδιώκεται από τα πολιτικά κόμματα (παλιά και «νέα») να αντιμετωπιστούν τα σημερινά προβλήματα. Η επιστροφή σε ένα μη βιώσιμο παρελθόν δεν αποτελεί έτσι κι αλλιώς λύση. Το θέμα της ενέργειας το επιβεβαιώνει πλήρως.
Η Ευρωπαϊκή Εβδομάδα Βιώσιμης Ενέργειας
Η “Ευρωπαϊκή Εβδομάδα Βιώσιμης Ενέργειας 2014” περιλάμβανε σημαντικές εκδηλώσεις τόσο στο χώρο της Κομισιόν όσο και γενικότερα στις Βρυξέλλες αλλά και συνολικά περίπου 700 εκδηλώσεις στις οποίες συμμετείχαν πάνω από 100.000 άτομα σε διάφορες περιοχές και χώρες της ΕΕ. Δυστυχώς μικρή ήταν η ελληνική συμμετοχή στις κεντρικές εκδηλώσεις στις Βρυξέλλες, ενώ επίσημα τουλάχιστον δεν αναφέρθηκε έστω μια εκδήλωση στην Ελλάδα που να εντάσσονταν στο πρόγραμμα, αν και υποτίθεται τα θέματα της ενέργειας (ενεργειακή φτώχεια, ΔΕΗ, ρυθμίσεις για ΑΠΕ) απασχολούν την τρέχουσα “καυτή” πολιτική συγκυρία.
Για περισσότερες πληροφορίες:
e-mail: Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.
