Συζήτηση στην Επιτροπή Περιβάλλοντος και Δημόσιας Υγείας του Ευρωκοινοβουλίου
"Ένας στους 4, δηλαδή 85 εκατομμύρια Ευρωπαίοι, και πάνω από 300.000.000 σε παγκόσμιο επίπεδο έχουν κάνει ή εξακολουθούν να κάνουν χρήση παράνομων ουσιών. Μπορούμε να αντιμετωπίζουμε όλους αυτούς ως εγκληματίες; Τα κέρδη από το παράνομο εμπόριο ψυχοτρόπων (ναρκωτικών) ουσιών έχουν ξεπεράσει τα 400 δις σε ετήσια βάση. Μπορεί να θεωρούμε ότι πετυχαίνει η κατασταλτική πολιτική; Ο αριθμός των νέων ψυχοτρόπων ουσιών που κοινοποιήθηκαν από τα κράτη μέλη στα Ηνωμένα Έθνη αυξήθηκε κατά 50% από το 2009 μέχρι το 2012. Μπορούμε να αγνοούμε ότι αυτό είναι αποτέλεσμα της αδιάκοπης προσπάθειας να ξεφύγουν από το γράμμα του νόμου που τις καθιστά παράνομες και μη ελέγξιμες, και της εναλλαγής των χρηστών από την μία ουσία στην άλλη, κυρίως λόγω των απαγορεύσεων;" δήλωσε ο Νίκος Χρυσόγελος εισηγητής των Πράσινων στη συζήτηση δυο εκθέσεων για τις ψυχότροπες ουσίες, στην Επιτροπή Περιβάλλοντος, Ασφάλειας Τροφίμων και Δημόσιας Υγείας, την Δευτέρα 16 Δεκεμβρίου.
Και συνέχισε στη δήλωσή του: "Η παράνομη διακίνηση ναρκωτικών και η τοξικομανία αποτελούν σημαντικές απειλές για τη δημόσια υγεία στην ΕΕ, τόσο σε ατομικό όσο και σε κοινωνικό επίπεδο, επηρεάζουν δε τον κοινωνικό και τον οικονομικό ιστό και υπονομεύουν την ποιότητα ζωής των πολιτών. Μπορούμε να θεωρούμε πετυχημένες τις απαγορευτικές πολιτικές όταν οι ποσότητες παράνομων ψυχοτρόπων ουσιών που καταναλώνονται είναι πιο πολλές από ποτέ, ενώ από τις κυβερνήσεις δαπανώνται υπέρογκα ποσά σε μια πολιτική αστυνόμευσης και ελέγχου, με το 80% των συνολικών δαπανών να στοχεύει στην αστυνόμευση και μόνο το 20% στη θεραπεία και πρόληψη; Δεν είναι καιρός, λοιπόν, να βρούμε πιο ανθρώπινους, δίκαιους και αποτελεσματικούς τρόπους για να αντιμετωπίσουμε τη χρήση και την εξάρτηση από ουσίες, αξιοποιώντας την υπάρχουσα εμπειρία και τη γνώση από πιλοτικά προγράμματα, δίνοντας έμφαση περισσότερο στην πρόληψη, στον περιορισμό της βλάβης, στην προστασία της υγείας και της κοινωνίας, στη μείωση της εγκληματικότητας, σε ένα πλαίσιο εναλλακτικής νόμιμης ρύθμισης;"
Οι δυο γνωμοδοτήσεις που συζητήθηκαν στην Επιτροπή Περιβάλλοντος, Ασφάλειας Τροφίμων και Δημόσιας Υγείας αφορούν σε νομοθετικούς φακέλους σχετικούς με τις πολιτικές για τις παράνομες ψυχότροπες ουσίες. Πιο συγκεκριμένα, στην Επιτροπή αυτή, συζητήθηκαν "η πρόταση Κανονισμού για τις νέες ψυχότροπες ουσίες" [1], καθώς και "η πρόταση Οδηγίας για την τροποποίηση της απόφασης-πλαισίου 2004/757/ΔΕΥ του Συμβουλίου, της 25ης Οκτωβρίου 2004, για τη θέσπιση ελάχιστων διατάξεων σχετικά με τα στοιχεία της αντικειμενικής υπόστασης των εγκλημάτων και τις ποινές που ισχύουν στον τομέα της παράνομης διακίνησης ναρκωτικών, όσον αφορά τον ορισμό των ναρκωτικών" [2].
Ο Νίκος Χρυσόγελος συμπλήρωσε σχετικά: "Το ζήτημα του ελέγχου της παραγωγής, διάθεσης και κατανάλωσης των νέων ψυχότροπων ουσιών είναι πολύπλοκο και χρειάζεται μια ολιστική αντιμετώπιση, με έμφαση στη πρόληψη και τη θεραπεία, τη παρακολούθηση και την έγκαιρη αντιμετώπιση, τη μείωση της βλάβης και τη βελτίωση του νομικού πλαισίου, καθώς δεν μπορεί να βρεθεί μια λύση που κάνει για όλες τις περιπτώσεις, ιδιαίτερα αν εμμένει στην λογική του ελέγχου δια μέσου της απαγόρευσης και της αστυνόμευσης. Το απαγορευτικό πλαίσιο και οι κατασταλτικές πολιτικές για τις ουσίες, ιδιαίτερα για την πιο διαδεδομένη από αυτές την κάνναβη, έχουν σαν αποτέλεσμα την είσοδο στην αγορά νέων επικίνδυνων ψυχοτρόπων ουσιών που δεν περιλαμβάνονται στις λίστες ελέγχου και παρουσιάζονται σαν νόμιμα υποκατάστατα των παράνομων ουσιών ξεφεύγοντας από το γράμμα του νόμου.
Τα εμπειρικά στοιχεία μας δείχνουν ότι υπάρχουν πιθανές εναλλακτικές προτάσεις στην ποινικοποίηση που μπορούν να έχουν επιθυμητά αποτελέσματα για τις κοινωνίες και τις κυβερνήσεις, ελαχιστοποιώντας ταυτόχρονα τις αρνητικές συνέπειες της ποινικοποίησης των μεμονωμένων χρηστών. Ενώ οι νέες ψυχότροπες ουσίες θέτουν νέες προκλήσεις για τα υφιστάμενα μοντέλα ελέγχου των ναρκωτικών, η εμφάνισή τους παρέχει μια μοναδική ευκαιρία για να εξετάσουμε τη πιλοτική δοκιμή εναλλακτικών μοντέλων πολιτικής και νομοθετικών προσεγγίσεων για τον έλεγχο των ναρκωτικών. Είναι απαραίτητη μια αντικειμενική εκτίμηση κόστους/ οφέλους που θα βασίζεται σε επιστημονικά δεδομένα για να αξιολογηθεί η χρησιμότητα των διαφορετικών μοντέλων ελέγχου, καθώς και οι επιπτώσεις τους στη δημόσια υγεία. Κεντρικός στόχος πρέπει να είναι η προστασία της δημόσιας υγείας και της ευημερίας των πολιτών.
Οι νέες ψυχότροπες ουσίες δεν πρέπει να αντιμετωπιστούν υπό το πρίσμα της παρανομίας, αλλά με διαφανείς νόμιμες ρυθμίσεις και έλεγχο που θα τους αφαιρέσουν τη γοητεία του απαγορευμένου και θα μειώσουν τις βλάβες τους στη κοινωνία, τους χρήστες και την οικονομία με έμφαση στον έλεγχο, τη νόμιμη ρύθμιση και τη προστασία της υγείας και των θεμελιωδών δικαιωμάτων των καταναλωτών.
Ο πόλεμος κατά των ναρκωτικών όπως εφαρμόζεται τα τελευταία 50 χρόνια έχει επομένως αποτύχει γιατί δεν έχει μειώσει ούτε τη ζήτηση ούτε τη προσφορά παράνομων ουσιών, ενώ παράλληλα έχει οδηγήσει σε αύξηση των βλαβών για τη κοινωνία, όπως μας ενημερώνει η έκθεση Reuter- Trauttman [3] που υλοποιήθηκε για λογαριασμό της Ευρωπαϊκής Επιτροπής το 2009. Χαρακτηριστικό αυτής της αποτυχίας είναι η συνεχώς αυξανόμενη εμφάνιση νέων επικίνδυνων συνθετικών και φυτικών ψυχοδραστικών ουσιών που δεν υπάγονται σε κανένα καθεστώς ελέγχου.
Οι κατασταλτικές πολιτικές που εφαρμόζονται και η ποινικοποίηση των χρηστών έχουν προκαλέσει μεγαλύτερη ζημιά από τις ίδιες τις ουσίες, όπως καταδεικνύουν πρόσφατες διεθνείς έρευνες [4] που εξετάζουν το κόστος της ποινικοποίησης των ουσιών και των χρηστών. Σύμφωνα με αυτές τις εκθέσεις ο πόλεμος κατά των ναρκωτικών και η ποινικοποίηση της χρήσης ουσιών όπως εφαρμόζεται απειλεί τη δημόσια υγεία, εξαπλώνει ασθένειες και προκαλεί χιλιάδες θανάτους, υποδαυλίζει τα ανθρώπινα δικαιώματα, προωθεί τον κοινωνικό στιγματισμό και αποκλεισμό, ενισχύει την εγκληματικότητα και σπαταλάει δισεκατομμύρια σε μια αναποτελεσματική εφαρμογή του νόμου.
Με δεδομένο ότι ένας στους τέσσερις ευρωπαίους πολίτες έχει κάνει ή εξακολουθεί να κάνει χρήση παράνομων ουσιών, πρέπει να βρούμε πιο ανθρώπινους, δίκαιους και αποτελεσματικούς τρόπους για να αντιμετωπίσουμε τη χρήση και την εξάρτηση από ουσίες.
Οι ασθένειες, οι θάνατοι και η εγκληματικότητα που σχετίζονται με τα ναρκωτικά θα αυξάνονται συνεχώς όσο αφήνουμε της ουσίες χωρίς έλεγχο και νόμιμη ρύθμιση στα χέρια του οργανωμένου εγκλήματος. Ογδόντα χρόνια μετά τη λήξη της ποτοαπαγόρευσης στην Αμερική, αλλά και 50 χρόνια μετά την έναρξη του πολέμου κατά των ναρκωτικών θα έπρεπε να έχουμε μάθει το μάθημά μας ότι μέσα από την απαγόρευση δεν μπορείς να ελέγξεις ούτε τη προσφορά ούτε τη ζήτηση ουσιών, δεν μπορείς να ασκήσεις έλεγχο μέσα από καθεστώς παρανομίας, δεν προστατεύεις τους χρήστες, την υγεία και τα δικαιώματά τους, ενώ η μαφία θησαυρίζει.
Σε παγκόσμιο επίπεδο υπάρχει μια σοβαρή κινητικότητα από επιστήμονες, πολιτικούς, ανθρώπους των τεχνών και των γραμμάτων για να υπάρξει μια αλλαγή των πολιτικών με έμφαση στη διασφάλιση της δημόσιας υγείας, των δικαιωμάτων των καταναλωτών ουσιών καθώς και των προγραμμάτων μείωσης της βλάβης, σταδιακής απεξάρτησης και επανένταξης στη κοινωνία, στηριζόμενα σε επιστημονικά δεδομένα, την αντικειμενική πληροφόρηση και τις διεθνείς καλές πρακτικές αντί για ιδεοληψίες και πολιτικές ηθικού πανικού.
Ήδη στα Ηνωμένα Έθνη έχει δημιουργηθεί ένα σημαντικό ρεύμα από χώρες που επιζητούν μια άλλη νόμιμη ρύθμιση της παραγωγής και διάθεσης ουσιών, με την Ουρουγουάη να έγινε πρόσφατα η πρώτη χώρα παγκοσμίως που νομιμοποιεί τη παραγωγή και διάθεση κάνναβης με στόχο να περιορίσει το οργανωμένο έγκλημα και να προστατεύσει τους καταναλωτές στη χώρα της. Πολλές πολιτείες στις ΗΠΑ έχουν ακολουθήσει παρόμοια τακτική, άλλες είναι έτοιμες να ακολουθήσουν, ενώ και στην Ευρώπη όπου έχουν εφαρμοστεί εναλλακτικά μοντέλα ελέγχου και ρύθμισης των ουσιών (Πορτογαλία, Ελβετία, Ολλανδία) τα αποτελέσματα είναι εντυπωσιακά.
Χρειαζόμαστε άμεσα μια ρεαλιστική και αντικειμενική εκτίμηση του κόστους και της αποτελεσματικότητας των κατασταλτικών πολιτικών που ακολουθούνται αλλά και να εξετάσουμε σοβαρά εναλλακτικούς τρόπους νόμιμης ρύθμισης και ελέγχου των ουσιών, με βάση την επικινδυνότητά τους και έμφαση στη μείωση της βλάβης, την αποποινικοποίηση της χρήσης και τη πρόληψη. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έχει υπερψηφίσει από το 2004 την Έκθεση Κατάνια [5] που όμως δεν έχει βρει το δρόμο της εφαρμογής ως ενιαία Ευρωπαϊκή πολιτική. Είναι καιρός να ξαναδούμε σοβαρά τις συστάσεις Κατάνια."
Τα βίντεο από τις δύο τοποθετήσεις: http://www.youtube.com/watch?v=DbBmBfF-OFM, και http://www.youtube.com/watch?v=EUte25Qw3zA
Περισσότερες πληροφορίες:
Η χρήση των ουσιών που ελέγχονται στο πλαίσιο της σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών περί ναρκωτικών [6], όπως η κοκαΐνη, το έκσταση ή η κάνναβη («ελεγχόμενα ναρκωτικά») φαίνεται να έχουν σταθεροποιηθεί σε υψηλά επίπεδα τα τελευταία χρόνια, ενώ νέες ουσίες εμφανίζονται στην αγορά με ταχείς ρυθμούς. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση αυξάνεται διαρκώς η διαθεσιμότητα νέων ψυχότροπων ουσιών οι οποίες χρησιμοποιούνται ποικιλοτρόπως στη βιομηχανία, μιμούνται τη δράση των ελεγχόμενων ναρκωτικών και συχνά πωλούνται ως νόμιμα υποκατάστατα αυτών επειδή δεν υπάγονται σε παρόμοια μέτρα ελέγχου.
Ο αριθμός των νέων ψυχοτρόπων ουσιών που κοινοποιήθηκαν από τα κράτη μέλη στα Ηνωμένα Έθνη αυξήθηκε κατά 50% από το 2009 μέχρι το 2012 (166 νέες ουσίες το 2009 που έφτασαν τις 251 μέχρι τα μέσα του 2012. Κατά τη διάρκεια μόνο του 2012 τα Κράτη Μέλη κοινοποίησαν στο Ευρωπαϊκό Κέντρο παρακολούθησης Ναρκωτικών και τοξικομανίας για πρώτη φορά 73 νέες ψυχότροπες ουσίες, αποτέλεσμα της αδιάκοπης προσπάθειας να ξεφύγουν από το γράμμα του νόμου που τις καθιστά παράνομες και μη ελέγξιμες. Από την άλλη, οι περισσότερες ουσίες που περιλαμβάνονται στις λίστες των Η.Ε. από το 1961 και το 1971 δεν υφίστανται πλέον στην αγορά. Από τις 234 που υπόκεινται σε καθεστώς ελέγχου, μόνο μια ντουζίνα από αυτές προκαλούν ανησυχία για προβληματική χρήση, ενώ η χρήση πολλών από αυτές μειώθηκε δραματικά χωρίς να έχουν κατηγοριοποιηθεί ως παράνομες.
Οι χρήστες των ουσιών, ιδιαίτερα οι προβληματικοί, παρουσιάζουν σταθερές τάσεις αλλά είναι πιο πολλοί από ποτέ, η προσφορά/ παραγωγή ουσιών έχει σταθερά αυξητικές τάσεις, όπως και τα κέρδη για το οργανωμένο έγκλημα, σύμφωνα με την πιο πρόσφατη έρευνα των Ηνωμένων Εθνών για τα ναρκωτικά), ενώ παρουσιάζονται ανησυχητικές τάσεις πολυτοξικομανίας και διάδοσης του ιού HIV ανάμεσα στους χρήστες ενδοφλέβιων ουσιών [7].
- Σε παγκόσμιο επίπεδο υπολογίζεται ότι το 2011 είχαμε περισσότερους από 300 εκατομμύρια χρήστες παράνομων ουσιών, με αύξηση περίπου 18% μέσα στο 2008. Στην Ευρώπη έχουμε περισσότερους από 85 εκατομμύρια χρήστες κάνναβης και περισσότερο από το 30% του πληθυσμού έχει δοκιμάσει έστω και μια φορά στη ζωή του. οι προβληματικοί χρήστες σε παγκόσμιο επίπεδο είναι 15-39 εκατομμύρια άνθρωποι.
- Περίπου 14 με 16 εκατομμύρια άτομα, ηλικίας 15 με 64 χρονών, έκαναν ενδοφλέβια χρήση ουσιών το 2011 σε παγκόσμιο επίπεδο, και 1,6-2,8 εκατομμύρια άτομα από αυτούς έχουν προσβληθεί από τον ιό HIV, απόρροια αυτής της χρήσης,
- Οι κατασχεθείσες ποσότητες ουσιών είναι πιο πολλές από ποτέ, αλλά αποτελούν ένα μικρό μόνο ποσοστό των παραγόμενων ποσοτήτων ουσιών. Η παραγωγή ηρωίνης ξεπέρασε τα 195,000 εκτάρια (περίπου 4,800 μετρικοί τόνοι) και καταναλώθηκαν περισσότεροι από 375 μετρικοί τόνοι ηρωίνης από τους χρήστες, ενώ κατασχέθηκαν περίπου 653 τόνοι. Η παραγωγή κοκαΐνης ξεπερνάει σε έκταση τα 149,000 εκτάρια και οι 14-23 εκατομμύρια χρήστες κατανάλωσαν περισσότερους από 430 τόνους (στην Ευρώπη καταναλώθηκαν περισσότεροι από 123 μετρικοί τόνοι κοκαΐνης).
- Από τις κυβερνήσεις δαπανώνται υπέρογκα ποσά δισεκατομμυρίων σε μια αναποτελεσματική πολιτική αστυνόμευσης και ελέγχου, το 80% των συνολικών δαπανών στοχεύει στην αστυνόμευση και μόνο το 20% στη θεραπεία και πρόληψη.
- Τα κέρδη από το παράνομο εμπόριο έχουν ξεπεράσει κάθε προηγούμενο, περίπου 300- 400 δις σε ετήσια βάση. Στην Ευρώπη η αγορά της κάνναβης υπολογίζεται σε 28-48 δισεκατομμύρια ευρώ ετήσια, η αγορά της ηρωίνης σε 14-22 δισεκατομμύρια ευρώ, της κοκαΐνης περίπου 23 δισεκατομμύρια ευρώ και των έκσταση περίπου 6 δισεκατομμύρια ευρώ.
- Το 2011 είχαμε περισσότερους από 240,000 θανάτους παγκόσμια που σχετίζονται με ναρκωτικά.
Σύμφωνα με την πιο πρόσφατη έκθεση του Ευρωπαϊκού Κέντρου Παρακολούθησης Ναρκωτικών και τοξικομανίας για τα ναρκωτικά [8] "η αγορά ναρκωτικών σήμερα δείχνει να χαρακτηρίζεται από μεγαλύτερη ευελιξία και δυναμισμό και να στηρίζεται λιγότερο σε φυτικής προέλευσης ουσίες". Τονίζει δε ότι υπάρχει σημαντική αύξηση νέων συνθετικών ψυχοδραστικών ουσιών που δεν υπάγονται σε καθεστώς ελέγχου.
Η μέση ποσότητα της κάνναβης που καταναλώνεται ετησίως από τους εντατικούς χρήστες τείνει να είναι χαμηλότερη στην Πορτογαλία (184 γραμμάρια), που έχει αποποινικοποιήσει τη χρήση από το 2001, και υψηλότερο στη Σουηδία που έχει ένα από τα πιο αυστηρά απαγορευτικά πλαίσια (363 γραμμάρια) και την Αγγλία/Ουαλία (374 γραμμάρια) που έχουν ποινικοποιημένη την χρήση αλλά σε ένα ελαστικό πλαίσιο. Σε επίπεδο χώρας, οι εκτιμήσεις για τις ποσότητες κάνναβης που καταναλώνονται ετησίως κυμαίνονται από περίπου 4 τόνους στη Βουλγαρία σε 384 τόνους στην Ιταλία. [9]
[3] http://ec.europa.eu/justice/anti-drugs/files/report-drug-markets-short_en.pdf
[4] http://www.countthecosts.org/sites/default/files/AWDR-exec-summary.pdf
[6] Η ενιαία σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών περί ναρκωτικών του 1961 (όπως τροποποιήθηκε με το πρωτόκολλο του 1972) και η σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών περί ψυχότροπων ουσιών του 1971.
[7] http://www.unodc.org/unodc/secured/wdr/wdr2013/Executive_summary.pdf
[8] http://www.emcdda.europa.eu/attachements.cfm/att_213154_EL_TDAT13001ELN1.pdf
[9] http://ec.europa.eu/justice/anti-drugs/files/eu_market_summary_en.pdf
