Να σταματήσουμε το δηλητήριο που στάζει ακόμα στο σώμα της δημοκρατίας
Η δηλητηρίαση της δημοκρατίας προχωράει περισσότερο, γιατί δεν σταματήσαμε έστω και τώρα το δηλητήριο που στάζει στις πληγές της. Δείτε πώς συγκρούονται σήμερα άνθρωποι που μέχρι χθες υπόσχονταν, από κοινού, ότι φέρνουν την ελπίδα. Δείτε, όμως, και τη χαλαρότητα με την οποία αντιμετώπισαν οι περισσότεροι τη ρητορική μίσους που εκπέμπεται από παιδιά μέσω της τηλεόρασης με το τηλεοπτικό σποτ της Χρυσής Αυγής.
Και καπάκι, έρχεται ο αρχηγός της Χρυσής Αυγής Μιχαλολιάκος, να "αναλάβει την πολιτική ευθύνη" για την δολοφονία του Π. Φύσσα, επικαλούμενος "έλλειψη ποινικών ευθυνών γιατί υπήρχαν και στο παρελθόν παρόμοιες καταστάσεις, Τεμπονέρας κα". Σαν να μιλάει για ασήμαντα πράγματα! Αλλά αυτός είναι γνωστό τι εκπροσωπεί. Το ζήτημα είναι ότι ένα σημαντικό ποσοστό πολιτών είναι έτοιμο να ψηφίσει στο όνομα της "πατρίδας" και δήθεν της αγανάκτησης για την κρίση αυτούς τους εγκληματίες, ρατσιτσές και νεοναζί, το πιο πελατειακό και ανορθολογικό μόρφωμα.
Μα αν δεν είναι αυτή η συμπεριφορά γενεσιουργός αιτία της ευρύτερης κρίσης, τότε τι είναι;
Η κοινωνία λίγο-λίγο εξοικειώθηκε με την δηλητηρίαση της δημοκρατίας. Η κρίση ήταν απλώς το έδαφος στο οποίο ευδοκίμησε η γιγάντωση των προβλημάτων που αντιμετώπιζε η δημοκρατία στη χώρας μας. Δεν φτάσαμε στην κρίση λόγω της πολλής δημοκρατίας, αλλά λόγω της περιορισμένης αντίληψης για το τι είναι δημοκρατία.
Η κρίση έβγαλε στην επιφάνεια τις δυο όψεις του προβλήματος. Από την μία, την απουσία κουλτούρας δημοκρατίας που χαρακτηρίζει την εξουσία και το κομματικό σύστημα. Και από την άλλη την πολύ περιορισμένη κατανόηση από τους πολίτες της ανάγκης δημοκρατικής στάσης σε κάθε έκφραση της κοινωνικής αλλά και προσωπικής ζωής μας.
Οι περισσότεροι βλέπουν είτε την μία είτε την άλλη όψη του προβλήματος, αλλά όχι και τις δύο όψεις που συνθέτουν το συνολικό πρόβλημα. Μιλάνε, για παράδειγμα, οι πολλοί (και σωστά) για αντιδημοκρατικές πολιτικές που επιδίωξαν και επέβαλαν την οριζόντια λιτότητα και οδήγησαν στην υποβάθμισης του κοινοβουλίου. Αλλά πόσοι από αυτούς μιλάνε και για την άλλη όψη του προβλήματος, το γεγονός δηλαδή ότι αντί να δούμε τι πρέπει να κάνουμε για να βγούμε από την κρίση και ν’ αντιμετωπίσουμε τα προβλήματά μας ως κοινωνία, ρίχνουμε συνεχώς τις ευθύνες σε κάποιους άλλους, χωρίς ν’ αναγνωρίζουμε τις ευθύνες που αντιστοιχούν σε εμάς (κυβερνήσεις, κόμματα, συνδικαλιστικοί φορείς, επαγγελματικές ενώσεις κα); Ή το γεγονός ότι στη λογική άσπρου-μαύρου απαξιώθηκαν όλα τα μέτρα και οι παρεμβάσεις, ακόμα και αυτές που ήταν προς τη σωστή κατεύθυνση.
Η κρίση έπρεπε να οδηγήσει σε ενίσχυση του πολιτικού διαλόγου, της διαβούλευσης, της προσπάθειας αναζήτησης συναινετικών αλλά αποτελεσματικών λύσεων στα προβλήματα που δημιουργήθηκαν. Για να μπορεί, όμως, η δημοκρατία να λειτουργήσει, χρειάζεται να στηρίζεται στη διαφάνεια σε στοιχεία και δεδομένα, σε ενημερωμένους και εκπαιδευμένους στην συμμετοχή και στο διάλογο πολίτες, σε πολιτικά κόμματα που είναι υπεύθυνα, καταθέτουν προγράμματα για τα οποία δεσμεύονται, καθώς και σε μέσα ενημέρωσης που αντιμετωπίζουν τον πολίτη ως προσωπικότητα με κριτική σκέψη. Τι από αυτά ισχύουν; Ή ποια από αυτά βελτιώθηκαν στη διάρκεια της κρίσης; Μήπως, αντιθέτως όλα πήγαν προς το χειρότερο (χωρίς πάντως να αγνοούμε ότι υπάρχουν νησίδες ποιότητας και διαφοροποίησης);
Κάτω από αυτές τις συνθήκες, ήταν μάλλον αναμενόμενο ότι η κρίση θα αναδείκνυε τελικά τα χειρότερα χαρακτηριστικά μιας κοινωνίας που ταύτιζε την πρόοδο και την ευημερία της τα τελευταία χρόνια με έναν άκριτο καταναλωτισμό και την αγοραστική της δύναμη, επικαλούμενη παράλληλα τον σπουδαίο πολιτισμό που κληροδότησε στους άλλους, χωρίς η ίδια να ενσωματώνει το βασικό περιεχόμενο αυτού του πολιτισμού, την σοφία, το μέτρο, την φιλοσοφική προσέγγιση, την προσπάθεια κατανόησης του γύρω κόσμου.
Θα μπορούσαν, όμως, τα πράγματα να έχουν εξελιχθεί διαφορετικά. Τα πολιτικά κόμματα και οι κοινωνικοί φορείς να αντιληφθούν εγκαίρως ότι η κρίση που έρχονταν έπρεπε να αντιμετωπιστεί με ενίσχυση της διαφάνειας, του διαλόγου, της αναζήτησης καινοτόμων λύσεων, της προώθησης αλλαγών, μεταρρυθμίσεων αλλά και - όπου χρειάζονταν - ανατροπών. Ακόμα και το Μνημόνιο 1 θα μπορούσε να περιείχε διαφορετικούς όρους. Πολύ περισσότερο το Μνημόνιο 2 ή το Μνημόνιο 3, αφού πλέον υπήρχε επαρκής χρόνος και μεγαλύτερη εμπειρία. Θα μπορούσε η κοινωνία και το πολιτικό σύστημα να αξιολογήσουν με δημοκρατικό και αποδοτικό τρόπο τι πήγε καλά με τις εφαρμοζόμενες πολιτικές και τι συνέχιζε να μην πηγαίνει καλά ή τι είχε αρνητικές επιπτώσεις στην κοινωνία, να διορθώσουν πολιτικές, να αλλάξουν πολιτικές για να πετύχουμε τους στόχους με άλλα μέσα.
Δεν είναι ευθύνη μόνο των κυβερνήσεων αλλά και της τρόικας που δεν έβαλαν στο παιχνίδι την κοινωνία και δεν επιδίωξαν μέσα από την ενίσχυση της δημοκρατικής συμμετοχής να βρεθούν λύσεις στα δικά μας προβλήματα – μια και δεν ήταν προβλήματα των άλλων, ακόμα και αν η αρχιτεκτονική της ευρωζώνης συνεισέφερε θεαματικά στην ελληνική κρίση.
Η ευθύνη των κομμάτων, όλων των παραδοσιακών κομμάτων (ΝΔ, ΠΑΣΟΚ, ΚΚΕ) είναι τεράστια, μια και δεν αναζήτησαν λύσεις σε συνεργασία με την κοινωνία είτε στην αρχή της κρίσης είτε μέσα στην κρίση. Από την άλλη, κόμματα όπως ο ΣΥΡΙΖΑ, οι ΑΝΕΛ, η εγκληματική ΧΡΥΣΗ ΑΥΓΗ, το ΛΑΟΣ επιδίωξαν να ρίξουν λάδι στη φωτιά για να καρπωθούν εκλογικά την οργή και το θυμό.
Η επιβολή με κάθε τρόπο μιας άδικης κι ανορθολογικής σε πολλά σημεία λιτότητας κι απορρύθμισης από την μία, ένα περιβάλλον μίσους, οργής, κατηγοριών για «προδότες», «γερμανοτσολιάδες», «προσκυνημένους» από την άλλη, δεν άφησαν χώρο για λύσεις που θα μπορούσαν να προκύψουν μέσα από τον διάλογο και την ενίσχυση της δημοκρατίας. Λύσεις που θα βασίζονται σε σχέδιο, σε οικολογική-κοινωνική-τεχνολογική και οικονομική καινοτομία καθώς και σε ενεργοποίηση των πιο δημιουργικών δυνάμεων της κοινωνίας.
Το Μνημόνιο 3 #ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ κλείνει φυσικά έναν ολόκληρο πολιτικό κύκλο. Θα απαιτηθούν σοβαρές προσπάθειες, συντονισμός και συστράτευση των ζωντανών και δημιουργικών δυνάμεων μέσα στην κοινωνία και ομάδων / ατόμων που υπάρχουν μέσα (;) αλλά κυρίως έξω από τα σημερινά κόμματα και στοχεύουν σε μια πραγματική οικονομική, παραγωγική, κοινωνική, οικολογική, αξιακή, ηθική ανασυγκρότηση της χώρας.
Η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ πρόσθεσε – αντί να αφαιρέσει – οικονομικά, κοινωνικά και φορολογικά βάρη, χρέος, ανεργία, φτώχεια. Αλλά κυρίως νομιμοποίησε πολιτικές πρακτικές αδιανόητες κάποτε, κι όχι μόνο στο συμβολικό επίπεδο (συνεργασία ριζοσπαστικής αριστεράς και λαϊκίστικης δεξιάς στην ίδια κυβέρνηση). Επιβεβαίωσε την αντίληψη της ελαστικής ερμηνείας της δημοκρατίας από την εκάστοτε εξουσία και την προσαρμογή της δημοκρατίας στο χώρο που αυτή της επιτρέπει.
Όμως, η αλλαγή πορείας δεν είναι αυτονόητη, επειδή ο ΣΥΡΙΖΑ άλλαξε πολιτική και υπέγραψε Μνημόνιο ή επειδή έφυγε ο Λαφαζάνης και η Κωνσταντοπούλου από το κόμμα.
Μπορεί να μην έχουμε φτάσει στον πάτο του βαρελιού, να ανησυχούμε διότι η πορεία αυτή μπορεί να συνεχιστεί. Τα ανησυχητικά μηνύματα γύρω μας είναι πολλά. Στην κοινωνία έχει συσσωρευτεί όλο το δηλητήριο από τα χρόνια της τυφλής οργής. Δεν θα βγούμε με αυτόματο τρόπο από την απαξίωση της δημοκρατίας και την γενικευμένη κρίση. Πρέπει να αντιμετωπίσουμε την έκχυση δηλητηρίου στο σώμα της δημοκρατίας, της ουσιαστικής δημοκρατίας, όχι της δημοκρατίας των τύπων, να παρέμβουμε αποφασιστικά για να σταματήσει κάθε ρητορική του μίσους σε όλα τα επίπεδα. Χωρίς άλλη ανοχή σε όσα μας δηλητηριάζουν.
