Όσα γράφω πιο κάτω δεν είναι μια φανταστική ιστορία, αν κι αυτό που γίνεται είναι «φανταστικό», «τέλειο», όπως θα έλεγαν οι μαθητές. Είναι υπαρκτό, συμβαίνει σε ένα σχολείο, σε ένα μικρό χωριό. Το παρακολουθώ χρόνια από μακριά, ακούω, ρωτάω, βλέπω, μια φορά είχα μιλήσει και τηλεφωνικά με έναν δάσκαλο. Αλλά μπορούμε να μάθουμε πολλά γιατί αυτό το σχολείο κι από μακριά γιατί έχει ψηφιακή τηλεόραση, Φουρφoυράς tv, πολύ ωραίο site, ανθρώπους που μεταφέρουν τη φήμη του από στόμα σε στόμα. Ψάξτε το αξίζει πολύ.
Την πρώτη φορά που άκουσα για το σχολείο αυτό, σκέφτηκα αμέσως ότι θα έπρεπε όλοι, υπουργείο, φορείς, εκπαιδευτικοί, μαθητές να μάθουν, να ακούσουν και να δουν τι γίνεται σε αυτό και μετά να ξεκινήσουν να συζητάνε για τις «εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις» ή «την πολιτική για την εκπαίδευση και την παιδεία».
Αυτά που γίνονται στο σχολείο μοιάζει να έρχονται από μια άλλη εποχή στο μέλλον, από μια άλλη πραγματικότητα, όπου η δημιουργία, η καινοτομία, η φαντασία, η διαδραστικότητα, η συμμετοχή των μαθητών στην εκπαιδευτική διαδικασία συναντάνε τις πιο ενδιαφέρουσες εκπαιδευτικές και παιδαγωγικές μεθόδους.
Συνήθως οι άνθρωποι γκρινιάζουν για τον συντηρητισμό που υπάρχει στο εκπαιδευτικό σύστημα και τις άκαμπτες δομές. Υποτίθεται ότι υπάρχουν ανυπέρβλητα εμπόδια για να γίνουν και οι πιο μικρές αλλαγές, πόσο περισσότερο ένα σωρό καινούρια πράγματα, πειραματισμοί, να μπουν νέες παιδαγωγικοί μέθοδοι στο σχολείο. Δεν είναι εντελώς εκτός πραγματικότητας αυτή η κριτική, αλλά από την άλλη συμβαίνουν εξαιρετικά πράγματα τα οποία δεν έχουμε αναδείξει αρκετά.
Κάτι εξαιρετικό, λοιπόν, συμβαίνει στο 4/θέσιο Δημοτικό Σχολείο Φουρφουρά. Το χωριό αυτό είναι το μεγαλύτερο του Δήμου Αμαρίου, στην Κρήτη, με μεγάλη ιστορική αξία, με βυζαντινά και ενετικά κτίσματα και εκκλησίες. Ίσως οφείλεται και στο …όνομα του χωριού – Φουροφυράς από τους δυνατούς ανέμους που φυσάνε στο χωριό – που ένας δημιουργικός άνεμος φυσάει στο μικρό αυτό σχολείο, το σχολείο «της φύσης και των χρωμάτων» όπως λέγεται.
Το μάθημα ως παιχνίδι και η αντιστροφή της διδασκαλίας
Σε αυτό το σχολείο το μάθημα μετατρέπεται σε συμμετοχή, πειραματισμό, παιχνίδι, έρευνα. Στο πλαίσιο μιας ολοκληρωμένης εκπαίδευσης οι δάσκαλοι και οι δασκάλες προσπαθούν να μην αγνοούν κανέναν τομέα: διανοητικό, σωματικό, συναισθηματικό και κοινωνικό. Όπως λένε: «Το πρώτο άμεσο εργαλείο που έχει ένα παιδί είναι το σώμα του. Μέσω της γυμναστικής το σώμα ασκείται, αλλά για να επωφεληθούν επιπλέον κι ο συναισθηματικός και κοινωνικός τομέας χρειάζεται το παιδί να μάθει να εκφράζεται μέσω αυτού. Η Σωματική Έκφραση, που πραγματοποιείται κάθε Δευτέρα με τα πρωτοδευτεράκια, αποτελεί μια μεθολογία μέσω της οποίας τα παιδιά αρχίζουν να γνωρίζουν το σώμα τους, να το αγαπούν, να το σέβονται. Μαθαίνουν να το χρησιμοποιούν ώστε να εκφράζονται και είναι πολύ χρήσιμο να το μάθουν από μικρά γιατί όσο μεγαλώνουμε, η πορεία των πραγμάτων δείχνει πως μάλλον απομακρυνόμαστε από τη σχέση με το σώμα μας. Μαθαίνουν επίσης να «κερδίζουν» από την επαφή με τον άλλον, να δουλεύουν ομαδικά και να σέβονται κάθε τι διαφορετικό. Γιατί όπως είπε και ο Κωστής στην διάρκεια ενός μαθήματος «Μπορείς πολύ ωραία να κάνεις πράγματα μόνος σου, αλλά είναι ακόμα πιο όμορφο να χορεύεις με παρέα…είναι πιο ασφαλές…!»
Όπως λένε και οι ίδιοι «η τάξη μετατρέπεται σε εργαστήριο αλυσιδωτών αντιδράσεων… όλα είναι πιθανά. Μηχανική, μαθηματικά, φυσική μέσα από καθαρό παιχνίδι». Για παράδειγμα, να ένα από τα μαθήματα φυσικής: « Μια ξεχωριστή αποστολή είχαν οι φίλοι της Α’ και Β’ για το μάθημα των Φυσικών επιστημών. Πρέπει να βρουν τρόπο να καθαρίσουν νερό ώστε να σωθεί ο παγιδευμένος στην έρημο, Δόκτωρας Π. Θα τα καταφέρουν;;;» ή «ο Δόκτωρας Π. και το αυτοσχέδιο τηλέφωνο: Μια ακόμα Παρασκευή με τις περιπέτειες του Δόκτωρα Π. Θα μπορέσει να επικοινωνήσει με το καράβι που βρίσκεται κάτω από το αερόστατό του;».
Η βουτιά στα υλικά ως μέθοδος διδασκαλίας: «Η συγκεκριμένη μέθοδος μπορεί να εφαρμοστεί σε όλες τις τάξεις προσαρμοσμένη κατάλληλα. Έχει να κάνει με την αντιστροφή ουσιαστικά της διδασκαλίας, κυρίως της Φυσικής. Το πείραμα δεν προηγείται απλά από τη θεωρία, αλλά η ίδια η δομή του πειράματος χτίζεται από τους μαθητές. Για παράδειγμα θέλουμε να κάνουμε κυκλώματα. Το ιδανικότερο θα ήταν τα κυκλώματα να είναι κομμάτι κάποιου σεναρίου ώστε να υπάρχει η ανάγκη στους μαθητές να μάθουν για αυτά. Στη δική μας περίπτωση έπρεπε να φτιάξουν μια μηχανή που εκπέμπει φωτεινά σήματα μορς ώστε να έχουμε επικοινωνία σε μια αποικία που θέλαμε να στήσουμε στον Άρη…». «Η συγκεκριμένη δράση κατέληξε σε ντίσκο μυστηρίου. Δύο μουσικοί που είχαμε την τύχη να φιλοξενούμε έφτιαξαν ένα μήνυμα. Αυτοί έπαιζαν με μουσική τα σήματα μορς ενώ την ίδια ώρα ένας από την κάθε ομάδα που γνώριζε το μήνυμα το έπαιζε με το φως. Φωτορυθμικά σα να λέμε. Στο τέλος οι ομάδες έπρεπε να βρουν το μήνυμα».
Στο χώρο του σχολείου παρατηρούνται ….περίεργα φαινόμενα, όπως οι «ιδεοθύελλες πολλών μποφόρ», καθώς ο κάθε μαθητής μπορεί να γράφει τη σκέψη του σε ένα χαρτάκι Post-it και να την κολλάει στον πίνακα ή όπου αλλού επιλέξετε για το μάθημα. Όλο αυτό παίζει και το ρόλο της ορθογραφίας, που βελτιώνεται μέσα από παιχνίδι (ψάξτε ποια λέξη έχει λάθος και τέτοια), ασκεί τη μνήμη και τη σκέψη. Μέσα από το παιχνίδι με τα post-itχαρτάκια τα παιδιά καταγράφουν συναισθήματα και σκέψεις.
Είναι τα παιδιά έτοιμα για κάτι διαφορετικό στην εκπαίδευση; «Είναι εκπληκτικό να τα βλέπεις να παίρνουν στα χέρια τους όλη την ευθύνη διαχείρισης του χρόνου και να υπολογίζουν πόση ώρα τους παίρνει μια δουλειά και πως θα ξεκουράζονται. Η προχειρότητα είναι δεκτή φυσικά αν αποφασίσουν να δουλέψουν με προχειρότητα, αλλά η τελική παρουσίαση είναι πάντα κάτι για το οποίο θέλουν να είναι περήφανοι, οπότε και ασχολούνται όσο περισσότερο μπορούν».
Πέρα από τις τυποποιημένες σχολικές γιορτές
Να πώς γιόρτασαν την 28η Οκτωβρίου (2014): «Φέτος η σχολική γιορτή μας, έγινε σε ένα χώρο ιδιαίτερο. Ένα εγκαταλειμμένο σήμερα κτήριο, που όμως συνδέθηκε έντονα με την τοπική ιστορία του Αμαρίου. Το σπίτι της οικογένειας του κ. Μιχάλη Σαρμάνη που την περίοδο της Κατοχής επιτάχθηκε για να γίνει το διοικητήριο των Γερμανών κατακτητών της περιοχής. Τα παιδιά με πολύ κόπο και μεράκι , με την βοήθεια και κάποιων εθελοντών από το χωριό, καθάρισαν τον χώρο και ετοίμασαν ένα διαδραστικό μουσείο για εκείνα τα χρόνια. Συγκέντρωσαν μαρτυρίες από συγγενείς τους ,τις κατέγραψαν και τις παρουσίασαν. Σε κάθε χώρο του σπιτιού και στο υπόγειο γινόταν ένα μικρό δρώμενο, που παρουσίαζε τι γινόταν όταν ζούσαν οι Γερμανοί σε αυτόν τον χώρο, εκείνα τα χρόνια. Τα νηπιαγωγάκια μας μοίραζαν στον κόσμο που ήρθε τρόφιμα που ήταν λίγα και δυσεύρετα εκείνη την εποχή , χαρούπια, ελιές ψωμί κτλ . Την γιορτή συντόνιζαν οι ντελάληδες, μαθητές που σε τακτά χρονικά διαστήματα ανακοίνωναν τα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων, και ενημέρωναν τους επισκέπτες για την χρονολογική σειρά των γεγονότων. Με μεγάλη συγκίνηση ήρθαν και οι πιο ηλικιωμένοι κάτοικοι του χωριού που μοιράστηκαν μαζί μας ιστορίες και αναμνήσεις από την περίοδο της κατοχής για το σπίτι!
Μια σχολική αίθουσα χωρίς κλασικά θρανία αλλά με χρώματα και μπάλες
Α, δεν είναι συνηθισμένο να βλέπεις μια τάξη στην οποία δεν υπάρχουν καρέκλες και κλασικά θρανία αλλά μπάλες για πιλάτες και ωραία στρογγυλά τραπέζια. Να πως περιγράφουν την αλλαγή «Σήμερα ήταν μια ιδιαίτερη μέρα! Τα τελευταία 5 χρόνια λέγαμε ότι θέλαμε να κάνουμε τα θρανία και οι καρέκλες να μοιάζουν περιττά στην τάξη. Να αντικατασταθούν αν είναι δυνατόν με αντικείμενα πιο χρηστικά και καλαίσθητα. Έτσι λοιπόν η μαμά Ζωή, νεοαφιχθείσα με τα παιδάκια της από την Κέρκυρα, έδωσε τη λύση. Οι καρέκλες του σχολείου σιγά σιγά εκτοπίζονται από… μπάλες! Σε αντίθεση με τις καρέκλες, που εμποδίζουν τη σωστή ανάσα, την καλή κυκλοφορία του αίματος και που επιβαρύνουν το σώμα με τη λανθασμένη στάση, οι ελβετικές μπάλες γυμναστικής ή όπως είναι γνωστές «οι μπάλες για πιλάτες», κρατούν το σώμα σε εγρήγορση, βοηθούν στη συγκέντρωση, ενώ γυμνάζουν, διευκολύνοντας την αναπνοή και την καλύτερη κυκλοφορία του αίματος. Δεν είναι τυχαίο που τις μπάλες αυτές τις χρησιμοποιούν σε κέντρα πληροφορικής, σε εργασίες που απαιτούν πολύ καθισιό, ενώ βοηθούνε ιδιαίτερα παιδιά με αυτισμό. Με χαρά λοιπόν σας δίνουμε μια γεύση από χοροπήδημα!!!»
Κάντο μόνος σου ή αλλιώς ανακαλύπτοντας τις κλίσεις κάθε παιδιού
Οι δάσκαλοι/ες προσπαθούν να βγάλουν μέσα από κάθε παιδί την κλίση του: «Σε αυτό μας βοήθησε μια ιδέα που ήδη υπάρχει, αυτή του DIY ή αλλιώς κάντο μόνος σου https://diy.org/featured», λένε. Και αυτό μέσα από το παιχνίδι.
Οι εκπαιδευτικοί του σχολείου
Αξίζει να αναφέρουμε τους εκπαιδευτικούς αυτού του σχολείου: Πατσιάς Άγγελος, Παναγιώτα Ρόπαλη, Γιούλη Μποσδελεκίδου, Ευστάθιος Παπαδόπουλος, Μαρία Χαριτάκη, Κική Κούρτογλου, Γιάννης Μανωλακάκης
Δείτε και αυτά:
https://fourfourasweb.wordpress.com/
https://www.youtube.com/watch?v=kGbP-C2uc4A#t=13
https://www.youtube.com/watch?v=0iW2tb7pqDg
https://www.youtube.com/watch?v=Y0b-Ud88QdM
https://www.youtube.com/watch?v=Bld6zC36bPs
