Νομίζω όλοι και όλες (και στην Ελλάδα και στους "θεσμούς") αντιλαμβάνονται ότι έπρεπε να γίνουν σημαντικές και ουσιαστικές αλλαγές στο "πρόγραμμα δημοσιονομικής προσαρμογής".  Άλλο αντιμετώπιση των δημοσιονομικών προβλημάτων (αυτό έπρεπε να γίνει) κι άλλο αυτό που συνέβη, δηλαδή μετατροπή της δημοσιονομικής σε εκτεταμένη οικονομική και κοινωνική κρίση. Παρατείνοντας την οικονομική και κοινωνική κρίση, δεν υπάρχει περίπτωση να αντιμετωπιστεί το δημοσιονομικό πρόβλημα. Επομένως, στο κέντρο της συζήτησης για αλλαγή του μείγματος πολιτικής έπρεπε – παράλληλα με δίκαια μέτρα δημοσιονομικού χαρακτήρα - να είναι η διαμόρφωση ενός διπλού «πακέτου», αφενός για κοινωνικά θέματα και αφετέρου για οικονομικά. Χρειάζονταν, δηλαδή, πολιτικές και μέτρα που θα αναβάθμιζαν τις κοινωνικές υποδομές (υγεία, παιδεία, συγκοινωνίες, ενέργεια, διοίκηση κα) με στόχο τον περιορισμό των διαφόρων όψεων της φτώχειας και τη βελτίωση της καθημερινότητας των πολιτών, έστω και αν διαθέτουν πλέον λιγότερα εισοδήματα. Αυτό το πακέτο, όμως, θα έπρεπε να είναι μέρος ενός  συνεκτικού σχεδίου αναζωογόνησης κι αλλαγής της οικονομίας με στόχο την δημιουργία «άφθονων», ποιοτικών και βιώσιμων θέσεων εργασίας. Στροφή, δηλαδή, της οικονομίας στην οικολογική, κοινωνική και τεχνολογική καινοτομία και δημιουργία θέσεων εργασίας σε τομείς που καλύπτουν ευρύτερες ανάγκες (κοινωνικές, περιβαλλοντικές, κλιματικές, στήριξη κλάδων της μικρομεσαίας επιχειρηματικότητας, μείωση του κόστους παραγωγής προϊόντων ή παροχής υπηρεσιών) προς όφελος πάντα της κοινωνίας, ασχέτως της μορφής της οικονομικής δραστηριότητας (ιδιωτική, κρατική, κοινωνική).

Αυτό που συμβαίνει, όμως, τους τελευταίους μήνες δεν πρόκειται να οδηγήσει σε ουσιαστικές και αναγκαίες αλλαγές αλλά σε «μια από τα ίδια». Με ένα επιπλέον πρόβλημα: έχουμε ζαλιστεί με όσα γίνονται. Ένα βασικό πρόβλημα της κυβέρνησης - και της χώρας - είναι ότι δεν μπορεί να συγκροτήσει στρατηγική και συνεκτική πολιτική, κινείται με βάση επικοινωνιακές τακτικές κι ανάγκες,  κι όχι στη βάση ενός σχεδίου συμφωνημένου με την κοινωνία. Επιπλέον, δείχνει να αγνοεί βασικούς κανόνες των ευρωπαϊκών διαδικασιών. Θέλει να πετύχει ένα καλό σκορ σε έναν ποδοσφαιρικό αγώνα κι αποφασίζει να παίξει με όρους μπάσκετ. Το αποτέλεσμα είναι να έχει εξαντλήσει όσους σε ευρωπαϊκό επίπεδο θα ήθελαν να στηρίξουν μια αλλαγή πολιτικής χωρίς να ανατραπούν οι προσπάθειες δημοσιονομικής εξυγίανσης. Ενώ 2-3 εβδομάδες υπήρξε σε ευρωπαϊκό επίπεδο μια δημόσια υποστήριξη των προσπαθειών για ένα πιο ισορροπημένο σχέδιο, πλέον όλοι και όλα πιέζουν για να μάθει η κυβέρνηση το πώς παίζεται το παιχνίδι. Κι εκεί είναι που χάθηκε πλήρως η μπάλα…

Τις τελευταίες μέρες ζούμε για άλλη μια φορά την κορύφωση του παραλογισμού. Η κυβέρνηση ξεκίνησε με "διαγραφή του 60% του χρέους" αλλά τώρα «σκουπίζει» ότι υπάρχει και δεν υπάρχει από άποψη ρευστότητας για να αποπληρώνει τις δόσεις και όλη η συζήτηση περιστρέφεται πλέον αν έχουμε να πληρώσουμε την δόση προς ΔΝΤ ή αν και πόσα θα πάρουμε από τον ELA. Επιδίωκε η κυβέρνηση «ενδιάμεση συμφωνία» αμέσως μετά τις εκλογές (όταν υπήρχε δυναμική και διάθεση – και σημαντικές άτυπες συμμαχίες - για μια πιο ισορροπημένη συμφωνία πακέτο) και μόλις λίγες μέρες πριν λήξει το «ματς» (25/5) αποφασίζει ότι θέλει να πάει σε «συμφωνία πακέτο». Αναφέρει συνεχώς ότι επιδιώκει πολιτική συμφωνία και για αρκετό διάστημα αρνείται να "μπει σε νούμερα", αργεί έτσι να συνειδητοποιήσει ότι χωρίς νούμερα και συμφωνία σε αυτά δεν υπάρχει δυνατότητα και πολιτικής συμφωνίας. Ανακαλύπτει, όψιμα, ότι πράγματι υπάρχουν διαφορές μεταξύ των 3 "θεσμών" λόγω του διαφορετικού ρόλου και προσεγγίσεών τους (κάτι είναι γνωστό σε όλους, σε θέματα χρέους, δημοσιονομικών πολλαπλασιαστών, εργασιακών κα), αλλά δημοσιοποιεί nonpaper για να «επιρρίψει» τις ευθύνες μη συμφωνίας στις διαφορές προσεγγίσεων μεταξύ των 3 «θεσμών», αντί να έχει απαντήσεις και εναλλακτικό σχέδιο για τα θέματα που τίθενται. Η ίδια η κυβέρνηση δεν πρέπει να έχει σχέδιο για την βιωσιμότητα των ασφαλιστικών ταμείων, πρέπει να το θέτει το ΔΝΤ που έχει – όπως είναι γνωστό συγκεκριμένη προσέγγιση για το ασφαλιστικό; Πρέπει ή δεν πρέπει να έχει η κυβέρνηση - και η χώρα - σχέδιο για το πώς θα είναι βιώσιμες οι συντάξεις αλλά και το ταμείο των επικουρικών; Δεν είναι προφανές ότι οι "θεσμοί" θα θέσουν το ερώτημα που θα βρεθεί το 1,1 δις που απαιτείται για να μην υπάρχει χρηματοδοτικό κενό για τις επικουρικές συντάξεις, ή πώς δεν θα καταρρεύσουν τα ασφαλιστικά ταμεία μετά το 2017;

Το κύριο πρόβλημα και των προηγούμενων κυβερνήσεων και της σημερινής - για μένα το πιο σημαντικό που είναι αυτό ακριβώς που οδηγεί στην αποτυχία διαμόρφωσης ενός ισορροπημένου σχεδίου - είναι η απουσία ενός σοβαρού διαλόγου μέσα στην κοινωνία και με την κοινωνία. Που να ξεκινάει από την ξεκάθαρη διαπίστωση του προβλήματος που καλούμαστε να επιλύσουμε και να φτάνει σε ένα σαφές, τεκμηριωμένο και συμφωνημένο σχέδιο αντιμετώπισης του προβλήματος.

Η δέσμευση των ταμειακών διαθεσίμων που πρώτα επιβλήθηκε με ΠΝΠ και μετά έγινε η όποια συζήτηση για την κρισιμότητα της κατάστασης και την αναγκαιότητα του μέτρου, είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα. Θα μπορούσε να έχει υπάρξει συμφωνία για κάτι τέτοιο το 2008 ή το 2009 όταν το πρόβλημα της χώρας ήταν πολύ πιο μικρό και το πρώτο μνημόνιο αφορούσε 10 δις για να μην έχουμε προσφύγει σε «εξωτερική βοήθεια»;

Παράλληλα, λοιπόν, με την απουσία κοινωνικού και πολιτικού διαλόγου - ουσιαστικού, όχι προσχηματικού - κανένα σχέδιο δεν φαίνεται να υπάρχει για την οικονομία, την απασχόληση και την εξάλειψη της φτώχειας (που να υπερβαίνει την λογική των μικρο-επιδομάτων). Η κοινωνία συνεχίζει να παραμένει παθητικός θεατής και είτε ζητωκραυγάζει, είτε τρομάζει, πάντως δεν σκέφτεται και δεν εκφράζει προτάσεις και δεν αναλαμβάνει ευθύνες, περιμένοντας την μαγική λύση που θα έρθει από κάπου αλλού. Μαγική λύση όμως δεν υπάρχει, είτε το κατανοούμε είτε όχι. Απαιτούνται βαθιές αλλά δίκαιες και ισορροπημένες αλλαγές, και επομένως είτε η κοινωνία θα πάρει μέρος στην διαμόρφωση και υλοποίηση ενός εναλλακτικού και ισορροπημένου σχεδίου, είτε αυτό δεν θα υπάρξει και θα συνεχίσουμε να βυθιζόμαστε στην άβυσσο. Πολύ περισσότερο που η κυβέρνηση αποδεικνύεται – δυστυχώς - ερασιτέχνης και δεν έχει καταφέρει να ξεπεράσει τις ιδεοληψίες της.  Έστω και στο 12 και 5’ πρέπει να αποφασίσουμε ότι είναι θέμα επιβίωσης η ουσιαστική αλλαγή παντού, με στρατηγική και με τη συμμετοχή της κοινωνίας.