του Νίκου Χρυσόγελου
Η πολύπλευρη κρίση και οι πολιτικές λιτότητας αυξάνουν τις περιφερειακές ανισότητες στην Ευρωπαϊκή Ένωση, με αποτέλεσμα να υπάρχουν πολλές σχετικά φτωχές περιοχές στη Νότια Ευρώπη και τα νέα κράτη μέλη και πολλές πλούσιες περιοχές στην Κεντρική και Βόρεια Ευρώπη.
Οι ανισότητες διευρύνονται, επίσης, και στο εσωτερικό κρατών μελών και περιφερειών. Οι στόχοι της στρατηγικής “Ευρώπη 2020” είναι πιθανό να μην επιτευχθούν αν συνεχιστούν οι σημερινές τάσεις. Οι περιφέρειες που έχουν περισσότερο ανάγκη από επενδύσεις για τη δημιουργία θέσεων εργασίας και ανάπτυξη των κοινωνικών υποδομών αντιμετωπίζουν μεγάλες περικοπές διαθέσιμων πόρων, τόσο από τον κρατικό προϋπολογισμό, όσο και των δικών τους πόρων.
Η Ολομέλεια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου υπερψήφισε κατά τη διάρκεια της πρώτης Συνόδου του Οκτωβρίου 2013 την Έκθεση Mazzoni (ΕΛΚ, Ιταλία) «σχετικά με τις συνέπειες των δημοσιονομικών περιορισμών για τις περιφερειακές και τοπικές αρχές όσον αφορά τις δαπάνες των διαρθρωτικών ταμείων της Ευρωπαϊκής Ένωσης στα κράτη μέλη». Στην Έκθεση επισημαίνεται με μεγάλη ανησυχία η εδραίωση των περιφερειακών ανισοτήτων στην Ευρωπαϊκή Ένωση, ακόμα και στο εσωτερικό των κρατών μελών. Υπογραμμίζεται ο ρόλος της πολιτικής συνοχής και μεταξύ άλλων, προτείνεται οι δημόσιες δαπάνες που συνδέονται με την υλοποίηση των προγραμμάτων που συγχρηματοδοτούνται από τα Διαρθρωτικά Ταμεία να εξαιρεθούν από τους περιορισμούς του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης. Η πολιτική συνοχής της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι το κύριο επενδυτικό μέσο, ενώ απαιτούνται μεγαλύτερες συνέργειες μεταξύ εθνικών, υποεθνικών και ευρωπαϊκών προϋπολογισμών.
Ως εισηγητής εκ μέρους των Πράσινων στη σχετική συζήτηση στην Επιτροπή Περιφερειακής Ανάπτυξης του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, κατέθεσα σειρά τροπολογιών που υπερψηφίστηκαν σχεδόν στο σύνολό τους και αφορούσαν τη σημασία της πολιτικής συνοχής ως κύριου επενδυτικού εργαλείου για την αντιμετώπιση της κρίσης, την ανάγκη μείωσης των ανισοτήτων που οφείλονται σε γεωγραφικές ιδιαιτερότητες, την ενίσχυση μέσω των πολιτικών συνοχής των υπηρεσιών υγείας και των κοινωνικών πολιτικών, τη στοχευμένη στήριξη μέσω του ευρωπαϊκού προϋπολογισμού τομέων, όπως η απασχόληση, η καινοτομία, η βιωσιμότητα, η οικονομία χαμηλού άνθρακα, η αντιμετώπιση του κοινωνικού αποκλεισμού, καθώς και η προστασία του κοινωνικού ιστού με παροχή υγειονομικής περίθαλψης και κοινωνικών υπηρεσιών, αλλά και την ενίσχυση των βιώσιμων προμηθειών από δημόσιους φορείς, που λαμβάνουν δηλαδή υπόψη κοινωνικά και περιβαλλοντικά κριτήρια.
Άλλη τροπολογία που ενσωματώθηκε αφορούσε στην απλοποίηση των κανόνων και αύξηση της ευελιξίας και διαφάνειας των διαδικασιών σε θέματα προϋπολογισμού και προγραμμάτων, καθώς και στην αυστηρή τήρηση της περιόδου αποπληρωμής των προγραμμάτων από την Κομισιόν προς τα Κράτη Μέλη και από τα Κράτη Μέλη προς τους δικαιούχους ώστε να είναι σύντομοι, όπως προβλέπει η Οδηγία 7/2011.
Είναι σημαντικό ότι η έκθεση, συμπεριλαμβανομένων των τροπολογιών που είχαμε καταθέσει οι Πράσινοι και είχαν υπερψηφιστεί στην Επιτροπή Περιφερειακής Ανάπτυξης, ψηφίστηκε από μεγάλη πλειοψηφία ευρωβουλευτών. Είναι ένα θετικό σημάδι που δείχνει ότι τα Μέλη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου αντιλαμβάνονται αυτά αδυνατούν να κατανοήσουν οι κυβερνήσεις. Αν και το κείμενο δεν είναι νομικά δεσμευτικό, με αυτό το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ζητάει να αναληφθούν πρωτοβουλίες για να μπορέσουν οι περιφέρειες και τοπικές αρχές να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στην αναζωογόνηση της οικονομίας, την προώθηση της οικολογικής και κοινωνικής καινοτομίας και βιωσιμότητας, την ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής και τη μείωση των ανισοτήτων σε περιφερειακό, εθνικό και ενωσιακό επίπεδο.
Σε μια εποχή που οι προϋπολογισμοί των κρατών του Νότου, ιδιαίτερα της Ελλάδα, μειώνονται βίαια, είναι ανάγκη να αυξηθούν οι διαθέσιμοι πόροι μέσω των Ευρωπαϊκών Διαρθρωτικών και Επενδυτικών Ταμείων, προκειμένου να αναπτυχτεί η τοπική και περιφερειακή οικονομία. Η διέξοδος από την κρίση δε θα προέλθει από την οριζόντια και άδικη λιτότητα, αλλά μέσα από οικολογική και κοινωνική καινοτομία, επενδύσεις στην προστασία της υγείας, κοινωνική αλληλεγγύη και ανασυγκρότηση του κοινωνικού ιστού.
Οι τοπικές αρχές, οι περιφέρειες, οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις (ΜΜΕ) και οι κοινωνικές επιχειρήσεις χρειάζεται να καλύψουν το κενό που δημιουργείται από τη μείωση των δημοσίων δαπανών. Στο πλαίσιο αυτό, καθίσταται σαφής ο ρόλος της πολιτικής συνοχής της Ευρωπαϊκής Ένωσης ως κύριο εργαλείο επενδύσεων που θα συμβάλει στην σύγκλιση, την κοινωνικά και οικολογικά υπεύθυνη οικονομία και τη βιώσιμη ανάπτυξη.
Τα Ευρωπαϊκά Διαρθρωτικά και Επενδυτικά Ταμεία χρειάζεται να παρέχουν καλύτερες ευκαιρίες χρηματοδότησης της κοινωνικής οικονομίας, να βοηθήσουν τις ΜΜΕ να αναζωογονηθούν και να στηρίξουν τις περιφέρειες, ώστε να διαδραματίσουν κεντρικό ρόλο στην αντιμετώπιση της κρίσης, τη μείωση των ανισοτήτων, την προώθηση της βιωσιμότητας, την πράσινη οικονομία, την αύξηση της απασχόλησης και την καταπολέμηση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού.
