Ο δρόμος για την έξοδο από την κρίση, θα έπρεπε να είχε ξεκινήσει από την παιδεία και την εκπαίδευση
Δεν προσθέτουμε κάτι καινούριο ως ΠΡΑΣΙΝΟΙ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗ αν πούμε ότι ηπαιδεία και η εκπαίδευση στην Ελλάδα παρά τα όποια θετικά βήματα έχουν γίνει κατά καιρούς και τις προσπάθειες ορισμένων εκπαιδευτικών και εκπαιδευτικών κοινοτήτων δεν παίζουν τον ρόλο που θα έπρεπε για την ολοκληρωμένη (γνωστική, ψυχολογική, συναισθηματική, κινητική, κοινωνική) ανάπτυξη των παιδιών, την ενδυνάμωση της κριτικής στάσης τους, την ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής και υπευθυνότητας, την προώθηση της οικολογικής και κοινωνικής βιωσιμότητας της χώρας. Ζητούμενο παραμένει ένα αειφόρο σχολείο και μια διαμορφωμένη μέσα από ουσιαστικό διάλογο στρατηγική και πολιτική για την παιδεία και την εκπαίδευση. Οι διάφορες εκπαιδευτικές πολιτικές είναι κατά βάση αποσπασματικές και επικεντρώνονται συχνά σε επιμέρους θέματα ή στο εξεταστικό, χωρίς να συζητιέται σοβαρά ησυνολική πολιτική και οι στόχοι ενός μοντέλου παιδείας και εκπαίδευσης, που θα ξεκινάει από τις μικρές ηλικίες, από τα κάτω (προσχολική, σχολική) και θα εξελίσσεται προς τα πάνω (πανεπιστήμιο, δια βίου μάθηση), όπως σωστά, κατά τη γνώμη μας, επεχείρησε να κάνει η εκπαιδευτική μεταρρύθμιση του προηγούμενου υπουργού Νίκου Φίλη, την οποία ανέτρεψε ο σημερινός υπουργός Κώστας Γαβρόγλου παρεμβαίνοντας αποσπασματικά και “μπαλωματικά” στις διάφορες βαθμίδες της εκπαίδευσης.
Οι ΠΡΑΣΙΝΟΙ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗ, όμως, επισημαίνουμε κάτι που ελάχιστα απασχολεί το πολιτικό σύστημα. Η κρίση δεν βοήθησε να αναβαθμιστεί η πολιτική για την παιδεία και το εκπαιδευτικό σύστημα. Αντιθέτως, οι όποιες προσπάθειες σχετικά με την εκπαιδευτική πολιτική είναι αποσπασματικές, και τα πισωγυρίσματα είναι συχνά. Ένα τέτοιο πισωγύρισμα είναι όσα προωθούνται αυτή την περίοδο μέσα από τον νέο νόμο για τα στελέχη της εκπαίδευσης, που στην πραγματικότητα επηρεάζουν αρνητικά ένα θεσμό που σε γενικές γραμμές έφερε σημαντική ανανέωση στο σχολείο, αυτόν της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης- Αγωγής Υγείας και Πολιτιστικών Θεμάτων, των Προγραμμάτων Σχολικών Δραστηριοτήτων καθώς και τις υποστηρικτικές δομές (Κέντρα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης και Υπ. Σχ. Δραστηριοτήτων). Η εκπαίδευση για το Περιβάλλον (μέσα στο Περιβάλλον), την Υγεία και τον Πολιτισμό είναι εκπαίδευση για την ίδια μας τη ζωή. Όμως, τόσες δεκαετίες μετά αντιμετωπίζεται ως πολυτέλεια ή δευτερεύουσα δραστηριότητα αφού συρρικνώνεται τόσο σε πραγματικό χρόνο υλοποίησης από τους μαθητές μέσα στο σχολείο ξεκινώντας από πέρσι με την κατάργηση της Ευέλικτης Ζώνης στην Ε’ και ΣΤ’ Δημοτικού και συρρίκνωση όλων των πιθανών χρόνων υλοποίησης στη Β/θμια όσο και σε υποβάθμιση και μείωση όλων των εκπαιδευτικών Υπευθύνων και παιδαγωγικών ομάδων των ΚΠΕ που τις προωθούσαν, στήριζαν και προήγαγαν.
H εκπαίδευση για την αειφορία, η περιβαλλοντική εκπαίδευση, η αγωγή υγείας, οι πολιτιστικές δραστηριότητες είναι βασικά εργαλεία όχι μόνο για την αλλαγή μέσα στο σχολείο και στην εκπαιδευτική διαδικασία αλλά και για την προώθηση συνολικότερων στόχων, όπως μια πιο ισορροπημένη και δίκαιη κοινωνία καθώς και για την υποστήριξη των βαθιών αλλαγών που απαιτεί η μεγάλη οικολογική, κλιματική και κοινωνική κρίση. Στην σημερινή εποχή χρειάζεται να παίξουν ένα κρίσιμο ρόλο στην αλλαγή της συνείδησης των πολιτών, των αξιών και στάσεων ζωής, στην ενεργοποίηση των πολιτών υπέρ της προστασίας του περιβάλλοντος, στην βελτίωση της υγείας και της ζωής των πολιτών, στην προώθηση της βιωσιμότητας. Δεν είναι πολυτέλεια, είναι υπόθεση ζωής. Πολύ περισσότερο, στην Ελλάδα της κρίσης η έξοδος από την πολύπλευρη κρίση έπρεπε να ξεκινήσει από την παιδεία και την εκπαίδευση. Κι όμως, βλέπουμε ακριβώς το αντίθετο, η κρίση να επεκτείνεται και να γκρεμίζει ότι θετικό υπήρχε ακόμα στο χώρο της εκπαίδευσης. «Χτίζοντας» πάνω στην εκπαίδευση για την αειφορία, μπορούμε να ελπίζουμε ότι κάποια στιγμή θα ξανασταθεί στα πόδια της η κοινωνία και θα φτιάξουμε μια χώρα που θα αξίζει και θα μπορούμε να ζούμε. Αλλιώς, θα βλέπουμε τα παιδιά μας να φεύγουν και την κοινωνία να γερνάει (όχι μόνο βιολογικά) και να καταρρέει. Οι πολιτικοί έχουν σήμερα τεράστιες ευθύνες για το πώς θα είναι η κοινωνία και η χώρα τα επόμενα 50 χρόνια, όχι απλώς για το σήμερα και το αύριο. Και μην μας πουν ότι δημοσιονομικοί λόγοι απαιτούν να περικοπούν θέσεις εργασίας από την εκπαίδευση και να μειωθούν οι δαπάνες για την παιδεία, όταν στοιχειώδεις αλλαγές στα σχολεία (πχ εξοπλισμός τους με συστήματα ανανεώσιμης ενέργειας και ενεργειακή αναβάθμιση τους) θα επέφερε πραγματικά σημαντικές μειώσεις στις δαπάνες και θα εκπαίδευε στην νέα – μετά τα ορυκτά καύσιμα – εποχή.
Αναλυτικά οι θέσεις των ΠΡΑΣΙΝΩΝ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗ για την υποβάθμιση της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης
Με τη νέα νομοθεσία και τον σχεδιασμό που ανακοινώθηκε για το Νέο Δίκτυο Δομών Υποστήριξης του Εκπαιδευτικού έργου, η Περιβαλλοντική Εκπαίδευση, η Αγωγή Υγείας και τα Πολιτιστικά Θέματα υποβαθμίζονται αφού καταργούνται οι θέσεις των Υπεύθυνων Σχολικών Δραστηριοτήτων και όλες οι δράσεις υπάγονται σε ένα Κέντρο Εκπαίδευσης για την Αειφορία ΚΕΑ (πρώην ΚΠΕ), στο οποίο προβλέπεται να αποσπώνται 5 εκπαιδευτικοί και από τις δύο βαθμίδες Εκπαίδευσης χωρίς παιδαγωγική αυτονομία στο σχεδιασμό, αφού διοικητικά εξαρτώνται από τα ΚΕΣΥ και παιδαγωγικά από τα ΠΕΚΕΣ. Συγκριτικά, σήμερα υπηρετούν στα ΚΠΕ συνολικά 201 εκπαιδευτικοί αποσπασμένοι από την Πρωτοβάθμια και τη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση, αν και θα έπρεπε να είναι περίπου 300.
Η στήριξη της σχολικής μονάδας σε πρόγραμμα ή δράσεις Σχολικών δραστηριοτήτων θα είναι πια ανέφικτη ιδιαίτερα σε περιοχές με πολλά σχολεία, όπως για παράδειγμα η Α΄ Αθήνας με 500 σχολικές μονάδες. Οι 5 εκπαιδευτικοί που θα έχουν αυτή την ευθύνη στον υποστηρικτικό φορέα θα πρέπει να είναι σε θέση να ανταποκριθούν σε ένα μεγάλο αριθμό σχολείο και σε ευρύ φάσμα: στήριξη προγραμμάτων, επιμόρφωση, εντελώς διαφορετικά αντικείμενα, παραγωγή εκπαιδευτικού υλικού, επισκέψεις στα σχολεία, επικοινωνία με φορείς για συνεργασίες, υποστήριξη τοπικών, περιφερειακών κι εθνικών δικτύων. Δημιουργείται ένα σύστημα που θα είναι πολύ συγκεντρωτικό αλλά κυρίως αναποτελεσματικό και θα υποβαθμίσει τον θεσμό της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης και των Σχολικών Δραστηριοτήτων, που άνοιξαν το εκπαιδευτικό σύστημα σε νέες εκπαιδευτικές μεθόδους και έκαναν την εκπαίδευση πιο ελκυστική στους μαθητές, ενώ ανανέωσαν τον ρόλο και την σημασία της εκπαίδευσης, βγάζοντας τους εκπαιδευτικούς και τους μαθητές από την αποστήθιση, την παπαγαλία, την ρουτίνα. Η ενοποίηση των 2 βαθμίδων που αποτελεί δύσκολο στοίχημα στο σχεδιασμό μιας υποστηρικτικής δομής δεν συνοδεύεται από τον απαραίτητο αριθμό ατόμων που θα μπορούσε να το κάνει λειτουργικό και αποτελεσματικό αφού τους ζητάμε να ενθαρρύνουν και να στηρίξουν την εξέλιξη της σχολικής μονάδας που θα έχει ερευνήσει την κατάστασή της και θα έχει καταλήξει σε σχέδια δράσης για τη βελτίωσή της, δηλαδή οδεύοντας προς το δύσκολο δρόμο μετεξέλιξης σε αειφόρο σχολείο .
Ο νέος σχεδιασμός καταργεί στην πράξη το δικαίωμα επιλογής του μαθητή και του εκπαιδευτικού να επισκεφτούν σε ένα πολυήμερο πρόγραμμα ένα ΚΠΕ εκτός περιφέρειας όπως γινόταν μέχρι σήμερα, όπως επίσης και το δικαίωμα του εκπαιδευτικού να επιμορφωθεί σε ένα ΚΠΕ εκτός Δ/νσης στην οποία ανήκει.
Ήδη όμως τα Κέντρα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης έχουν αρχίσει εδώ και καιρό να πλήττονται. Μόνο 16 από τα 53 Κέντρα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης της χώρας λειτουργούν με πλήρη σύνθεση χωρίς ελλείψεις εκπαιδευτικών, ενώ οι εκπαιδευτικοί που «λείπουν» από τα ΚΠΕ υπολογίζονται σε 95. Υπάρχουν 6 ΚΠΕ που έχουν μόνο 1-2 εκπαιδευτικούς, κάνοντας αδύνατη τη λειτουργία τους (με ένα 1 άτομο είναι τα ΚΠΕ Μεσολογγίου και Φιλιππιάδας, με 2 άτομα τα ΚΠΕ Ελευσίνας, Πραμάντων Ηπείρου, Καστρίου Πελοποννήσου και Ιθάκης). 16 ΚΠΕ λειτουργούν αυτή τη στιγμή με 3 εκπαιδευτικούς αντί 5 που προβλέπει η νομοθεσία, ενώ άλλα 15 ΚΠΕ λειτουργούν με 4 εκπαιδευτικούς. 4 νέα Κέντρα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης που ιδρύθηκαν την προηγούμενη σχολική χρονιά (σε Αττική, Θεσσαλονίκη, Θήβα και Εύβοια) δεν έχουν στελεχωθεί ακόμη με εκπαιδευτικούς, οπότε δεν ξεκίνησε η λειτουργία τους.
Το ίδιο συμβαίνει και με πολλές θέσεις Υπευθύνων Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης, Αγωγής Υγείας, Πολιτιστικών Θεμάτων, Σχολικών Δραστηριοτήτων σε όλη τη χώρα που κενώθηκαν εξαιτίας διαφόρων αιτιών πρωτίστως λόγω μετακίνησης προς θέσεις διευθυντών λόγω ανασφάλειας και δεν πληρώθηκαν ποτέ). Στόχος του Υπουργείου ήταν να λειτουργεί 1 KEA(Kέντρο Εκπαίδευσης για την Αειφορία) σε κάθε Διεύθυνση Εκπαίδευσης και για τις 2 βαθμίδες Πρωτοβάθμια – Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση (για την Αττική υπάρχουν 7 Διευθύνσεις).
Η νομοθεσία προβλέπει σε κάθε ΚΠΕ να υπηρετούν 5 εκπαιδευτικοί, ενώ σε ένα ΚΠΕ κάθε Περιφέρειας που έχει συντονιστικό ρόλο πρέπει να υπηρετούν 6 εκπαιδευτικοί.
Η υποβάθμιση της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης και η απαξίωση του ρόλου των Κέντρων Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης σχετίζεται και με το νόμο 4473/2017 που δεν αναγνωρίζει πλέον την υπηρεσία εκπαιδευτικών σε ΚΠΕ ως διδακτική (αλλά ούτε και ως διοικητική) και οδηγεί σε νέο κύμα εγκατάλειψης των ΚΠΕ από εκπαιδευτικούς. Υπουργείο και Περιφερειακές Διευθύνσεις δεν κινούνται για να καλυφθούν αυτές οι θέσεις, προφανώς στην λογική της συρρίκνωσής τους.
