Ο Νίκος Χρυσόγελος για την έκθεση του ευρωκοινοβουλίου για τα απόβλητα πλαστικά
«Υπολογίζεται ότι 80.000.000 πλαστικών πλέουν στον Ατλαντικό και τον Ειρηνικό Ωκεανό, ενώ γενικότερα η διαχείριση των αποβλήτων πλαστικών δημιουργεί μεγάλα προβλήματα. Το Ευρωκοινοβούλιο ζητάει μια νέα στρατηγική για τα πλαστικά απόβλητα, εφαρμογή της ιεράρχησης των μεθόδων διάθεσης των αποβλήτων που προκύπτουν από την υπάρχουσα νομοθεσία αλλά και προετοιμασία νέας νομοθεσίας με στόχο οικολογικό σχεδιασμό και καινοτομία σχετικά με τα πλαστικά προϊόντα καθώς κι αυξημένα ποσοστά μείωσης, επαναχρησιμοποίησης κι ανακύκλωσης που φτάνουν το 80%, στο πλαίσιο μιας μη-τοξικής κυκλικής οικονομίας. Ζητάει, επίσης, πρωτοβουλία από την Κομισιόν μέσα στο 2014 για σταδιακή κατάργηση μέχρι το 2020 της ταφής ανακυκλώσιμων και ανακτήσιμων υλικών, χωρίς να παρέχονται κίνητρα για καύση έναντι της ανακύκλωσης, σταδιακή ή και οριστική κατάργηση της πλαστικής μη ανακυκλώσιμης σακούλας μιας χρήσης, κατάργηση των πιο επικίνδυνων για την υγεία και το περιβάλλον πλαστικών (οξο-βιοδιασπώμενα πλαστικά, μικροπλαστικά, όσα περιέχουν βαρέα μέταλλα, κα)», δήλωσε ο Νίκος Χρυσόγελος, ευρωβουλευτής των Πράσινων,αντιπρόεδρος της Επιτροπής Περιφερειακής Ανάπτυξης, σχολιάζοντας την υπερψήφιση από την Ολομέλεια, στις 14/1/2014 της έκθεσης «σχετικά με μια ευρωπαϊκή στρατηγική για τα πλαστικά απόβλητα στο περιβάλλον» (2013/2113(INI)) [1].
«Το 2008 παρήχθησαν περίπου 25 εκατ. τόνοι πλαστικών αποβλήτων. Εξ αυτών, 12,1 εκατ. τόνοι (48,7%) διατέθηκαν σε χώρους υγειονομικής ταφής, 12,8 εκατ. τόνοι (51,3%) κατέληξαν σε εγκαταστάσεις ανάκτησης και μόλις 5,3 εκατ. τόνοι (21,3%) ανακυκλώθηκαν, κάτι που δείχνει ότι πρέπει να αυξηθούν δραστικά τα ποσοστά ανακύκλωσης. Το Ευρωκοινοβούλιο ζητάει οι περισσότερες προκηρύξεις δημόσιων συμβάσεων, ακόμα των ευρωπαϊκών θεσμικών οργάνων, να περιλαμβάνουν σαφείς απαιτήσεις όσον αφορά στην ανακύκλωση πλαστικών αποβλήτων καθώς και στη χρήση ανακυκλωμένων πλαστικών. Η ανακύκλωση πλαστικού μόνο έχει τη δυνατότητα να δημιουργήσει 162.018 θέσεις εργασίας στην ΕΕ των 27 εάν το ποσοστό ανακύκλωσης αυξηθεί και φτάσει το 70% έως το 2020. Οι δήμοι, οι περιφέρειες κι άλλοι φορείς πρέπει να έχουν υπόψη ότι το Ευρωπαϊκό Ταμείο Συνοχής μπορεί να χρηματοδοτήσει την περίοδο 2014-2020, κατά προτεραιότητα, την ανάπτυξη υποδομών για ανακύκλωση, μια και στον κανονισμό του υιοθετήθηκε σχετική πρόβλεψη, ως αποτέλεσμα και της δικής μου εισήγησης, εκ μέρους των Πράσινων.», επισημαίνει ο Νίκος Χρυσόγελος.
Η διάθεση των πλαστικών στο περιβάλλον έχει αποδειχθεί ένα σημαντικό πρόβλημα και ήταν επείγουσα η ανάγκη η νομοθεσία να προσαρμοστεί στη πραγματικότητα για να γίνει πιο συμβατή με τις περιβαλλοντικές υποχρεώσεις που ισχύουν για άλλους τομείς. Μόνο το 2010 εισάχθηκαν στην αγορά της ΕΕ 95,5 δισεκατομμύρια πλαστικές σακούλες, το μεγαλύτερο μέρος των οποίων προοριζόταν για μία και μόνο χρήση, αν και σε πολλές χώρες η χρήση τους είναι περιορισμένη ή απαγορευμένη. Εκατομμύρια είδη πεθαίνουν κάθε χρόνο Μεσόγειο και τους ωκεανούς εξαιτίας των πλαστικών κι άλλων απορριμμάτων που καταλήγουν στη θάλασσα.
Πληροφορίες σχετικά με βασικά σημεία της έκθεσης που υπερψηφίστηκε
- Μέχρι σήμερα η νομοθεσία του 1994 για την ανακύκλωση πλαστικών συσκευασίας όριζε την ποσότητα πλαστικών που πρέπει να συλλέγονται στο 22,5%, με αποτέλεσμα την αναποτελεσματική διαχείριση των πλαστικών. Για τον σκοπό αυτόν, η θέσπιση στόχων για την ανακύκλωση του 75% των πλαστικών πριν από το 2020, υποχρεωτικών κριτηρίων ανακυκλωσιμότητας και ειδικής σήμανσης για την παροχή βοήθειας όσον αφορά τη διαλογή, θα δώσει το έναυσμα για την έναρξη συζητήσεων και κίνητρα για την εφαρμογή πιο προηγμένων και αποτελεσματικών συστημάτων διαχείρισης των ροών αποβλήτων.
- Η αναθεώρηση της εν λόγω Οδηγίας θα περιλαμβάνει κανόνες σχετικά με τον οικολογικό σχεδιασμό, ώστε να καθίσταται δυνατή η συλλογή και διαλογή των αποβλήτων με στόχο την αποτελεσματική ανακύκλωσή τους, χρησιμοποιώντας νέες τεχνολογίες (υπέρυθρες και ειδική σήμανση, παραδείγματος χάρη) και ανακυκλώσιμα υλικά. Το γεγονός αυτό θα δώσει τη δυνατότητα στην ευρωπαϊκή βιομηχανία να θεσπίσει πρότυπα για προϊόντα, διατηρώντας παράλληλα, ή ακόμη και αυξάνοντας, την παγκόσμια ανταγωνιστικότητά τους. Επίσης, θα καταβληθούν περισσότερες προσπάθειες όσον αφορά τη διαφάνεια των πληροφοριών που παρέχονται από τη βιομηχανία, ώστε να ορίζονται με σαφήνεια τα χαρακτηριστικά των προϊόντων που διατίθενται στην αγορά: οι καταναλωτές πρέπει να γνωρίζουν εάν το πλαστικό που αγοράζουν είναι ανακυκλώσιμο, μπορεί να λιπασματοποιηθεί, είναι βιοαποικοδομήσιμο ή ανακτήσιμο, ώστε να διευκολύνεται η διαδικασία διαλογής. Μια τέτοιου είδους καινοτομία θα τονώσει τις δραστηριότητες έρευνας και ανάπτυξης και θα προωθήσει τη δημιουργία θέσεων απασχόλησης, ενώ θα ωφελήσει παράλληλα και το περιβάλλον.
- Τα πλαστικά αποτελούν έναν εξαιρετικά πολύτιμο πόρο, ο οποίος δεν μπορεί να καταλήγει σε χώρους υγειονομικής ταφής ή απλώς να αποτεφρώνεται. Εάν θέλουμε να αποκτήσει συνοχή η ευρωπαϊκή εμβληματική πρωτοβουλία σχετικά με την αποδοτικότητα των πόρων και να υιοθετήσουμε μια κυκλική οικονομία και για τα πλαστικά, η στήριξη που παρέχουμε σε ορισμένες δραστηριότητες οι οποίες ευνοούν μη βιώσιμες εκμεταλλεύσεις, όπως η υγειονομική ταφή ή η αποτέφρωση ανακυκλώσιμων πλαστικών, πρέπει να σταματήσει.
- Η βιομηχανία πλαστικών στην Ευρώπη παράγει κύκλο εργασιών της τάξης των 300 δισεκατομμυρίων ευρώ περίπου τον χρόνο και απασχολεί 1,54 εκατομμύρια άτομα, τα δεδομένα όμως που σχετίζονται με τα απόβλητα της βιομηχανίας αυτής δεν έχουν ενοποιηθεί ακόμη, καθώς αγγίζουν τους 25.000.000 το 2008, σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, και τους 13.000.000 το 2010, σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Περιβάλλοντος (ΕΟΠ).
- Η πλήρης εφαρμογή της νομοθεσίας της ΕΕ για τα απόβλητα θα μπορούσε να οδηγήσει στην εξοικονόμηση 72 δισεκατομμυρίων ευρώ ετησίως, στην αύξηση του ετήσιου κύκλου εργασιών του τομέα διαχείρισης και ανακύκλωσης αποβλήτων της ΕΕ κατά 42 δισεκατομμύρια ευρώ και στη δημιουργία άνω των 400.000 θέσεων εργασίας έως το 2020."
[1] http://www.europarl.europa.eu/sides/getDoc.do?type=TA&reference=P7-TA-2014-0016&language=EL
Άλλες χρήσιμες πληροφορίες
Το πλαστικό είναι ένα σχετικά νέο υλικό το οποίο εισήχθη στη βιομηχανική παραγωγή μόλις το 1907. Σήμερα κυριαρχεί σε βιομηχανικά και καταναλωτικά αγαθά, και η σύγχρονη ζωή θα ήταν αδιανόητη χωρίς αυτό. Ωστόσο, τα χαρακτηριστικά που καθιστούν το πλαστικό τόσο χρήσιμο, όπως η ανθεκτικότητα, το μικρό βάρος και το χαμηλό κόστος του, καθιστούν ταυτόχρονα τη διάθεσή του προβληματική.
Η παγκόσμια παραγωγή πλαστικού αυξήθηκε από 1,5 εκατ. τόνους ετησίως το 1950 σε 245 εκατ. τόνους το 2008, με 60 εκατ. τόνους να παράγονται μόνο στην Ευρώπη. Η παραγωγή την τελευταία δεκαετία ήταν ίση με την παραγωγή καθόλη τη διάρκεια του 20ού αιώνα συνολικά. Υπολογίζεται (βάσει ενός σεναρίου διατήρησης της υφιστάμενης κατάστασης) ότι το 2020 θα κυκλοφορούν στην αγορά της ΕΕ 66,5 εκατ. τόνοιπλαστικού και ότι έως το 2050 μπορεί να έχει τριπλασιαστεί η παγκόσμια παραγωγή πλαστικού.
Στην Ευρωπαϊκή Ένωση, υπολογίζεται ότι το 2008 παρήχθησαν περίπου 25 εκατ. τόνοι πλαστικών αποβλήτων. Εξ αυτών, 12,1 εκατ. τόνοι (48,7%) διατέθηκαν σε χώρους υγειονομικής ταφής, 12,8 εκατ. τόνοι (51,3%) κατέληξαν σε εγκαταστάσεις ανάκτησης και μόλις 5,3 εκατ. τόνοι (21,3%) ανακυκλώθηκαν. Μια πρόβλεψη για το 2015 κάνει λόγο για συνολική αύξηση της μηχανικής ανακύκλωσης κατά 30% (από 5,3 σε 6,9 εκατ. τόνους), η υγειονομική ταφή και η αποτέφρωση με ανάκτηση ενέργειας αναμένεται να παραμείνουν οι κυρίαρχες οδοί διαχείρισης αποβλήτων.
Η παραγωγή πλαστικού αυξάνεται μαζί με το ΑΕγχΠ και συνοδεύεται από σχετική συνολική αύξηση της παραγωγής πλαστικών αποβλήτων κατά 5,7 εκατ. τόνους (23%) την περίοδο από το 2008 έως το 2015. Αυτό οφείλεται σε μεγάλο βαθμό σε αύξηση κατά 24% στον κλάδο των συσκευασιών και εντάσσεται σε μια αδιάλειπτη τάση αύξησης των πλαστικών αποβλήτων στην Ευρώπη. Ελλείψει βελτιωμένου σχεδιασμού προϊόντων και μέτρων βελτιωμένης διαχείρισης των αποβλήτων, τα πλαστικά απόβλητα θα αυξάνονται στην ΕΕ όσο αυξάνεται η παραγωγή.
Η βιομηχανία πλαστικών διαδραματίζει σημαντικό οικονομικό ρόλο στην Ευρώπη, με περίπου 1,45 εκατομμύριο εργαζόμενους συνολικά σε περισσότερες από 59.000 εταιρείες και ετήσιο κύκλο εργασιών που ανέρχεται σχεδόν σε 300 δισεκατομμύρια ευρώ. Ο τομέας παραγωγής προσφέρει 167.000 θέσεις εργασίας και οι μονάδες μεταποίησης 1,23 εκατομμύρια θέσεις εργασίας (ΕΕ των 27, 2005-2011, ESTAT), κυρίως σε ΜΜΕ.
Όσον αφορά τη διαχείριση αποβλήτων, η συλλογή και η διαλογή αποβλήτων από είδη ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού (ΑΗΗΕ) και πλαστικά παρέχουν τις μεγαλύτερες ευκαιρίες απασχόλησης, καθώς ανά 1.000 τόνους υλικού που υποβάλλονται σε επεξεργασία δημιουργούνται συνολικά 40 και 15,6 θέσεις εργασίας αντίστοιχα. Η ανακύκλωση πλαστικού μόνο έχει τη δυνατότητα να δημιουργήσει 162.018 θέσεις εργασίας στην ΕΕ των 27 εάν το ποσοστό ανακύκλωσης αυξηθεί και φτάσει το 70% έως το 2020.
Το πλαστικό χρησιμοποιείται κυρίως στις συσκευασίες ως φθηνό προϊόν μίας χρήσης, το οποίο τις περισσότερες φορές δεν επαναχρησιμοποιείται ή δεν προορίζεται για επαναχρησιμοποίηση. Στην αγορά μεταποίησης πλαστικών κυριαρχεί ο κλάδος των πλαστικών συσκευασιών (40,1%) και ακολουθεί ο κλάδος του τομέα οικοδομικών και κατασκευαστικών έργων (20,4%). Στη βιομηχανία πλαστικών αναμένεται μακροπρόθεσμη αύξηση της τάξης του 4% παγκοσμίως, μια αύξηση αρκετά υψηλότερη από την αναμενόμενη αύξηση του παγκόσμιου ΑΕγχΠ. Η Ευρώπη παραμένει καθαρός εξαγωγέας πλαστικών προϊόντων, η αξία των οποίων ανήλθε σε 13 δισεκατομμύρια ευρώ το 2009, αλλά η κινεζική παραγωγή έχει φτάσει σε παρόμοια επίπεδα από το 2008.
Μετά τη διάθεσή τους στο περιβάλλον, ιδίως στο θαλάσσιο περιβάλλον, τα πλαστικά απόβλητα μπορούν να παραμείνουν για εκατοντάδες έτη. Το παραθαλάσσιο και θαλάσσιο περιβάλλον και οι υδρόβιοι οργανισμοί υφίστανται βλάβες από τα εκατομμύρια τόνους απορριμμάτων, κυρίως πλαστικών, που καταλήγουν στους ωκεανούς και τις θάλασσες της Γης ετησίως, μετατρέποντάς τους στη μεγαλύτερη χωματερή πλαστικών. Το μέγεθος των «κηλίδων αποβλήτων» στον Ατλαντικό και τον Ειρηνικό Ωκεανό υπολογίζεται σε 100 εκατ. τόνους, το 80% των οποίων είναι πλαστικά. Τα θαλάσσια είδη κινδυνεύουν να μπλεχτούν σε υπολείμματα πλαστικού ή να τα καταναλώσουν. Η «άδηλη αλιεία» με τα εγκαταλελειμμένα πλαστικά αλιευτικά εργαλεία προκαλεί μεγάλη οικονομική επιβάρυνση και σημαντική περιβαλλοντική ζημία. Τα χωροκατακτητικά είδη χρησιμοποιούν τα υπολείμματα πλαστικού για να διανύσουν μεγάλες αποστάσεις στους ωκεανούς.Το μεγαλύτερο μέρος των υπολειμμάτων πλαστικού καταλήγει στον βυθό της θάλασσας.
Το πλαστικό δεν είναι αδρανές υλικό. Ορισμένα είδη πλαστικών περιέχουν πολλά, και ενίοτε σε μεγάλο ποσοστό, χημικά πρόσθετα τα οποία μπορούν να διαταράξουν το ενδοκρινικό σύστημα, να προκαλέσουν καρκίνο ή άλλες τοξικές αντιδράσεις. Επίσης, μπορούν, καταρχήν, να «μεταναστεύσουν» στο περιβάλλον, αν και σε μικρές ποσότητες. Οι έμμονοι οργανικοί ρύποι (POP), για παράδειγμα, φυτοφάρμακα όπως το DDT και πολυχλωροδιφαινύλια (PCB), μπορούν να προσκολληθούν από τα περιβάλλοντα ύδατα σε κομμάτια πλαστικού που μπορούν να είναι επιβλαβή και να εισέλθουν στην τροφική αλυσίδα μέσω της θαλάσσιας πανίδας που καταναλώνει τα πλαστικά («φαινόμενο του Δούρειου Ίππου»).Αυτοί οι POP δεν διασπώνται πολύ εύκολα με φυσικό τρόπο, αλλά συσσωρεύονται στον ιστό του σώματος με δυνητική καρκινογόνο και μεταλλαξιογόνο δράση και άλλες επιπτώσεις στην υγεία.
Τα μικρά και λεπτά σωματίδια (που αποκαλούνται μικροπλαστικά) προκύπτουν από διαδικασίες φωτοαποικοδόμησης και μηχανικής επίδρασης και προκαλούν έντονη ανησυχία.Είναι πανταχού παρόντα και φτάνουν ακόμη και στις πιο απομακρυσμένες περιοχές, με τη συγκέντρωσή τους στο νερό να είναι ενίοτε υψηλότερη και από αυτήν του πλαγκτού. Όταν αυτά τα μικροπλαστικά και τα χημικά πρόσθετα που περιέχουν καταναλώνονται σε μεγάλες ποσότητες από τη θαλάσσια πανίδα, υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να επιμολύνουν την τροφική αλυσίδα μέσω της αλληλεπίδρασης θηρευτή-θηράματος.
Η ανεπαρκής διαχείριση των αποβλήτων στην ξηρά, συγκεκριμένα τα χαμηλά ποσοστά ανάκτησης πλαστικών αποβλήτων, επιτείνει το πρόβλημα της θαλάσσιας ρύπανσης με πλαστικά, ένα από τα σημαντικότερα αναδυόμενα περιβαλλοντικά ζητήματα παγκοσμίως. Σύμφωνα με τους εμπειρογνώμονες, το 80% περίπου των θαλάσσιων πλαστικών αποβλήτων προέρχονται από την ξηρά.
Οι σημαντικότερες χερσαίες πηγές θαλάσσιων πλαστικών απορριμμάτων φαίνεται να είναι οι εξής: εκβολές πλημμυρικής απορροής, δίκτυο ομβρίων υδάτων, απορρίμματα σχετιζόμενα με τον τουρισμό, παράνομες απορρίψεις, βιομηχανικές δραστηριότητες, ακατάλληλη μεταφορά, καταναλωτικά καλλυντικά προϊόντα συχνά στις παραθεριστικές περιοχές, συνθετικά μέσα αμμοβολής ή πολυεστερικές και ακρυλικές ίνες από το πλύσιμο των ρούχων. Πλαστικά σφαιρίδια απαντώνται στους περισσότερους από τους ωκεανούς της Γης, ακόμα και σε μη βιομηχανοποιημένες περιοχές όπως ο νοτιοδυτικός Ειρηνικός.
