Ν. Χρυσόγελος: Σημαντική εξέλιξη αλλά και χαμένη ευκαιρία
«Η έγκριση με πολύ μεγάλη πλειοψηφία από την Ολομέλεια του Ευρωκοινοβουλίου της τελικής νομοθετικής συμφωνίας για νέους κανόνες της ΕΕ σχετικά με τους οίκους αξιολόγησης της πιστοληπτικής ικανότητας αποτελεί σημαντική εξέλιξη αλλά ταυτόχρονα και μια χαμένη ευκαιρία για υιοθέτηση πράγματι αποτελεσματικών ρυθμίσεων και για την αντιμετώπιση της ανεξέλεγκτης δύναμης και κυριαρχίας των τριών μεγάλων οίκων αξιολόγησης», τόνισε ο Νίκος Χρυσόγελος, ευρωβουλευτής των Οικολόγων Πράσινων / Ομάδα των Πράσινων στο Ευρωκοινοβούλιο.
Η συμφωνία αποτελεί τη συνέχεια προηγούμενων παρεμβάσεων και προσπαθειών της Ένωσης (Απρίλιος 2009, Δεκέμβριος 2010) να ορθολογικοποιήσει τον τρόπο λειτουργίας των οίκων αξιολόγησης, τις μεθόδους που χρησιμοποιούνται και την αξιοπιστία της διαδικασίας, ώστε να συμβάλλουν θετικά στις οικονομίες των κρατών. Σημαντική ρύθμιση είναι ότι, σύμφωνα με τις τελικές διατάξεις, οι οίκοι αξιολόγησης θα πρέπει να απέχουν από την έκδοση συστάσεων πολιτικής για κυρίαρχα κράτη. Η νομοθεσία δίνει επίσης τη δυνατότητα στην Επιτροπή να αξιολογήσει τις δυνατότητες δημιουργίας ανεξάρτητων ευρωπαϊκών ιδρυμάτων αξιολόγησης.
Οι Πράσινοι, θεωρούν πως η συμφωνία θα βελτιώσει τη διαφάνεια των αξιολογήσεων, όμως σημαντικά σημεία της συμφωνίας έχουν αποδυναμωθεί από το Συμβούλιο, όπως η μετάβαση από το ισχύον προβληματικό και απλοϊκό σύστημα αξιολόγησης (π.χ. ΑΑΑ) σε ένα πιο λογικό, βασισμένο σε ψηφία που θα προβλέπει καλύτερα την πιθανότητα πτώχευσης. Επιπλέον δεν αντιμετωπίζονται ικανοποιητικά οι πιθανές συγκρούσεις συμφερόντων. Οι Πράσινοι πρότειναν και υποστήριξαν σαφέστερες διατάξεις για να εξαρτώνται οι χρηματοπιστωτικές αγορές λιγότερο από τους οίκους αξιολόγησης, ενώ εκτιμούν ότι δημιουργία ανεξάρτητων ευρωπαϊκών ιδρυμάτων αξιολόγησης θα είναι ζωτικής σημασίας για την αντιμετώπιση της κυριαρχίας των τριών μεγάλων οίκων αξιολόγησης και ως εκ τούτου προτρέπουν την Επιτροπή να ενεργήσει άμεσα.
Υπενθυμίζεται ότι από την εποχή της επέκτασης των σιδηροδρόμων κατά το 19ο αιώνα στις ΗΠΑ, οι οίκοι αξιολόγησης έχουν διαδραματίσει όλο και σημαντικότερο ρόλο στην καθοδήγηση και την κατεύθυνση των επενδύσεων. Οι αξιολογήσεις τους σήμερα παίζουν τον κεντρικό ρόλο στην αξιολόγηση της πιστοληπτικής ικανότητας των ομολόγων κρατών και την ποιότητα των χρηματοοικονομικών προϊόντων. Τρεις αμερικανικές εταιρείες κυριαρχούν στην παγκόσμια αγορά: η Fitch, η Moody’sκαι η Standard& Poors. Αρχικά το κόστος των αξιολογήσεων πλήρωναν οι επενδυτές, τις τελευταίες δεκαετίες ωστόσο, το κόστος αναλάμβαναν οι εκδότες, πράγμα που αποτελεί ξεκάθαρη περίπτωση σύγκρουσης συμφερόντων. Επιπλέον, κυριάρχησε ένα παράδοξο μοντέλο όπου οι οίκοι αξιολόγησης άρχισαν να συμβουλεύουν τους εκδότες σχετικά με το πώς να κατασκευάσουν τα χρηματοοικονομικά προϊόντα που στη συνέχεια οι οίκοι θα αξιολογούσαν...
Βάσει των κανόνων της Βασιλείας (και της Ευρωπαϊκής Οδηγίας για τις κεφαλαιακές απαιτήσεις των τραπεζών) οι αξιολογήσεις πιστοληπτικής ικανότητας έχουν εξελιχθεί σε πολύ νευραλγικό σημείο στη διαδικασία δημιουργίας συστημικού κινδύνου. Το ύψος των ιδίων κεφαλαίων που χρειάζεται ένα πιστωτικό ίδρυμα να διατηρήσει εκτιμάται σε συνδυασμό με την αξιολόγηση των χρηματοοικονομικών του προϊόντων. Έτσι, με το ξέσπασμα της οικονομικής κρίσης, έγινε σαφές ότι πολύ επικίνδυνα προϊόντα, όπως τα δομημένα προϊόντα (συμπεριλαμβανομένων των ABS(AssetBackedSecurities) και CDO(Collateral Debt Obligations)), ιδίως όσον αφορά (επανα)τιτλοποιημένα στεγαστικά δάνεια, κρίθηκαν ως πολύ ασφαλή και ελάχιστα ή μηδαμινά κεφάλαια απαιτήθηκαν για να διατηρηθούν. Αυτό με τη σειρά του διευκόλυνε τη συσσώρευση κινδύνου των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων, κάτι που αποδείχθηκε ως καθοριστικός παράγοντας της οικονομικής κρίσης.
Ο ευρωβουλευτής των Οικολόγων Πράσινων Νίκος Χρυσόγελος δήλωσε σχετικά: «Τα κράτη χρηματοδοτούν τα ελλείμματά τους μέσω της έκδοσης ομολόγων. Το επιτόκιο εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την καθοδήγηση που λαμβάνουν οι επενδυτές μέσω των αξιολογήσεων. Έτσι, η ταχεία υποβάθμιση μπορεί να επιταχύνει την καθοδική πορεία της οικονομικής κατάστασης μιας χώρας. Οι νέοι κανόνες της ΕΕ αποτελούν ένα ακόμη θετικό βήμα για τη ρύθμιση λειτουργίας αυτού του μικρού, αλλά εξαιρετικά σημαντικού για τις οικονομίες, κλάδου της αγοράς. Χάθηκε, όμως, η ευκαιρία να έχουμε μία ακόμη πιο φιλόδοξη αντιμετώπιση της ισχύος στην αγορά των «τριών μεγάλων» οίκων αξιολόγησης και της πρόληψης σύγκρουσης συμφερόντων. Oι τρεις αυτοί οίκοι αξιολόγησης κατέχουν το 95% της αγοράς και έχουν απόδοση 40% επί των πωλήσεών τους, κάτι που δεν μπορεί να είναι σήμερα αποδεκτό. Ειδικά στις χώρες της κρίσης οι οίκοι αξιολόγησης έχουν παίξει και αναμένεται να συνεχίσουν να παίζουν και τα επόμενα χρόνια εξαιρετικά σημαντικό ρόλο. Οι Πράσινοι έχουν προτείνει τη δημιουργία ανεξάρτητων ευρωπαϊκών οίκων αξιολόγησης, οίκοι που θα είναι ανεξάρτητοι και από τον κρατικό έλεγχο και από ιδιωτικά συμφέροντα και θα αξιολογούνται με τη σειρά τους».
