Μερικά δεδομένα που ΔΕΝ συζητάει το πολιτικό σύστημα αλλά ούτε και η κοινωνία:
- Ο πληθυσμός της Ελλάδας γερνάει, ως συνέπεια πολλών παραγόντων (αλλαγή κοινωνικών αξιών, μετανάστευση στο εξωτερικό, φυγή μεταναστών από άλλες χώρες που ζούσαν στην Ελλάδα για πολλά χρόνια). Αυτό οδηγεί σε μεγάλη αύξηση του ποσοστού των ηλικιωμένων στον συνολικό πληθυσμό της χώρας αλλά και στην μείωση του πληθυσμού σε απόλυτους αριθμούς., Αυτή η τάση είναι παρόμοια με ότι εκτιμάται ότι συμβαίνει ήδη και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες
- Ήδη παρατηρείται μείωση του πληθυσμού της Ελλάδας, κατά 26.000 άτομα μέσα στο 2016, ενώ μειώνεται και ο αριθμός των ατόμων που είναι σε παραγωγική ηλικία, κατά 80.000 άτομα το 2016. Αυτό σημαίνει ότι λιγότερα άτομα εργάζονται την ίδια στιγμή που ο πληθυσμός γερνάει. Υπολογίζεται ότι την περίοδο της κρίσης έφυγαν πάνω από 500.000 άτομα σε παραγωγική ηλικία χωρίς να υπολογίζουμε τους μετανάστες από άλλες χώρες που ζούσαν κι εργάζονταν στην Ελλάδα και έφυγαν κι αυτοί
- Σύμφωνα με την EUROSTAT ο πληθυσμός της Ελλάδας θα μειωθεί σε 8.300.000 άτομα το 2060 και σε 7.200.000 άτομα το 2080 από 10.800.000 το 2015. Σύμφωνα με αυτή την ανάλυση, ο πληθυσμός σε παραγωγική ηλικία (15-64) στην Ελλάδα θα μειωθεί σε 4.450.000 άτομα το 2060 και σε 3.926.000 άτομα το 2080 από 6.900.000 άτομα το 2016. Την ίδια περίοδο ο πληθυσμός άνω των 65 ετών θα φτάσει σε 2.920.000 το 2060 και σε 2.430.000 το 2080 από 2.3000.000 άτομα σήμερα. Ακόμα και αν δεν υπήρχε η δημοσιονομική και οικονομική κρίση, οι τάσεις δείχνουν ότι το σύστημα κοινωνικής ασφάλισης και τα ασφαλιστικά ταμεία θα κατέρρεαν ως αποτέλεσμα της γήρανσης του πληθυσμού. Πολύ περισσότερο αφού δεν υπάρχει πραγματική στρατηγική αντιμετώπισης της δημογραφικής αυτής μεταβολής με εισροή περισσότερων παραγωγικών ηλικιών στη χώρα (κυρίως μέσω μετανάστευσης, όπως επιδιώκουν άλλες ευρωπαϊκές χώρες) ώστε να μπορέσει να συντηρηθεί το σύστημα κοινωνικής ασφάλισης και τα ασφαλιστικά ταμεία.
- Για να μπορεί να είναι βιώσιμο το σύστημα πρέπει να υπάρχει μια αναλογία 2-4 εργαζόμενοι προς έναν συνταξιούχο. Σήμερα η αναλογία εργαζομένων προς συνταξιούχους είναι 1,1 εργαζόμενος προς 1 συνταξιούχο (αν λάβουμε υπόψη ότι πολλοί σε παραγωγική ηλικία είναι άνεργοι, ενώ υψηλά είναι και τα ποσοστά αδήλωτης και μαύρης εργασίας). Στην πραγματικότητα είναι 0,65 εργαζόμενος προς ένα συνταξιούχο αν λάβουμε υπόψη την αδυναμία πολλών να καταβάλλουν ασφαλιστικές εισφορές, τις αναλογικά πολύ χαμηλές όσων σήμερα λαμβάνουν πολύ χαμηλούς μισθούς και όσων εργάζονται με μερική απασχόληση (σχεδόν το 50% των δηλωμένων εργαζομένων) κάτι που οδηγεί στο να χρειάζονται - με τα σημερινά δεδομένα - να συνεισφέρουν περίπου 10 εργαζόμενοι για να μπορεί να καλύπτεται η δαπάνη για έναν συνταξιούχο (παρά το γεγονός ότι οι συντάξεις έχουν μειωθεί κι αυτές πολύ αλλά και οι συνολικές δαπάνες κοινωνικής ασφάλισης έχουν μειωθεί δραματικά)

Μεγαλύτερο, λοιπόν, πρόβλημα και από αυτό του δημόσιου χρέους είναι η αναζωογόνηση και η βιωσιμότητα της κοινωνικής πολιτικής και η διάσωση του ασφαλιστικού συστήματος. Με την ανεργία στα ύψη, την μαζική φυγή (μετανάστευση των νέων και των δυναμικών ομάδων της ελληνικής κοινωνίας), με την απουσία συγκροτημένης πολιτικής κοινωνικής και επαγγελματικής ένταξης των μακροχρόνια ανέργων και των μεταναστών/προσφύγων, χωρίς αντιμετώπιση της γκρίζας οικονομίας είναι αδύνατο να διασωθεί το ασφαλιστικό σύστημα και το μοντέλο της κοινωνικής ασφάλισης. Που θα βρεθούν τα πάνω από 500 δις που απαιτούνται για να διατηρηθεί στοιχειωδώς το σύστημα κοινωνικής ασφάλισης, οι συντάξεις και οι δαπάνες κοινωνικής προστασίας (για σύγκριση το χρέος είναι στα 314 δις ...μόνο!);

Το τραγικό είναι ότι το πολιτικό σύστημα σκέφτεται ακόμα με τους όρους “να έχει ο παππούς χρήματα από τη σύνταξη για να δίνει χαρτζιλίκι στον εγγονό“. Ναι αλλά που θα βρεθούν τα χρήματα για τη σύνταξη του παππού, όταν πλέον πρέπει να δουλεύουν 10 άτομα για να μπορεί να καλύπτεται το κόστος της σύνταξης ενός ατόμου; Ποια είναι η πραγματικότητα: με τον εγγονό στην ανεργία και έτοιμο να μεταναστεύσει ή στην καλύτερη περίπτωση να αμείβεται με 300-400 ευρώ το μήνα, ο παππούς θα βλέπει συνεχώς την σύνταξή του να εξανεμίζεται. Γιατί εκεί ακριβώς είναι το πρόβλημα: Πρέπει οι νέοι και οι νέες να έχουν την ευκαιρία να ενταχθούν στην αγορά εργασίας με όρους αξιοπρέπειας, να αναπτυχθεί εκείνη η οικονομική δραστηριότητα που βοηθάει στην ενίσχυση της οικονομίας και της εργασίας, να μειωθεί η φορολογία πάνω στην εργασία και να δοθούν κίνητρα ώστε να είναι δηλωμένη η εργασία και όχι να αυξάνεται η αδήλωτη εργασία, η υποδηλωμένη εργασία, η μαύρη εργασία. H ανασφάλεια με τις συντάξεις οδηγεί όλο και περισσότερους προς ιδιωτικά συστήματα ασφάλισης επιφέροντας επιπλέον πλήγμα στο κοινωνικό μοντέλο. Οι τρεις πυλώνες του συστήματος θα τείνουν να γείρουν προς τον ένα πυλώνα, την ιδιωτική (αυτο)ασφάλιση σύντομα. 

Οι αλλαγές έπρεπε να γίνουν με ορθολογικό τρόπο και με κοινωνικό διάλογο ήδη από την δεκαετία του ‘80 και του ‘90 όπως φρόντισαν οι περισσότερες χώρες να κάνουν ώστε να διασφαλίζουν τη βιωσιμότητα της κοινωνικής ασφάλισης και των ασφαλιστικών ταμείων. Και όμως στα τέλη του 2009 γνώριζαν όλοι ότι τα ασφαλιστικά ταμεία θα κατέρρεαν μέχρι το 2011 αλλά αποφάσιζαν να κουκουλώσουν το θέμα “για να μην ληφθούν αντιλαϊκά μέτρα”!!!

Στο σύνολό του το πολιτικό σύστημα χρεώνεται ότι κατέστρεψε με πολλούς τρόπους το σύστημα κοινωνικής ασφάλισης. Και τώρα όλοι βλέπουμε με τρόμο να καταρρέει η κοινωνική ασφάλιση – παρά τις υποτιθέμενες μεταρρυθμίσεις, παρά τις δυσανάλογες περικοπές και παρακρατήσεις. Οι ευθύνες διαχέονται σε όλο το πολιτικό φάσμα, ΝΔ, ΠΑΣΟΚ, Αριστερά στις περισσότερες εκδοχές της. Οι σημερινοί κυβερνώντες αφού ήταν στα κάγκελα συνεχώς εναντίον κάθε προσπάθειας αλλαγής, υποσχέθηκαν ότι θα …αυξήσουν τις συντάξεις και τώρα προωθούν μια ακόμα πιο βίαιη προσαρμογή προς τα κάτω των συντάξεων. Και αυτό θα κάνουν και οι όποιοι επόμενοι, αν δεν αντιμετωπίσουμε το θέμα της κοινωνικής ασφάλισης και των ασφαλιστικών δαπανών και των ασφαλιστικών ταμείων με συνεκτικό τρόπο και σε συνδυασμό με πολιτικές βελτίωσης της υγείας και της ποιότητας ζωής καθώς και σε σχέση με το μείζον πρόβλημα, δηλαδή την ραγδαία μείωση των ασφαλισμένων, τις μειωμένες εισφορές (παρά την αύξηση των ασφαλιστικών εισφορών) λόγω ανεργίας, μειωμένων αμοιβών και υποδηλωμένης εργασίας.

Ίσως έχουμε συνειδητοποιήσει τις εξοντωτικές εισφορές, τις δραματικές μειώσεις των συντάξεων, τις ισοπεδωτικές πολιτικές στα θέματα αυτά, τη δραματική μείωση για τους νέους συνταξιούχος από 15-40%. Όμως όλα αυτά είναι η κορυφή του παγόβουνου. Που θα βρεθούν τα περίπου 500 δις που χρειάζονται μέχρι το 2050 για να διατηρηθεί το σύστημα κοινωνικής ασφάλισης; Οι μεν μεταθέτουν το πρόβλημα στο μέλλον, οι δε παραπλανούν για να αναλάβουν αυτοί την καρέκλα της εξουσίας, ενώ οι κυνικοί τεχνοκράτες του ΔΝΤ απλώς βλέπουν ότι (και απαιτούν) την πραγματικότητα οι περικοπές θα είναι συνεχείς σε βάθος χρόνου για να διατηρηθεί ένα ελάχιστο σύστημααν δεν γίνει κάτι άλλο ουσιαστικό και καλά σχεδιασμένο.

Παρά τη σημασία του θέματος, κανείς δεν το συζητάει σοβαρά. Κι όμως αφορά και το μέλλον της εργασίας, της κοινωνικής συνοχής και της παραγωγής στην Ελλάδα. Εύκολες λύσεις δεν υπάρχουν, ούτε όμως το να κρύβουν το πρόβλημα κάτω από το χαλί βοηθάει στην αντιμετώπιση του προβλήματος. Η κοινωνία πρέπει να συζητήσει με ειλικρίνεια και με διάθεση ανάληψης πρωτοβουλιών για το μέλλον της κοινωνικής ασφάλισης στην Ελλάδα και για τον παππού και για τις σημερινές γενιές και για τον εγγονό.