Του Νίκου Χρυσόγελου

Οι εκλογές τελείωσαν. Οι πανηγυρισμοί κόπασαν γρήγορα. Έρχεται η προσαρμογή στην πραγματικότητα. Ο ΣΥΡΙΖΑ και ο Αλέξης Τσίπρας κατάφεραν να μετατρέψουν ένα περιθωριακό κόμμα διαμαρτυρίας σε κυβερνητικό κόμμα. Τους αξίζουν φυσικά συγχαρητήρια. Αλλά δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι αυτό έγινε σε μεγάλο βαθμό, από άποψη αντικειμενικών συνθηκών, εξαιτίας της οργής για τις πολιτικές που ακολουθήθηκαν και στη συνέχεια της επιτυχημένης ταύτισης στο «πρόσωπο» του ΣΥΡΙΖΑ και του Αλέξη Τσίπρα δυο συναισθημάτων: της οργής για τα όσα είχαν συμβεί και της επιθυμίας περιθωριοποίησης των δυο κομμάτων εξουσίας που οδήγησαν τη χώρα στην χρεοκοπία.

Η στρατηγική του φόβου και τρόμου δεν συγκίνησε πολλούς, διατήρησε βέβαια σε κάποια επίπεδα τα ποσοστά της ΝΔ. Η έξυπνη σύνδεση της οργής με την ελπίδα (όπως παλιά με την «αλλαγή») έφερε τον ΣΥΡΙΖΑ στην κυβέρνηση. Από την άλλη, η δική μας πρόταση ΠΡΑΣΙΝΟΙ-ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΗ ΑΡΙΣΤΕΡΑ καταποντίστηκε, αν και προσέφερε μια λύση στο πλαίσιο μιας προοδευτικής, οικολογικής και κοινωνικής κατεύθυνσης. Η κοινωνία έχει ακόμα πολύ οργή για την ΔΗΜΑΡ, χωρίς να ξέρει ακριβώς τι της χρεώνει (δίκαια) και τι άδικα.  Δεν συζητήθηκε η δυνατότητα για μια νέα ποιοτική πρόταση που δεν θα κουβαλούσε αδυναμίες και λάθη του παρελθόντος και θα ήταν πιο πράσινη, όχι συγκόλληση αλλά υπέρβαση δυο χώρων. Δεν υπήρχε χώρος και χρόνος για να εξηγηθεί. Μπορεί οι περισσότεροι να μισούν την ΔΗΜΑΡ αλλά ανέδειξαν πρώτους στο ΠΟΤΑΜΙ όσους ήταν μέρος του προβλήματος, ενώ και ο Γ. Πανούσης έγινε υπουργός στην κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ. Φαίνεται ότι η κάθαρση έρχεται μέσω της εξουσίας μέσα από άλλες κομματικές γραμμές…

Η μεγάλη εικόνα

Έπρεπε να βιώσουμε όλη αυτή την καταστροφή για να περάσουμε σε μια εποχή λογικής; Φυσικά όχι. Τα δυο κόμματα εξουσίας, ΠΑΣΟΚ και ΝΔ, που διαχειρίστηκαν τις υποθέσεις της χώρας για πολλές δεκαετίες μοιάζει τώρα να καταρρέουν, σε διαφορετικό βέβαια βαθμό. Οδήγησαν τη χώρα στην κρίση, φούντωσαν την πυρκαγιά, οδήγησαν σε χρεοκοπία. Αλλά και η τότε αντιπολίτευση, σήμερα κυβέρνηση, έχει κι αυτή πολύ σοβαρές ευθύνες γιατί μεγαλούργησε κυρίως αναδεικνύοντας την αντίθεση, όχι μια εναλλακτική πρόταση, ένα εναλλακτικό σχέδιο. Κατάφερε τελικά ο ΣΥΡΙΖΑ να ταυτίσει την ανατροπή της προηγούμενης κατάστασης με μια ελπίδα. Είναι σημαντικό για μια κοινωνία σε κατάθλιψη και οργή αυτή η αίσθηση, ότι υπάρχει ελπίδα, αλλά αυτή η ελπίδα δεν έχει συγκεκριμένη ταυτότητα, συγκεκριμένο προορισμό.   

Σε αντίθεση με ότι συνέβαινε τα προηγούμενα 5 χρόνια – σχηματισμός κυβερνήσεων στη βάση της συνέχισης του προγράμματος-, η νέα κυβέρνηση σχηματίστηκε στην βάση της αντίθεσης στα μνημόνια και όχι εναλλακτικής πρότασης. Σε αυτό το πλαίσιο «αντίθεσης» έγινε – και  μάλιστα πολύ εύκολα αποδεκτή – η συνεργασία της ριζοσπαστικής αριστεράς με τους λαϊκιστές, εθνικιστές, ξενόφοβους και «ψεκασμένους» ΑΝΕΛ. Λίγα χρόνια πριν αυτό θα φάνταζε εξωπραγματικό, σήμερα θεωρείται απολύτως φυσιολογικό…Η συμμετοχή της ΔΗΜΑΡ σε μια κυβέρνηση συνεργασίας με το ΠΑΣΟΚ και τη ΝΔ - με στόχο, όπως έλεγε, να περιορίσει τις ακραίες πλευρές της λιτότητας - την οδήγησε σε εξαφάνιση. Σήμερα η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ δεν ανησύχησε κανέναν! Επιδεικνύεται μάλιστα ως ένδειξη υπευθυνότητας!

Ελπίζουμε ότι η νέα κυβέρνηση θα καταφέρει να επαναφέρει τη χώρα σε μια κανονικότητα που οδηγεί στο μέλλον και όχι στο παρελθόν. Δεν υπάρχουν περιθώρια αποτυχίας. Χωρίς να θέλουμε να είμαστε γκρινιάρηδες, ας κρατήσουμε, όμως, ότι πολύ συχνά στο παρελθόν η σχεδόν θρησκευτική πίστη στην «ελπίδα» ή στην «αλλαγή» διαψεύστηκε οικτρά. Ξεχάστηκαν οι πανηγυρισμοί του 2009 όταν ο Παπανδρέου «γκρέμιζε την δεξιά» και υπόσχονταν ένα «φιλόδοξο σχέδιο» με κεντρικό σύνθημα «άλλαξε τα όλα». Ο ίδιος είναι σήμερα ένας από τους πιο μισητούς πολιτικούς, αλλά κάποιοι από τους συμβούλους και συνεργάτες του μετέχουν όχι μόνο στον ΣΥΡΙΖΑ αλλά και στο κυβερνητικό σχήμα.

Ένα μάθημα που μάλλον δεν έχουμε πάρει είναι ότι δεν αρκούν οι καλές προθέσεις. Η αλλαγή του 1981 ξεκίνησε με τις μεγαλύτερες προσδοκίες. Τι απόμεινε από την ελπίδα της εποχής εκείνης σήμερα; Ας μην βιαστούν πολλοί ούτε να καταδικάσουν την νέα κυβέρνηση ούτε να την αγιάσουν, πριν δουν τι και πώς θα το κάνει.

Μερικά θετικά:

Η νέα κυβέρνηση δημιουργεί ένα κύμα ελπίδας και αισιοδοξίας σε ένα σημαντικό κομμάτι της κοινωνίας. Μερικοί υπουργοί είναι πράγματι ενδιαφέροντες. Οι προσδοκίες μεγαλώνουν ραγδαία. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο υπάρχει κινητικότητα. Οι υπουργοί ξεκινάνε έχοντας κάποια περιθώρια ανοχής από την κοινωνία αλλά και ελπίδας από τους πολίτες ότι …δεν θα εφαρμόσουν το πρόγραμμα του ΣΥΡΙΖΑ σε πολλά θέματα. Μέσα σε δυο μέρες οι υπουργοί φαίνεται, πράγματι, να προσαρμόζονται στην πραγματικότητα και αρχίζουν να μιλάνε τη γλώσσα της λογικής. Μια μέρα πριν ανήγγειλαν ανατροπές, σήμερα προσγειώθηκαν. Πριν τις εκλογές μιλούσαν ότι θα καταργήσουν τα μνημόνια με ένα νόμο, σήμερα μίλησαν για αποφυγή μονομερών ενεργειών, για διάλογο με τους υπόλοιπους ευρωπαίους, για κοινές λύσεις. Ούτε λέξη για διαγραφή του 60% του χρέους, ούτε λέξη για τρομοκράτηση της Μέρκελ και των δανειστών. Ούτε λέξη για ανάκτηση της εθνικής ανεξαρτησίας. Τώρα η λύση είναι μέσα σε ευρωπαϊκό πλαίσιο!

Θετική η προτροπή του πρωθυπουργού προς τους υπουργούς για μείωση της σπατάλης. Πολύ καλύτερο θα ήταν όμως να περιοριστούν και νομοθετικά ορισμένα προνόμια που δεν έχουν σχέση με την κοινοβουλευτική ή κυβερνητική εργασία. Για παράδειγμα, γιατί η Βουλή να παρέχει σε κάθε βουλευτή κι ευρωβουλευτή (ΣΣ εγώ δεν είχα πάρει) δικό του αυτοκίνητο; Θα μπορούσε να υπάρχει μια υπηρεσία που θα διασφάλιζε ορισμένες μετακινήσεις βουλευτών με κοινόχρηστα αυτοκίνητα, αν πράγματι χρειάζονταν μέσα στην πόλη, όπως γίνεται στο ευρωκοινοβούλιο.

Τα αρνητικά:

Όλα αυτά που μοιάζουν πολύ ευρωπαϊκά, δεν κυριάρχησαν στην πολιτική ζωή τόσα χρόνια, δεν ακουστήκανε, έστω, προεκλογικά, ώστε και η κοινωνία να έχει κατανοήσει τι πρέπει να αλλάξει, πώς θα αλλάξει, πώς θα αναδιοργανώσουμε τη ζωή μας, την οικονομία και τους θεσμούς. Η φρασεολογία και οι πρακτικές της οργής όχι μόνο γιγάντωσαν φαινόμενα όπως η Χρυσή Αυγή αλλά βάθυναν και την κρίση. Δεν επέτρεψαν να συζητηθούν εναλλακτικές λύσεις. Μια διαφορετική στρατηγική από τις πολιτικές δυνάμεις και κυρίως ένα εναλλακτικό σχέδιο, προϊόν κοινωνικού και πολιτικού διαλόγου, μπορεί να είχαν αποτρέψει την τεράστια, πράγματι, κοινωνική και οικονομική καταστροφή.

Η συνεργασία της ριζοσπαστικής αριστεράς με την ακροδεξιά - με μια λαϊκιστική, εθνικιστική, ξενοφοβική και θρησκόληπτη ακροδεξιά - έγινε δεκτή περίπου ως αναγκαία και εντελώς «φυσιολογική». Σε άλλες εποχές αυτό θα προκαλούσε θύελλα αντιδράσεων όχι μόνο εσωκομματικά αλλά και στην κοινωνία. Τώρα ο Καμένος θεωρείτε περίπου ως ο μεγάλος …τιμονιέρης, αναγκαίος για να μην εκτροχιαστεί το τρένο! Δεν πολυ-νοιάζει που οι ΑΝΕΛ στη Βουλή κάθονται μεταξύ ΝΔ και Χρυσής Αυγής. Δεν ενδιαφέρει η ρητορική των ΑΝΕΛ όλα αυτά τα χρόνια. Πάντως η ανάγκη «εθνικής συνεννόησης» (που προβάλλεται τώρα ως επιχείρημα) δεν ήταν στο ελάχιστο αποδεκτή όταν ο ΣΥΡΙΖΑ ήταν στην αντιπολίτευση και τα πράγματα ήταν εξίσου σοβαρά και κρίσιμα. Τώρα προέκυψε μια "εθνική Ελλάδος" με ΣΥΡΙΖΑ, πρώην ΠΑΣΟΚ, ΑΝΕΛ, ολίγον ΟΠ και πρώην ΔΗΜΑΡ χωρίς να υπάρξει – τουλάχιστον δημόσια – μια προγραμματική συμφωνία, όπως θα περίμενε κάποιος που ζει σε μια ευρωπαϊκή χώρα. Η μόνη συζήτηση που έγινε – ή τουλάχιστον δημοσιοποιήθηκε - αφορούσε θέσεις σε υπουργεία, όχι πολιτικές θέσεις. Η εξουσία ίσως αμβλύνει όλες τις κόκκινες γραμμές που ακούγονταν προεκλογικά…

Παρά τις υποσχέσεις για μικρό κυβερνητικό σχήμα, τελικά υπάρχει συνολικά περίπου ο ίδιος αριθμός υπουργών, υφυπουργών και αναπληρωτών. Άλλη μια ασυνέπεια. Λίγες, ελάχιστες οι γυναίκες, καμία σε κρίσιμα υπουργεία. Έχουμε ακόμα πολύ δρόμο για την ισότητα ανδρών – γυναικών.

Η επόμενη μέρα:

1. Έστω και έτσι μπαίνουμε σε μια ευρωπαϊκή κανονικότητα, υπάρχει ανάληψη της διακυβέρνησης από νέες δυνάμεις, δεν μονοπωλούν πια την κυβέρνηση δυο μόνο κόμματα. Η απειρία ελπίζουμε να μην οδηγήσει σε αποτυχημένη διακυβέρνηση.

2. Πολύ κακή αρχή (ή μάλλον συνέχεια κακών πρακτικών στις κυβερνήσεις συνεργασίας) η απουσία δημόσιας παρουσίασης της προγραμματικής συμφωνίας μεταξύ ΣΥΡΙΖΑ και ΑΝΕΛ. Υπάρχει; Μάλλον όχι, τουλάχιστον κανείς δεν φάνηκε να ενδιαφέρθηκε αν υπάρχει μια τέτοια συμφωνία…

3. Η ώρα της προσαρμογής ξεκίνησε…χθες. Προεκλογικά ο ΣΥΡΙΖΑ μιλούσε για διαγραφή του 60% του χρέους. Σήμερα κανένας δεν ανέφερε την …κακή λέξη. Ότι είχε να αποδώσει προεκλογικά, το έδωσε. Τώρα υπάρχει ανάγκη να μιλήσει ο ΣΥΡΙΖΑ τη γλώσσα της αλήθειας: «διάλογος», «λύσεις επωφελής και για τους Έλληνες και για τους φορολογούμενους των άλλων χωρών που έχουν συνεισφέρει με 240 δις για δάνεια προς την χώρα», «δεν θα μονομαχήσουμε», «δεν μπαίνει σε αμφισβήτηση η ευρωπαϊκή πορεία της χώρας», «όχι μονομερής ενέργειες»… “Μιλάμε για διάλογο και όχι για τσαμπουκάδες και αμοιβαίους εκβιασμούς”, όπως τόνισε ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης, Γιάννης Δραγασάκης,  καθώς και ότι «μέλημα της κυβέρνησης αποτελεί η εύρυθμη λειτουργία των τραπεζών» Θα το κατανοήσει η κοινωνία που είχε ζυμωθεί για «τσαμπουκάδες» και «διαγραφή»; Θα αποδεχθεί – αυτό που δεν αποδέχθηκε όταν το λέγαμε για παράδειγμα εμείς – ότι υπάρχουν άλλες λύσεις για να γίνει το χρέος βιώσιμο αλλά αυτό προϋποθέτει ολοκληρωμένο και συνεκτικό εναλλακτικό σχέδιο διαμορφωμένο σε διάλογο με την κοινωνία και τα πολιτικά κόμματα;

4. Οι προεκλογικές υποσχέσεις για αποκατάσταση των μισθών στα επίπεδα του 2010 αντικαταστάθηκαν σήμερα από την (σωστή) αντίληψη για «λιτό βίο». Λιτός βίος είναι μια φράση κλειδί που δεν είχε ακουστεί όμως από τον ΣΥΡΙΖΑ προεκλογικά. Το λέγαμε οι Πράσινοι, αλλά σχεδόν εξαφανιστήκαμε γιατί λέγαμε την αλήθεια...Τώρα την εισήγαγε ο Γ. Βαρουφάκης ως υπουργός [1], αν και προεκλογικά απειλούσε με μονομερείς ενέργειες και στάση πληρωμών (παλιότερα). Αλλά λιτός βίος σημαίνει μια κοινωνία συνειδητοποιημένη που αντί της χρηματικής ευημερίας είναι έτοιμη να δεχθεί την ποιότητα ζωής, το δημόσιο συμφέρον, την προάσπιση του περιβάλλοντος, την αλληλεγγύη στο πλαίσιο ενός νέου μοντέλου Βιώσιμης Ευημερίας.  Προετοιμάστηκε η κοινωνία για κάτι τέτοιο; Ίσως μόνο όσοι συμμετείχαν σε κάποιες εκδηλώσεις των Πράσινων και άλλων για τη Βιώσιμη Ευημερία….

5. Ποιες θα είναι, λοιπόν, οι προσδοκίες της κοινωνίας; Αύξηση μισθών, γρήγορη αποκατάσταση της απώλειας εισοδήματος, επαναφορά στις μισθολογικές συνθήκες του 2010 ή κοινωνικά και οικολογικά καινοτόμες λύσεις στο πλαίσιο ενός «λιτού βίου» - όπως ανέφερε ο Γ. Βαρουφάκης -  και απόκτηση κοινωνικών και περιβαλλοντικών υποδομών (εν είδη «κοινωνικού μισθού») που θα κάνουν τη ζωή όλων καλύτερη χωρίς να προσδοκούν κατ΄ανάγκη γρήγορη  εισοδηματική βελτίωση;  

6. Πώς θα αποκατασταθούν οι αδικίες χωρίς να συντηρηθεί το καθεστώς βολέματος όσων ήδη έχουν κάποια μέσα για να επιβιώνουν; Για παράδειγμα ο Π. Καμένος, υπουργός άμυνας, μίλησε για την αποκατάσταση των μισθών των στρατιωτικών, ο Γ. Βαρουφάκης μίλησε για επαναπρόσληψη των καθαριστριών του υπουργείου Οικονομικών, ο Π. Σκουρλέτης και ο Δ. Στρατούλης μίλησαν για επάνοδο των απολυμένων. Θα γίνουν αυτά με «περικοπές στην σπατάλη», ή με τα χρήματα που προβλέπονται για την πρόσληψη 15.000 νέων εργαζόμενων στο Δημόσιο ή με περικοπές σε άλλες δαπάνες ή με αύξηση των ελλειμμάτων; Με 1.500.000 ανέργους έχει μεγάλη σημασία οι πολιτικές που θα ακολουθηθούν να επαναφέρουν σε αξιοπρεπή εργασία μεγάλο ποσοστό των ανέργων, όχι μόνο να βελτιωθεί η κατάσταση όσων σήμερα έχουν ένα τουλάχιστον αποκούμπι. Είναι εύκολο αυτό; Καθόλου, αλλά δεν είναι καν στο κέντρο της συζήτησης στην κοινωνία και στα ΜΜΕ.  

7.  Υπάρχει και ποια συμφωνία για τον ρόλο του νέου υπερ-υπουργείου Παραγωγικής Ανασυγκρότησης που ενσωμάτωσε και τα θέματα περιβάλλοντος, ενέργειας και κλιματικής αλλαγής; Βέβαια, όπως αναφέρουν και στη δήλωσή τους 10 περιβαλλοντικές οργανώσεις, δεν είναι καλή ένδειξη η ένταξη των θεμάτων του περιβάλλοντος και της κλιματικής αλλαγής σε ένα τέτοιο υπερ-υπουργείο. Σε κάθε περίπτωση τα καυτά θέματα είναι:   εξορύξεις πετρελαίου και φυσικού αερίου, λιγνιτικές μονάδες, αγωγοί, συμφωνία στο Παρίσι για το κλίμα, εθνικοί στόχοι για εξοικονόμηση ενέργειας, Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας, μείωση αερίων θερμοκηπίου, αυτό-παραγωγή, συνεταιρισμοί παραγωγής αλλά και προμήθειας ενέργειας, έξυπνα δίκτυα διανομής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές, ενεργειακή μετάβαση, βιώσιμη διαχείριση απορριμμάτων, καταδίκες για επικίνδυνα απόβλητα, αναδιοργάνωση ανακύκλωσης και επίτευξη στόχων για μείωση απορριμμάτων, επίτευξη στόχων για οργανικά απόβλητα-κομποστοποίηση, προστασία δασών και φυσικών περιοχών, φορείς διαχείρισης φυσικών περιοχών, βιοποικιλότητα, ολοκληρωμένη διαχείριση παράκτιων περιοχών, χωροταξικά, θαλάσσιος χωροταξικός σχεδιασμός κα.

[1] Δηλώσεις Γ. Βαρουφάκη: "Είμαστε υπέρ του λιτού βίου και όχι υπέρ της πυραμιδικής λιτότητας. Δεν πιστεύουμε ότι ανάπτυξη σημαίνει να έχουμε τόσες πολλές Πόρσε Καγιέν στους στενούς δρόμους της πόλης μας σκουπίδια στις παραλίες και περισσότερο διοξείδιο του άνθρακα στον αέρα μας. Οι Έλληνες δημιουργούσαν όταν ζούσαν λιτά, όταν τις αποταμιεύσεις τους τις χρησιμοποιούσαν για να σπουδάσουν τα παιδιά τους, όταν ήταν περήφανοι που δεν είχαν πιστωτικές κάρτες, στεγαστικά δάνεια και χρέη"