Το δικαίωμα να κυκλοφορούμε ελεύθερα. Άρθρο του Ν. Χρυσόγελου δημοσιεύτηκε στο tvxs.gr

22 Ιανουαρίου 2014

Το δικαίωμα να κυκλοφορούμε ελεύθερα. Άρθρο του Ν. Χρυσόγελου δημοσιεύτηκε στο tvxs.gr

font size decrease font size increase font size
Print
Email

άρθρο του Ν. Χρυσόγελου

Το Ευρωκοινοβούλιο (ΕΚ) ενέκρινε στις 16 Ιανουαρίου 2014 ψήφισμα, που κατέθεσε η ομάδα των Πράσινων, από κοινού με άλλες πολιτικές ομάδες, το οποίο μεταξύ άλλων καταδικάζει, χωρίς να τον κατανομάζει, τις δηλώσεις του Βρετανού Πρωθυπουργού, Ντέιβιντ Κάμερον, περί επιβολής περιορισμών στην ελεύθερη κυκλοφορία των Ευρωπαίων πολιτών και επαναβεβαιώνει το σεβασμό στο θεμελιώδες αυτό δικαίωμα. Ο Ντέιβιντ Κάμερον σε άρθρο του στην εφημερίδα “Financial Times” τάχθηκε ευθέως υπέρ της λιγότερο ελεύθερης κυκλοφορίας εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ), με αφορμή και την κατάργηση από 1η Ιανουαρίου 2014 των μεταβατικών διατάξεων για την ελεύθερη κυκλοφορία εργαζομένων από τη Βουλγαρία και τη Ρουμανία. Υποστήριξε δε ότι η θέση αυτή εκφράζει και άλλους Ευρωπαίους πολιτικούς από τη Γερμανία, την Αυστρία και την Ολλανδία.

Το δικαίωμα των πολιτών της ΕΕ να κυκλοφορούν ελεύθερα και να διαμένουν σε οποιοδήποτε κράτος μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης αποτελεί μία από τις τέσσερις θεμελιώδεις ελευθερίες που κατοχυρώνονται από τις Ευρωπαϊκές Συνθήκες, το Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ και τη δευτερογενή ευρωπαϊκή νομοθεσία. Συνδέεται άμεσα με την ευρωπαϊκή ιθαγένεια και συνιστά ακρογωνιαίο λίθο της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης.

Για τους Ευρωπαίους πολίτες, το δικαίωμα της ελεύθερης κυκλοφορίας είναι εκείνο που συνδέεται στενότερα με την ιθαγένεια της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Συνολικά, το 56 % των Ευρωπαίων πολιτών το θεωρεί ως το πλέον θετικό επίτευγμα της ΕΕ. Επιπλέον, το 67% πιστεύει ότι η ελεύθερη κυκλοφορία συνεπάγεται οικονομικά οφέλη για την οικονομία της χώρας τους.[2] Ακόμα και ο Ντέιβιντ Κάμερον δεν τόλμησε να δημοσιοποιήσει έκθεση που είχε παραγγείλει για τις επιπτώσεις στην Βρετανία από την ελεύθερη κυκλοφορία των εργαζομένων, και μεταθέτει την δημοσιοποίηση της μετά τις ευρωεκλογές.

Το ψήφισμα του Ευρωκοινοβουλίου, επαναβεβαιώνοντας το αδιαπραγμάτευτο του δικαιώματος της ελεύθερης διακίνησης εντός της ΕΕ, αποτελεί την ηχηρή απάντηση στις Βρετανικές και άλλες φωνές που κάνουν λόγο για απέλαση των φτωχών μη εργαζομένων και μη δυνατότητα νέας εισόδου τους για ορισμένο διάστημα. Τη συζήτηση αυτή σε ευρωπαϊκό επίπεδο αναθέρμανε η κατάργηση από 1η Ιανουαρίου 2014 των μεταβατικών διατάξεων για την ελεύθερη κυκλοφορία εργαζομένων από τη Βουλγαρία και τη Ρουμανία. Ήδη, όμως, 3 εκατομμύρια άτομα από τις δύο χώρες διαμένουν σε κάποιο άλλο κράτος μέλος της Ένωσης, καθώς 19 χώρες είχαν ανοίξει την αγορά εργασίας τους για τους μετακινούμενους Ρουμάνους και Βούλγαρους πολίτες πριν το 2014. Ως εκ τούτου, δεν αναμένεται να υπάρξει δραματικά μεγάλη αύξηση της μετακίνησης. Από την άλλη και πολλοί Βρετανοί πολίτες διαμένουν σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες και επωφελούνται από τις ευκαιρίες που υπάρχουν εκεί για εργασία. Σε κάθε περίπτωση, η διατύπωση τέτοιων θέσεων συνιστά οπισθοχώρηση για το ευρωπαϊκό κεκτημένο, ενθαρρύνοντας την εγκαθίδρυση Ευρώπης δύο ταχυτήτων κι αποδομεί την πολιτική σύγκλισης και κοινωνικής συνοχής.

Η ελεύθερη κυκλοφορία των Ευρωπαίων πολιτών επιφέρει οικονομικά οφέλη, τόσο για τη χώρα καταγωγής, όσο και τη χώρα υποδοχής, καθώς τονώνει την ευρωπαϊκή οικονομία στο σύνολό της και συμβάλλει στην ενίσχυση της οικονομικής δραστηριότητας, προσφέροντας δυνατότητες για ταξίδια, σπουδές και εργασία εκτός των εθνικών συνόρων. Παράλληλα, συμβάλλει στην ενίσχυση της αναζωογόνησης κι ενδυνάμωσης της ευρωπαϊκής οικονομίας. Λαμβανομένων υπόψη των σημαντικών ανισορροπιών των ευρωπαϊκών αγορών εργασίας, της συρρίκνωσης του πληθυσμού σε ηλικία εργασίας και της οικονομικής κρίσης, η κινητικότητα των εργαζομένων συμβάλλει στην αντιμετώπιση των αναντιστοιχιών μεταξύ δεξιοτήτων και θέσεων εργασίας. Σύμφωνα με πρόσφατες μελέτες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, οι μετακινούμενοι εργαζόμενοι αποτελούν καθαρούς συνεισφέροντες στις οικονομίες και τους προϋπολογισμούς των χωρών, όπως αναφέρεται χαρακτηριστικά και στο ψήφισμα του Ευρωκοινοβουλίου.

Στο ψήφισμα επισημαίνεται, επίσης, ότι μολονότι μόνο το 2,8% των πολιτών της Ευρωπαϊκής Ένωσης ζουν σε κράτος μέλος διαφορετικό από το δικό τους, αποτελούν βασικό στοιχείο της εύρυθμης λειτουργίας της εσωτερικής αγοράς και τονώνουν την ευρωπαϊκή οικονομία.

Ενώ η ελεύθερη κυκλοφορία αποφέρει οφέλη στους πολίτες και την οικονομία της ΕΕ, ενίοτε εκφράζονται φόβοι ότι μπορεί να δημιουργήσει προκλήσεις για τις τοπικές κοινωνίες, οι οποίες αντιμετωπίζουν νέες εισροές πληθυσμού και τα κοινωνικά συστήματα και πολιτικές. Η οικονομική κρίση επέτεινε τη συζήτηση σε ορισμένα κράτη μέλη σχετικά με τον αντίκτυπο της ελεύθερης κυκλοφορίας στα εθνικά ασφαλιστικά συστήματα και τις κοινωνικές υπηρεσίες.

Παρόλα αυτά, στο ψήφισμα επισημαίνεται ότι η συνεισφορά των μετακινούμενων εργαζομένων στο σύστημα κοινωνικής ασφάλειας της χώρας υποδοχής είναι ίση με εκείνη των αυτοχθόνων εργαζομένων. Η αντιμετώπιση της μαύρης, της ανασφάλιστης, εργασίας και των διακρίσεων σε αμοιβές και δικαιώματα, δεν αφορά μόνο στους προερχόμενους από άλλες χώρες, αλλά πολλές φορές αφορά και στους εργαζόμενους που προέρχονται από την ίδια χώρα.

Στα περισσότερα μάλιστα κράτη μέλη, οι μετακινούμενοι πολίτες - μεταξύ άλλων διότι συνήθως αποτελούν το πιο δυναμικό κομμάτι των κοινωνιών από τις οποίες προέρχονται οι μετακινούμενοι - είναι καθαροί συνεισφέροντες του συστήματος κοινωνικής πρόνοιας της χώρας υποδοχής, καθώς πληρώνουν περισσότερα σε φόρους και εισφορές κοινωνικής ασφάλισης από όσα λαμβάνουν ως παροχές. Επιπλέον, οι μετακινούμενοι εργαζόμενοι τείνουν να είναι καθαροί συνεισφέροντες στις δαπάνες των δημόσιων υπηρεσιών που χρησιμοποιούν στο κράτος υποδοχής, ενώ παράλληλα συμβάλλουν στην αντιμετώπιση των ελλείψεων σε δεξιότητες και των στενώσεων στην αγορά εργασίας.

Ορισμένα κράτη μέλη αναφέρονται, επίσης, στις πιέσεις που ασκούνται από τους μετακινούμενους πολίτες της ΕΕ με χαμηλές προοπτικές απασχόλησης. Οι χωρίς απασχόληση μετακινούμενοι πολίτες αντιπροσωπεύουν περιορισμένο ποσοστό, που δεν ξεπερνά το 1% του συνόλου των πολιτών της Ένωσης, ενώ στο ποσοστό αυτό συμπεριλαμβάνονται και οι φοιτητές και όσοι αναζητούν εργασία. Έστω και αν αφορά μικρό ποσοστό των μετακινούμενων πολιτών, οι χαμηλές προοπτικές απασχόλησης μπορούν να δημιουργήσουν πρόσθετα προβλήματα σε ήδη μειονεκτικές περιοχές, ιδίως στις τοπικές υπηρεσίες, όπως η εκπαίδευση, η υγειονομική περίθαλψη και η στέγαση. Οι πολιτικές κοινωνικής ένταξης μπορούν να βοηθήσουν στην άμβλυνση αυτών των προβλημάτων και τα χρηματοδοτικά εργαλεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης μπορούν να αξιοποιηθούν από τα κράτη μέλη για το σκοπό αυτό. Το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο διαθέτει πόρους για τη στήριξη των τοπικών αρχών που αντιμετωπίζουν την πρόκληση των περιθωριοποιημένων πολιτών στην επικράτειά τους, είτε αυτοί είναι ημεδαποί είτε πολίτες άλλων κρατών μελών της Ένωσης είτε μετανάστες και πρόσφυγες. Υπάρχει, επίσης, το Ευρωπαϊκό Ταμείο Απόρρων, έστω και με μειωμένο προϋπολογισμό, που στοχεύει και αυτό στην ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής. Χρηματοδότηση παρέχεται, επίσης, από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης, το οποίο στηρίζει τη στέγαση και τις επενδύσεις στην εκπαίδευση, την υγεία και την παιδική μέριμνα, ακόμα και με την διάθεση πόρων για εξοικονόμηση ενέργειας και προώθηση των ΑΠΕ σε κατοικίες, λαμβάνοντας υπόψη και κοινωνικά κριτήρια. Εξάλλου, σε αυτή την κατεύθυνση κινείται και το ψήφισμα του Ευρωκοινοβουλίου για τους άστεγους, που είχαμε καταθέσει οι Πράσινοι και συνδιαμορφώθηκε τελικά και με άλλες πολιτικές ομάδες.

Ταυτοχρόνως, η νομοθεσία της ΕΕ παρέχει επαρκείς εγγυήσεις που διασφαλίζουν ότι τα δικαιώματα που παρέχονται στους πολίτες δεν χρησιμοποιούνται καταχρηστικά, ότι τηρούνται οι υποχρεώσεις βάσει του ευρωπαϊκού δικαίου και ότι δεν επιβάλλονται υπέρμετρα βάρη στα συστήματα κοινωνικής πρόνοιας των χωρών υποδοχής. Ο Κάμερον και άλλοι προσπαθούν να διαστρεβλώσουν την πραγματικότητα, προβάλλοντας ότι υπάρχει “benefits tourism”, δηλαδή μαζικές μετακινήσεις που στοχεύουν μόνο στην αξιοποίηση των κοινωνικών παροχών. Όμως όλες οι έρυενες αποδεικνύουν ότι αυτό δεν αφορά σε ποσοστό μεγαλύτερο του 0,1% των μετακινούμενων, και μπορεί να αντιμετωπιστεί όταν λειτουργούν σωστά οι σχετικές υπηρεσίες. Η ευρωπαϊκή νομοθεσία προβλέπει περιορισμό της ελεύθερης κυκλοφορίας σε περιπτώσεις απάτης, καταχρήσεων (π.χ. εικονικοί γάμοι), αλλά και για λόγους δημοσίας τάξης ή δημοσίας ασφάλειας, ενώ οι μη εργαζόμενοι που διαμένουν σε άλλο κράτος μέλος καλούνται να αποδείξουν ότι έχουν επαρκές εισόδημα και ότι δεν έχουν πρόσβαση στο σύστημα κοινωνικής ασφάλισης της χώρας υποδοχής.

Το Ευρωκοινοβούλιο επισημαίνει στο ψήφισμά του ότι, ενόψει των επικείμενων ευρωπαϊκών εκλογών, ορισμένα πολιτικά κόμματα έχουν εντάξει την ελεύθερη κυκλοφορία των πολιτών της ΕΕ στα θέματα της προεκλογικής εκστρατείας τους, ενώ φωτογραφίζοντας τον Ντέιβιντ Κάμερον, δεν παραλείπει να αναφερθεί σε υψηλά ιστάμενους Ευρωπαίους πολιτικούς που προβαίνουν σε δηλώσεις υπονομευτικές για το δικαίωμα της ελεύθερης κυκλοφορίας. Υπογραμμίζεται ότι υπάρχει κίνδυνος η συζήτηση αυτή να οδηγήσει σε περαιτέρω αύξηση του ρατσισμού και της ξενοφοβίας.

Στο πλαίσιο αυτό, το Ευρωκοινοβούλιο ζητά από τα κράτη μέλη να απέχουν από οιαδήποτε ενέργεια που θα μπορούσε να επηρεάσει το δικαίωμα της ελεύθερης κυκλοφορίας και απορρίπτει ρητά κάθε πρόταση για περιορισμό του αριθμού των μεταναστών της ΕΕ, καθώς κάτι τέτοιο αντίκειται στην αρχή της ελεύθερης κυκλοφορίας των προσώπων.

Ζητείται, επίσης, από τα κράτη μέλη να μην κάνουν διακρίσεις σε βάρος μετακινούμενων εργαζομένων, συνδέοντας εσφαλμένα το δικαίωμα της ελεύθερης κυκλοφορίας για σκοπούς εργασίας με την εικαζόμενη κατάχρηση των συστημάτων κοινωνικής ασφάλισης. Υπενθυμίζεται, τέλος, η κοινωνική ευθύνη των κρατών μελών να αντιμετωπίσουν την κακή χρήση των εθνικών συστημάτων κοινωνικής πρόνοιας, ανεξάρτητα εάν αυτή διαπράττεται από ημεδαπούς ή από πολίτες άλλων κρατών μελών.