Εισήγηση του Νίκου Χρυσόγελου για τα Ορυχεία μολύβδου και ψευδαργύρου στην πόλη Κόσοβσκα Μιτρόβιτσα
Ο Νίκος Χρυσόγελος, ευρωβουλευτής των Οικολόγων Πράσινων, συμμετείχε στην 5η Διακοινοβουλευτική Συνάντηση Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και Κοσσόβου, ως μέλος της μόνιμης αντιπροσωπείας του ΕΚ, και παρουσίασε μια εισήγηση για τα Ορυχεία Trepca (μολύβδου και ψευδαργύρου) στην πόλη Κόσοβσκα Μιτρόβιτσα.
Ακολουθεί η εισήγηση:
Θα ήθελα να σας ευχαριστήσω για την πρόσκληση και να σας ζητήσω να μοιραστείτε μαζί μου τις ιδέες και τις προτάσεις σας που αφορούν στην προστασία του περιβάλλοντος του Κοσσυφοπεδίου. Είμαι πεπεισμένος ότι η προστασία και η διαχείριση του περιβάλλοντος αποτελεί κατάλληλη βάση για μια βιώσιμη και πράσινη οικονομία, καθώς και για τη δημιουργία θέσεων απασχόλησης και την κοινωνική συνοχή. Στην περιοχή μας, τη περιοχή των Βαλκανίων, οι πολίτες πολύ συχνά πιστεύουν ότι η προστασία του περιβάλλοντος είναι ένα εμπόδιο για την ανάπτυξη. Αλλά χωρίς την προστασία του περιβάλλοντος και των φυσικών πόρων, δεν υπάρχει μέλλον, αλλά ούτε καν βιώσιμη οικονομία και ποιότητα ζωής.
Είναι πολύ καθοριστικό για τις κοινωνίες μας να αναγνωρίσουν ότι το περιβάλλον μας είναι μοναδικό και ότι μπορεί να συμβάλλει στη δημιουργία μιας οικονομίας υπεύθυνης, αποτελεσματικής και βιώσιμης μακροπρόθεσμα.
Κόσοβσκα Μιτρόβιτσα
Όπως είναι γνωστό, το Κοσσυφοπέδιο έχει λιγνίτη και άλλα ορυκτά όπως μόλυβδο, ψευδάργυρο, ασήμι, νικέλιο, κοβάλτιο, χαλκό, σίδηρο και βωξίτη, αλλά έχει δει ελάχιστες ξένες επενδύσεις μέχρι τώρα. Οι μεταλλευτικές επιχειρήσεις έχουν σταματήσει πολλές φορές τα τελευταία χρόνια. Η Κόσοβσκα Μιτρόβιτσα ήταν μια τυπική μικρή ανατολίτικη πόλη, αλλά έγινε μια βιομηχανική πόλη, όταν τον 19ο αιώνα ανακαλύφθηκε μετάλλευμα και άρχισε η εξόρυξη στην περιοχή, μετατρέποντας την σε μία από τις μεγαλύτερες βιομηχανίες του Κοσσυφοπεδίου.
Η Μιτρόβιτσα είχε το μεγαλύτερο μεταλλουργικό και εξορυκτικό συγκρότημα (Τρέπτσα) στην Ευρώπη, το οποίο ξεκίνησε τις δραστηριότητες το 1993 με εξόρυξη μολύβδου, καδμίου και ψευδαργύρου. Πολλές βιομηχανικές εγκαταστάσεις υπήρχαν στο συγκρότημα, όπως μεταλλουργείο, διυλιστήρια, εργοστάσια μπαταριών, εγκαταστάσεις ηλεκτρόλυσης ψευδαργύρου και θειικού οξέος.
Η εξόρυξη προσφέρει θέσεις εργασίας, αλλά αφήνει πίσω της βουνά αποβλήτων, εάν δεν υπάρχει μια σωστή διαχείριση. Η εξόρυξη μολύβδου συνεχίστηκε για χρόνια στην περιοχή της Μιτρόβιτσα. Στα τέλη της δεκαετίας του 1980, περίπου 100.000 τόνοι ακατέργαστου μολύβδου παράγονταν ετησίως στη μεταλλουργεία και περίπου 1.200 τόνοι σκόνης μολύβδου εκπέμπονταν στην ατμόσφαιρα. Σημαντικές ποσότητες ρύπων βαρέων μετάλλων αφέθηκαν στη γύρω περιοχή, συμπεριλαμβανομένων των κατοικημένων περιοχών. Υπάρχουν αναφορές ότι το χυτήριο συνέχισε τις ρυπογόνες δραστηριότητές του από τη διαδικασία τήξης και οι ρύποι εκπέμπονταν άμεσα στο επίπεδο του εδάφους, αντί μέσα από τη 200 μέτρα ψηλή καμινάδα του εργοστασίου. Οι εκπομπές σωματιδίων μολύβδου στην ατμόσφαιρα είχαν μια σοβαρή συμβολή στην ατμοσφαιρική ρύπανση.
Περιβαλλοντική και κίνδυνοι για την υγεία
Η κατάρρευση του κλάδου της εξόρυξης και των πολλών μεταποιητικών μονάδων του, όπως συνέβη και σε άλλες βαλκανικές χώρες, αύξησε τα ποσοστά της ανεργίας. Τα ορυχεία έχουν ακόμα άργυρο, μόλυβδο και ψευδάργυρο, αλλά και το αίμα των κατοίκων της περιοχής μπορεί να περιέχει υψηλά ποσοστά μολύβδου, όπως συμβαίνει συνήθως σε τέτοιες περιπτώσεις, όταν δεν εφαρμόζονται μέτρα για την προστασία της υγείας των εργαζομένων και των πολιτών.
Η μόλυνση από μόλυβδο παραμένει στο σώμα για χρόνια και οι έγκυες γυναίκες που έχουν εκτεθεί μπορεί να γεννήσουν παιδιά με εγκεφαλική βλάβη. Εμείς, στην Ελλάδα, έχουμε παρόμοια εμπειρία στην περιοχή του Λαυρίου, όπου η εξόρυξη μολύβδου για πολλά χρόνια έχει προκαλέσει σοβαρά προβλήματα υγείας, ιδιαίτερα στα παιδιά προβλήματα νοημοσύνης.
Σε γενικές γραμμές οι παρενέργειες στον τοπικό πληθυσμό έχουν καταγραφεί. Μια μελέτη που διεξήχθη από την κυβέρνηση στα τέλη του 1980 διαπίστωσε ότι παιδιά 4 ετών στη Μιτρόβιτσα είχαν σημαντικά χαμηλότερη νοημοσύνη, λεκτική έκφραση και αντίληψη, σε σύγκριση με παιδιά από άλλες περιοχές.
Η αρχική αξιολόγηση του κινδύνου από τον ΠΟΥ το 2004, αναφέρει ότι τα επίπεδα μολύβδου στο αίμα των παιδιών σε αυτές τις κοινότητες είναι επικίνδυνα υψηλό. Η ρύπανση του εδάφους λόγω της ιστορικής και συνεχιζόμενης ρύπανσης από τις εξορυκτικές εγκαταστάσεις θεωρείται ως η βασική πηγή της έκθεσης. Μια συστηματική έρευνα για την μόλυνση του εδάφους από μόλυβδο και άλλα βαρέα μέταλλα πραγματοποιήθηκε το 2006. Τα περισσότερα δείγματα εδάφους περιείχαν σημαντικά υψηλά ποσοστά μολύβδου που υπερέβαιναν το όριο των 400 mg kg-1 που έχει θέσει ο Οργανισμός Περιβαλλοντικής Προστασίας των ΗΠΑ. Η μεγαλύτερη ποσότητα μολύβδου, 151.000 mg kg-1 με το μέσο όρο των 134.000 mg kg-1 βρέθηκε στο δείγμα κοντά στο πρώην χυτήριο.
Προστασία της υγείας και του περιβάλλοντος
Μακροπρόθεσμα, μόνο μια ολοκληρωμένη προσέγγιση, που δίνει ιδιαίτερη έμφαση στις περιβαλλοντικές επιπτώσεις, μπορεί να βοηθήσει στην εξάλειψη των αρνητικών παρενεργειών και να αποτρέψει περαιτέρω απειλές από τη βιομηχανία μολύβδου γύρω από τη Μιτροβίτσα.
Ένα σχέδιο για την αποκατάσταση της περιοχής πρέπει να περιλαμβάνει τη μείωση των αποβλήτων και των ρύπων, καθώς και αποτελεσματικά μέτρα απορρύπανσης. Μια συνεργασία μεταξύ των βιομηχανικών περιοχών που αντιμετωπίζουν παρόμοια προβλήματα είναι αναγκαία για να βοηθήσει τη Mitrovitsa να βελτιώσει το τοπικό περιβάλλον. Η αναποτελεσματική περιβαλλοντική νομοθεσία του Κοσσυφοπεδίου καθιστά δύσκολο για τις αρχές να βρουν κάποιον υπεύθυνο για την αντιστάθμιση των ζημιών του παρελθόντος, αλλά μια μεταρρύθμιση της νομοθεσίας μπορεί να βοηθήσει το Κοσσυφοπέδιο να αποφύγει παρόμοια κατάσταση στο εγγύς μέλλον. Η δημιουργία μηχανισμών συστηματικής παρακολούθησης της κατάστασης του περιβάλλοντος, περιλαμβανομένου ενός Σώματος Επιθεωρητών Περιβάλλοντος, είναι από τα βασικά μέτρα που πρέπει να ληφθούν, αξιοποιώντας και τη σχετική ευρωπαϊκή εμπειρία.
Μακροπρόθεσμη στρατηγική για την αειφορία
Μια μακροπρόθεσμη στρατηγική για τη βιώσιμη ανάπτυξη της περιοχής, πρέπει να αντανακλά τις κύριες κατευθύνσεις των ευρωπαϊκών πολιτικών:
(Α) Μείωση της χρήσης επικίνδυνων ουσιών, όπως είναι για παράδειγμα ο στόχος της οδηγίας 2002/95/ΕΚ σχετικά με τον περιορισμό της χρήσης ορισμένων επικίνδυνων ουσιών στα είδη ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού (http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.douri=OJ:L:2003:037:0019:0023:en:PDF). Η κοινοτική στρατηγική για τη διαχείριση των αποβλήτων τονίζει την ανάγκη να μειωθεί η περιεκτικότητα των αποβλήτων σε επικίνδυνες ουσίες (περιλαμβανομένων του μολύβδου, καδμίου και υδραργύρου) και υπογραμμίζει τα δυνητικά οφέλη των κοινοτικών κανόνων που περιορίζουν την παρουσία τέτοιων ουσιών σε προϊόντα και διαδικασίες παραγωγής.
(Β) Αειφόρος χρήση των φυσικών πόρων, προκειμένου να αποσυνδεθεί η οικονομική ανάπτυξη από την κατανάλωση των μη ανανεώσιμων πόρων
(Γ) Αποσύνδεση της οικονομικής ανάπτυξης από την κατανάλωση πρώτων υλών. Ιστορικά η ανάπτυξη ήταν άρρηκτα συνδεδεμένη με το ΑΕΠ και την αύξηση της χρήσης των πόρων. Φαίνεται ότι είναι αδύνατο πλέον να χρησιμοποιούμε όλο και περισσότερο μη ανανεώσιμες πηγές, αλλά υπάρχουν καλά παραδείγματα που δείχνουν ότι μπορούμε να πετύχουμε βιώσιμη ανάπτυξη και καλύτερη ποιότητα ζωής για όλους με την αποσύνδεση της ευημερίας από την ολοένα αυξανόμενη κατανάλωση πόρων.
(Δ) Απεξάρτηση της παραγωγής και χρήσης ενέργειας από την κατανάλωση ορυκτών καυσίμων, περιλαμβανομένου και του λιγνίτη με στόχο να προστατευθεί το κλίμα και το περιβάλλον.
(Ε) Ένα εναλλακτικό μοντέλο ανάπτυξης για την περιοχή. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι το μέλλον πρέπει να γίνει πιο πράσινο και αυτό σημαίνει ότι για το Κοσσυφοπέδιο και τη Mitrovista τα μνημεία, η παλιά σιδηροδρομική, οι μέθοδοι εξόρυξης αργύρου, μολύβδου και σιδήρου ως βιομηχανική κληρονομιά της περιοχής και βάση για οργανωμένες ξεναγήσεις στην βιομηχανική ιστορία καθώς και τα ίχνη των πολιτισμών που αναπτύχθηκαν στην περιοχή δεν αποτελούν μόνο μέρος της ιστορίας, αλλά θα μπορούσαν να αποτελέσουν και τη βάση για την ανάπτυξη μιας σύγχρονης πράσινης οικονομίας στην Μιτρόβιτσα και το Κόσοβο.
