Η εισήγησή μου στην ημερίδα «Ενεργειακοί Συνεταιρισμοί Παραγωγής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές. Πώς μπορεί να αναπτυχθούν, ιδιαίτερα στα νησιά»που διοργάνωσαν στη Σίφνο, το Σάββατο 6 Σεπτεμβρίου 2014, ο «Ενεργειακός και Αναπτυξιακός Συνεταιρισμός» της Σίφνου σε συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία Συνεταιρισμών και Ομίλων Πολιτών Παραγωγής Ενέργειας από Ανανεώσιμες Πηγές (RESCoop), το Ευρωπαϊκό Δίκτυο Νέων για τη Βιώσιμη Ενέργεια (Sustainable Energy Youth Network) και το Γερμανικό Πράσινο Ίδρυμα Χάινριχ Μπελ Ελλάδας.
Κλιματική αλλαγή, η πιο σοβαρή απειλή για τη ζωή
Το κλίμα αλλάζει εξαιτίας δραστηριοτήτων που σχετίζονται κυρίως με τη χρήση ορυκτών καυσίμων (κάρβουνο, λιγνίτη, φυσικό αέριο, πετρέλαιο και παράγωγά του). Η μέση θερμοκρασία της Γης έχει αυξηθεί κατά σχεδόν 0,9ο Cσε σχέση με την προ βιομηχανικής εποχής μέση θερμοκρασία. Η κλιματική αλλαγή θα ανατρέψει, μέσα στον αιώνα που ζούμε, τα πάντα, όχι μόνο στο περιβάλλον αλλά και στην κοινωνία και στην οικονομία.
Σύμφωνα με τον ΟΗΕ, τα θύματα της κλιματικής αλλαγής φτάνουν τα 400.000 ετησίως, ενώ μέχρι το 2030 πάνω από 100.000.000 άνθρωποι θα χάσουν τη ζωή τους ως αποτέλεσμα της κλιματικής αλλαγής. Η οικονομική ζημιά που θα προκληθεί μέσα στον 21ο αιώνα θα φτάσει το 5-20% του Παγκόσμιου Ακαθάριστου Προϊόντος, σύμφωνα με την έκθεση του Νίκολας Στερν [1]. Για να έχουμε μια εικόνα για το τι σημαίνει αυτό: η σημερινή οικονομική κρίση έχει προκαλέσει ζημιές της τάξης του 1%.
Επειδή δεν λάβαμε εγκαίρως αποτελεσματικά μέτρα, το μόνο που μπορούμε να κάνουμε πλέον είναι να διατηρήσουμε την κλιματική αλλαγή σε κάπως ελεγχόμενα επίπεδα – έτσι κι αλλιώς θα υπάρξουν σημαντικές επιπτώσεις –, να μην υπάρξει μια τεράστιας κλίμακας ανατροπή του κλίματος όπως έγινε την εποχή των παγετώνων. Για να καταφέρουμε, μέσα στον αιώνα που διανύουμε, να περιορίσουμε την αύξηση της μέσης θερμοκρασίας στους +2ο C, πρέπει μέχρι το 2050 να έχουμε μειώσει τις εκπομπές αερίων που αλλάζουν το κλίμα κατά 85-90%, κάτι που πρακτικά σημαίνει να σταματήσουμε να χρησιμοποιούμε ορυκτά καύσιμα μέχρι τότε.
Σύμφωνα με έκθεση της Τράπεζας της Ελλάδας για τις περιβαλλοντικές, κοινωνικές και οικονομικές επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στην Ελλάδα [2], στην περίπτωση του σεναρίου «Μη Δράσης», υπολογίζεται ότι το ΑΕΠ της Ελλάδος θα μειωθεί, σε ετήσια βάση,
κατά 2% το 2050 και κατά 6% το 2100. Το συνολικό σωρευτικό κόστος του Σεναρίου «Μη Δράσης» για την ελληνική οικονομία, για το χρονικό διάστημα έως το 2100, εκφρασμένο ως μείωση του ΑΕΠ του έτους βάσης, ανέρχεται στα 701 δισεκατομμύρια ευρώ (σε σταθερές τιμές 2008). Για σύγκριση: λόγω της κρίσης και των άδικων πολιτικών λιτότητας έχουν αφαιρεθεί από τα νοικοκυριά μέσα στην εξαετία 2008-2014 κάπου 75 δις.
Αν δεν λάβουμε σοβαρά μέτρα, είναι πολύ πιθανόν – με βάση τις σημερινές τάσεις - να αυξηθεί η μέση θερμοκρασία κατά 4,0 έως 6,5ο C, σύμφωνα με πρόσφατη έκθεση για την Παγκόσμια Τράπεζα [3]. Για να υπάρχει μέτρο σύγκρισης: η μέση θερμοκρασία του πλανήτη την εποχή των τελευταίων παγετώνων ήταν χαμηλότερη κατά 2,5-4,5ο C, σε σχέση με την σημερινή εποχή. Μια τόσο μεγάλη αύξηση της μέσης θερμοκρασίας μπορεί να εξαφανίσει τη ζωή, την οικονομία και την κοινωνική οργάνωση, όπως τουλάχιστον τις ξέρουμε σήμερα. Επομένως, πρέπει να δράσουμε σήμερα έχοντας πλήρη συναίσθηση των ευθυνών που έχουμε απέναντι στις σημερινές γενιές και στα παιδιά μας, ώστε να δώσουμε τη δυνατότητα στη Γη να σταθεροποιήσει ξανά, μετά από αιώνες, το κλίμα.
Η κλιματική αλλαγή θα επηρεάσει ιδιαίτερα τα νησιά και την παράκτια ζώνη, αφού αναμένεται, μεταξύ άλλων, να πλημμυρίσει μόνιμα, λόγω ανόδου της στάθμης της θάλασσας, μια έκταση παράκτιας ζώνης 800 τετραγωνικών χιλιομέτρων στην Ελλάδα. Λόγω και των απότομων αλλαγών θερμοκρασίας στην επιφάνεια της θάλασσας θα αυξηθεί η ένταση και η συχνότητα ακραίων καιρικών φαινομένων, όπως οι ανεμοστρόβιλοι και θα προκαλούνται τσουνάμι, (όπως έγινε στην Μιανμάρ, με αποτέλεσμα χιλιάδες θύματα). Λόγω της ανόδου της στάθμης της θάλασσας και της έντασης των φαινομένων διάβρωσης στην παράκτια ζώνη, θα επηρεαστούν σοβαρά ή θα καταστραφούν πολλές υποδομές και δίκτυα (λιμάνια, δίκτυα αποχέτευσης, βιολογικοί καθαρισμοί, οικισμοί και τουριστικές εγκαταστάσεις κα) που βρίσκονται κοντά στο ύψος της επιφάνειας της θάλασσας. Οι κάτοικοι νησιών - ατόλες – ετοιμάζουν σχέδια για μετεγκατάστασή τους.
Ορυκτά καύσιμα και ρύπανση
Η καύση πετρελαίου, λιγνίτη, κάρβουνου, φυσικού αέριου μπορεί να προσφέρει ενέργεια σε πρωτοφανή επίπεδα αλλά προκαλεί και σοβαρή ατμοσφαιρική και γενικότερη ρύπανση όχι μόνο στους χώρους εξόρυξης και παραγωγής αλλά και κατά τη χρήση των καυσίμων αυτών για κίνηση οχημάτων, θέρμανση κατοικιών, λειτουργία βιομηχανικών και βιοτεχνικών εγκαταστάσεων και κίνηση σκαφών [4]. Η ατμοσφαιρική ρύπανση προκαλεί σοβαρά προβλήματα υγείας ή και πρόωρους θανάτους σε εκατομμύρια ανθρώπους. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμός Υγείας (WHO) η ατμοσφαιρική ρύπανση (εξωτερικών χώρων) στις πόλεις και στην ύπαιθρο - η συμμετοχή των ορυκτών καυσίμων στην πρόκληση αυτής της ρύπανσης είναι μεγάλη - προκάλεσε 3.700.000 πρόωρους θανάτους το 2012 παγκοσμίως [5].
Η ατμοσφαιρική ρύπανση που προκαλείται από την ναυτιλία εξαιτίας της χρήσης ορυκτών καυσίμων μπορεί, επίσης, να επηρεάσει την υγεία και τη ζωή εκατοντάδων χιλιάδων ανθρώπων [6].Η νέα οδηγία, που υιοθέτησε το Ευρωκοινοβούλιο τον Σεπτέμβριο 2012, μετά από εισήγηση της πράσινης Φιλανδής ευρωβουλευτού Satu Hassi «για τη μείωση της ρύπανσης από το περιεχόμενο στα ναυτιλιακά καύσιμα θείο» [7], θα βελτιώσει την ποιότητα του αέρα στις ευρωπαϊκές ακτές, ιδιαίτερα τα λιμάνια και τα νησιά και θα συμβάλει στη μείωση των περίπου 50.000 πρόωρων θανάτων οι οποίοι αποδίδονται ετησίως στην ατμοσφαιρική ρύπανση που προκαλούν τα πλοία.
Η επένδυση στην αποτελεσματική χρήση της ενέργειας αλλά και στην εφαρμογή ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στα πλοία μπορεί να μειώσει σημαντικά τις εκπομπές ρύπων και διοξειδίου του άνθρακα αλλά και να βελτιώσει την οικονομική βιωσιμότητα των ακτοπλοϊκών συνδέσεων. Για παράδειγμα, το κόστος του καυσίμου των επιβατικών σκαφών στο Αιγαίο ανέρχεται στο 40-65% του λειτουργικού κόστους του πλοίου, σε σχέση με το 14% που αντιπροσωπεύει το εργασιακό κόστος [8].
Τα ορυκτά καύσιμα επιδεινώνουν τα οικονομικά, δημοσιονομικά προβλήματα!
Σήμερα ξοδεύουμε πάρα πολλά για την ενέργεια που χρησιμοποιούμε. Ο πλούτος που παράγεται προέρχεται από τους πολλούς, αλλά συγκεντρώνεται στα χέρια πολύ λίγων.
Τα κράτη μέλη της ΕΕ – με κοινό ευρωπαϊκό προϋπολογισμό 940 δις ευρώ για την περίοδο 2014-2020 – ξοδεύουν συνολικά πάνω από 350-400 δις ευρώ ετησίως για εισαγωγή πετρελαίου και φυσικού αερίου. Η ενεργειακή ανεξαρτησία και ασφάλεια μπορούν να επιτευχθούν μόνο με στροφή στην αποτελεσματική χρήση της ενέργειας, στην εξοικονόμηση ενέργειας και στις τοπικά διαθέσιμες ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.
Η απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα είναι μια αναγκαιότητά όχι μόνο για κλιματικούς και περιβαλλοντικούς λόγους αλλά και για οικονομικούς και κοινωνικούς. Πολλές φορές τόσο στο ευρωκοινοβούλιο, με ερωτήσεις που κατέθεσα προς την Κομισιόν, όσο και σε δημόσιες εκδηλώσεις επέμεινα σε μια διαφορετική πολιτική για την εξυγίανση των δημοσιονομικών. Μια λογική, ισορροπημένη, κοινωνικά δίκαιη πολιτική για τη βελτίωση των δημοσιονομικών της Ελλάδας έπρεπε να βασιστεί κυρίως στην οικολογική και κοινωνική καινοτομία. Θα είχαμε αποφύγει έτσι μια βίαιη, αναποτελεσματική και αντικοινωνική πολιτική όπως αυτή που εφαρμόζεται τα τελευταία 6 χρόνια. Τα βίαια μέτρα μείωσαν το ΑΕΠ της χώρας κατά 27-30%, ενώ αφαίρεσαν από τα νοικοκυριά πάνω από 75 δις ευρώ. Αντιθέτως, ο έλεγχος περιουσιών που αποκτήθηκαν με μαύρο ή γκρίζο χρήμα, η αντιμετώπιση της φορο-αποφυγής και φορο-απάτης, η μείωση και ο εξορθολογισμός των εξοπλιστικών προγραμμάτων αλλά και η στροφή στην εξοικονόμηση ενέργειας και στην ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας - με τρόπο που να αφήνει τα οφέλη στις τοπικές κοινωνίες και όχι σε κάποιους διαπλεκόμενους επιχειρηματίες- θα μπορούσαν να έχουν αποτελέσει τη βάση για την δίκαιη και ισορροπημένη μείωση του χρέους και την αντιμετώπιση του σύνθετου δημοσιονομικού προβλήματος της χώρας (έλλειμμα, δημόσιο χρέος, ελλειμματικό εμπορικό ισοζύγιο). Θα μπορούσαμε να μιλάμε τότε για μια ειρηνική κοινωνική, οικονομική, ενεργειακή και οικολογική επανάσταση που θα ήταν προς όφελος των πολλών.
Ας το δούμε με νούμερα. Η Ελλάδα δαπανάει 17-20 δις ευρώ ετησίως για εισαγωγή πετρελαίου και προϊόντων του για κίνηση, θέρμανση και λειτουργία βιομηχανικών μονάδων. Οι εισαγωγές πετρελαίου αυξήθηκαν κατακόρυφα μέσα στις τελευταίες 2-3 δεκαετίες, όπως εξάλλου και το δημόσιο χρέος της χώρας. Το μεγαλύτερο μέρος του χρέους οφείλεται πράγματα στα υπέρογκα εξοπλιστικά προγράμματα και τις μεγάλες εισαγωγές πετρελαίου - χωρίς αυτό να σημαίνει ότι για τη χρεοκοπία της χώρας δεν έχει τεράστιες ευθύνες το αποτυχημένο πολιτικό σύστημα.
Γιατί μια ενεργειακή μετάβαση, μια ειρηνική ενεργειακή επανάσταση, ξεκινώντας από τα νησιά
Τα μη διασυνδεμένα νησιά παράγουν σήμερα το 82% της ηλεκτρικής ενέργειας που χρειάζονται με πετρελαϊκούς σταθμούς, παρότι διαθέτουν τοπικές ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Στα περισσότερα νησιά, ακόμα και αυτά που έχουν πιο σύγχρονες μονάδες, η παραγωγή ηλεκτρισμού κοστίζει περισσότερο από όσο κοστίζει στην ηπειρωτική Ελλάδα (το κόστος της παραγόμενης ενέργειας από συμβατικά καύσιμα στην ηπειρωτική χώρα ανέρχεται περίπου σε 55 ευρώ ανά μεγαβατώρα για τον λιγνίτη και σε 105 ευρώ ανά μεγαβατώρα για το φυσικό αέριο). Το επιπλέον κόστος για την εισαγωγή πετρελαίου δηλαδή και τη λειτουργία των σταθμών αυτών στα μη διασυνδεδεμένα νησιά ξεπερνάει ετησίως το 1 δις ευρώ. Η άνοδος της τιμής του πετρελαίου αυξάνει – όπως είναι αναμενόμενο – και το κόστος παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από τους πετρελαϊκούς σταθμούς των νησιών.
Το επιπλέον κόστος κατανέμεται όχι μόνο στους νησιώτες αλλά σε όλους τους καταναλωτές ρεύματος, ώστε να μην είναι δυσανάλογα υψηλοί για τους νησιώτες οι λογαριασμοί της ΔΕΗ.
Το ενεργειακό μοντέλο έχει σημαντικές επιπτώσεις στην οικονομική βιωσιμότητα των τοπικών κοινωνιών. Σημαντικοί πόροι αφαιρούνται από τις τοπικές κοινωνίες και την χώρα, και ο πλούτος που παράγεται συγκεντρώνεται στα χέρια λίγων, αυτών που παράγουν και εμπορεύονται το πετρέλαιο, την ίδια στιγμή που χρειάζεται να επενδυθούν για να βγει η χώρα από την κρίση και να βελτιώσει τα δημοσιονομικά της. Ένα παράδειγμα σπάταλης, ανορθολογικής πολιτικής και οικονομίας.
Το σύνολο των ευρωπαϊκών χρηματοδοτήσεων από τα περιφερειακά προγράμματα για το Ν. Αιγαίο την περίοδο 2014-2020 θα φτάσει τα 168.000.000 (50% ευρωπαϊκή, 50% εθνική χρηματοδότηση). Την ίδια αυτή, όμως, περίοδο των 7 χρόνων, η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας στα μη διασυνδεμένα νησιά θα κοστίσει 7 δις ευρώ επιπλέον του μέσου κόστος παραγωγής ηλεκτρισμού του ηπειρωτικού συστήματος. Δηλαδή, λόγω ενός λανθασμένου ενεργειακού μοντέλου θα σπαταληθούν τα 7 επόμενα χρόνια πόροι που αντιστοιχούν στο 80πλάσιο του συνόλου των ευρωπαϊκών χρηματοδοτήσεων για το Ν. Αιγαίο την ίδια περίοδο.
Ας το δούμε στο επίπεδο ενός μικρού νησιού, όπως είναι η Σίφνος: η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας ετησίως κοστίζει στη ΔΕΗ περίπου 18.000.000 €, εκ των οποίων περίπου 13.000.000 € είναι το κόστος πετρελαίου. Οι κάτοικοι, μέσω των λογαριασμών της ΔΕΗ, πληρώνουν περίπου 5.000.000 €. Η διαφορά των 13.000.000 € κατανέμεται στους πολίτες όλης της χώρας, για να μην πληρώνουν οι Σιφνιοί τριπλάσιο λογαριασμό ρεύματος. Το ίδιο ισχύει για τη Ρόδο, την Πάρο, τη Μύκονο και όλα τα άλλα νησιά. Σύμφωνα με τη ΔΕΗ μέσα σε 15 χρόνια η ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας στη Ρόδο - και η παραγωγή της - αυξήθηκε κατά 94,5%, δηλαδή σχεδόν διπλασιάστηκε, από 393.205 MWh (1996) έφτασε σε 764.593 (2010). Η ΔΕΗ της Ρόδου για την παραγωγή ηλεκτρικού ρεύματος το 2011 χρειάστηκε 146.974 τόνους μαζούτ και 37.985 χιλιόλιτρα (κυβικά μέτρα) ντίζελ που τις κόστισαν € 122.743.875. Με σταθερές τιμές, η ΔΕΗ σε μια 10ετία πλήρωσε 1,2 δις € για εισαγωγές πετρελαίου για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας μόνο για τις ανάγκες της Ρόδου, ποσό ίσο περίπου με αυτό που «έψαχνε» πριν λίγο καιρό η κυβέρνηση μέσα από σκληρές περικοπές μισθών και συντάξεων και επιβολή φόρων. Για κάθε αύξηση της κατανάλωσης ενέργειας στη Ρόδο ή στη Μύκονο, για παράδειγμα λόγω αύξησης του αριθμού των τουριστών, το επιπλέον κόστος της ενέργειας «μοιράζεται» σε όλους τους κατοίκους της χώρας!
Στο επιπλέον κόστος που πληρώνουμε όλοι μέσω των λογαριασμών για να συνεχίσουμε να παράγουμε στα νησιά ηλεκτρική ενέργεια με τη χρήση πετρελαίου, πρέπει να προσθέσουμε και ορισμένα άλλα ποσά που αντιπροσωπεύουν εξίσου λανθασμένες πρακτικές και θα μπορούσαν να είχαν εξαλειφθεί ή έστω μειωθεί με στροφή στην εξοικονόμηση ενέργειας και στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, μέσω τοπικών επιχειρήσεων και ενεργειακών συνεταιρισμών:
- 250.000.000 € που καταβάλλει ετησίως η ΔΕΗ για τα λεγόμενα «δικαιώματα εκπομπών» αερίων που αλλάζουν το κλίμα
- 200-300.000.000 € για το επίδομα θέρμανσης, για την αγορά πετρελαίου για θέρμανση από ευάλωτα νοικοκυριά
- το ποσό που αντιστοιχεί στο λεγόμενο «κοινωνικό οικιακό τιμολόγιο» της ΔΕΗ ή σε ανεξόφλητους λογαριασμούς της ΔΕΗ, λόγω αυξανόμενης φτώχειας και ανεργίας.
- το ποσό της διαφοράς στην τιμή που θα καταβάλλουν οι μεγάλοι βιομηχανικοί καταναλωτές ηλεκτρικής ενέργειας σε σχέση με το πραγματικό κόστος της ενέργειας.
Αντί να μεταφέρεται το κόστος από την μία κοινωνική ομάδα στην άλλη απαιτείται μια ολοκληρωμένη στρατηγική για να μειωθεί η κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας και να αυξηθεί η παραγωγή ενέργειας από ΑΠΕ μέσω ενεργειακών συνεταιρισμών και μικρομεσαίων επιχειρήσεων.
Πώς μπορεί να αλλάξει το ενεργειακό μοντέλο προς όφελος του κλίματος, των πολιτών και της τοπικής οικονομίας
Η αλλαγή του ενεργειακού μοντέλου πρέπει να γίνει. Αλλά πρέπει να γίνει με τρόπο συμβατό με το περιβάλλον (ιδιαίτερα το ευαίσθητο φυσικό, πολιτιστικό, αρχιτεκτονικό και αρχαιολογικό περιβάλλον των νησιών) και το δημόσιο συμφέρον, δηλαδή θα κρατάει τα σημαντικά οφέλη και τον πλούτο από την ενέργεια για τις τοπικές κοινωνίες.
Η επιστήμη και η συνεχώς εξελισσόμενη τεχνολογία επιτρέπουν σήμερα την αποκεντρωμένη παραγωγή ενέργειας και οι παραγωγοί να είναι μικρομεσαίες επιχειρήσεις, ενεργειακοί συνεταιρισμοί, πολίτες. Με αυτόν τον τρόπο, οι ανανεώσιμοι κοινοί πόροι, όπως ο ήλιος, ο άνεμος, η γεωθερμία χαμηλής ενθαλπίας, τα κύματα, λειτουργούν υπέρ των τοπικών κοινωνιών, συνεισφέρουν στη βιώσιμη ευημερία των τοπικών κοινωνιών, δημιουργούν πλούτο που μένει στις τοπικές κοινωνίες, δημιουργούν βιώσιμες θέσεις εργασίας, ιδιαίτερα για νέους, κατάλληλα εκπαιδευμένους.
Σε ευρωπαϊκό επίπεδο υπάρχουν σήμερα πάνω από 2.400 ενεργειακοί συνεταιρισμοί παραγωγής ενέργειας από ΑΠΕ. Θέλουμε να συμμετάσχουμε και εμείς στην ενεργειακή επανάσταση μέσω συνεταιρισμών. Γι αυτό ως ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΟΣ ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΜΟΣ ΣΙΦΝΟΥ, αλλά και προσωπικά, έχουμε δώσει τόσο μεγάλη έμφαση στην ανάπτυξη του συνεταιρισμού και στη διαμόρφωση μιας στρατηγικής που σταδιακά θα δώσει την δυνατότητα να μπορεί η Σίφνος να βασίζεται 100% στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και στην εξοικονόμηση για την κάλυψη των ενεργειακών αναγκών της μέσα στις επόμενες δεκαετίες. Και γιατί όχι, να έχει και ένα σκάφος που θα την συνδέει με τα γειτονικά νησιά και θα χρησιμοποιεί σε σημαντικό ποσοστό ανανεώσιμες πηγές ενέργειας για «καύσιμο».
Πώς μπορεί να μετάσχει η τοπική κοινωνία στην ενεργειακή επανάσταση;
Ο κρίσιμος παράγοντας για την ενεργειακή μετάβαση είναι η ενεργή συμμετοχή των πολιτών στη διαμόρφωση και λήψη αποφάσεων που αφορούν τη ζωή τους. Το 50% της αλλαγής αφορά την μακροχρόνια δέσμευση των κοινωνιών να αλλάξουν, αλλά και να πάρουν ενεργά μέρος στις αλλαγές. Το υπόλοιπο 50% αφορά στην:
1.Στρατηγική και μακροχρόνιο σχέδιο δράσης: Η ενεργειακή μετάβαση, η «πράσινη» ενεργειακή επανάσταση, απαιτεί στρατηγική και μακροχρόνιο σχέδιο δράσης, δεν είναι κάτι που γίνεται μόνο με καλές προθέσεις. Για να διαμορφωθεί, όμως, το σχέδιο το οποίο πρέπει να συζητήσει ώστε να πάρει αποφάσεις η τοπική κοινωνία, απαιτείται συστηματική έρευνα, αξιοποίηση της υπάρχουσας ευρωπαϊκής εμπειρίας, κριτική αξιολόγηση λαθών, αποτυχιών ή επιτυχιών, στήριξη από εξειδικευμένους σε θέματα ενεργειακών συνεταιρισμών επιστήμονες. Η λήψη αποφάσεων και η διαμόρφωση Στρατηγικής και Σχεδίου Δράσης δεν είναι, όμως, θέμα μόνο κάποιων ειδικών αλλά κι ενεργής συμμετοχής της τοπικής κοινωνίας σε όλα τα στάδια, ώστε να κατανοήσει τις διαφορετικές επιλογές και να πάρει τις αποφάσεις, να ιεραρχήσει προτεραιότητες. Δεν είναι απίθανο να απαιτηθούν και συντονισμένες προσπάθειες του συνεταιρισμού και άλλων φορέων για την άρση των νομοθετικών, γραφειοκρατικών ή άλλων εμποδίων που θα συναντήσει η προσπάθειά μας.
2. Ανάπτυξη συνεργασιών και συμμετοχή σε ευρωπαϊκά δίκτυα. Η συνεργασία με την «Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία Συνεταιρισμών και Ομίλων Πολιτών Παραγωγής Ενέργειας από Ανανεώσιμες Πηγές (RESCoop)» είναι μια πολύ σημαντική επιλογή με στόχο τη μεταφορά εμπειρίας και καλών πρακτικών αλλά και τη διασφάλιση μιας σταθερής πορείας ανάπτυξης του ενεργειακού συνεταιρισμού στη Σίφνο αλλά και σε άλλες περιοχές. Παράλληλα, είναι αναγκαία η συστηματική συνεργασία με ανάλογες πρωτοβουλίες (πχ το «πείραμα» στην Ανάβρα Μαγνησίας ή της Ορθόδοξης Ακαδημίας Κρήτης κα) και ενεργειακούς συνεταιρισμούς που αναπτύσσονται στην Ελλάδα (Καρδίτσα, Λαμία κα).
3. Εκπαίδευση και κατάρτιση τοπικών στελεχών στις νέες τεχνολογικές εξελίξεις και δυνατότητες, ώστε να δημιουργηθεί ένα δυναμικό ανθρώπων που έχει την γνώση και ικανότητα να στηρίξει σε τοπικό επίπεδο τις αλλαγές και τις επενδύσεις. Αλλά και συμμετοχή σε ευρύτερα δίκτυα συνεργασίας και δημιουργία κοινών υποστηρικτικών δομών.
Και που θα βρεθούν οι αναγκαίοι οικονομικοί πόροι;
Οι πιθανές πηγές χρηματοδότησης είναι πολλές, «λεφτά υπάρχουν», αρκεί να γίνει διαφορετική αξιοποίηση των διαθέσιμων πόρων:
$11. Ευρωπαϊκές χρηματοδοτήσεις μέσα από το «Σύμφωνο Εταιρικής Σχέσης» 2014-2020. Το 20% του Ευρωπαϊκού προϋπολογισμού πρέπει να διατεθεί σε δράσεις για την προστασία του κλίματος, την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή καθώς και για την εξοικονόμηση ενέργειας και την προώθηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Οι πόροι του Ευρωπαϊκού Ταμείου Περιφερειακής Ανάπτυξης - τους οποίους θα διαχειριστούν κατά βάση οι Περιφέρειες – μπορεί να στηρίξουν δημόσια σχέδια στους τομείς αυτούς, ενώ το Ευρωπαϊκό Ταμείο Συνοχής (στο οποίο ήμουν εισηγητής εκ μέρους των Πράσινων στο Ευρωκοινοβούλιο) θα στηρίξει σχέδια εξοικονόμησης ενέργειας και προώθησης ΑΠΕ και σε κατοικίες. Οι ενεργειακοί συνεταιρισμοί δεν μπορεί να αποκλειστούν από τις χρηματοδοτήσεις, αντιθέτως θα πρέπει να παίξουν σημαντικό ρόλο για την έξοδο από την κρίση.
$12. Μέσα από συντονισμένα σχέδια, σε συνεργασία πιθανώς με άλλους ενεργειακούς συνεταιρισμούς από άλλα Κράτη Μέλη, μπορεί να ικανοποιηθούν από κοινού απαιτήσεις και οι προϋποθέσεις που θέτει η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων αλλά και οικολογικά fundsγια χρηματοδότηση σχεδίων για εξοικονόμηση ενέργειας ή ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.
$13. Με λίγα χρήματα από πολλούς μπορεί να συγκεντρωθούν τα αναγκαία κεφάλαια, ένα είδος χρηματοδότησης crowd-funding. Η μερίδα του Ενεργειακού Συνεταιρισμού Σίφνου (νομικό σχήμα αστικού συνεταιρισμού) είναι σήμερα 700 ευρώ. Κάθε μέλος μπορεί να πάρει μέχρι 6 μερίδες, αλλά διατηρεί μία ψήφο στη Γενική Συνέλευση. Με 3000 μερίδες συγκεντρώνονται κεφάλαια ύψους 2,1 εκατομμυρίων €, ικανά για σημαντικές επενδύσεις. Ο ενεργειακός συνεταιρισμός Ecopowerστο Βέλγιο με 40.000 μέλη διαθέτει κεφάλαια 40.000.000 ευρώ..
Στην πραγματικότητα η πιο σημαντική πηγή χρηματοδότησης (πρέπει) να είναι η αναδιάρθρωση του Ακαθάριστου Εθνικού Προϊόντος. Υπάρχουν τεράστια περιθώρια να εξευρεθούν πόροι μέσα από μια στοχευμένη αναδιάρθρωση του ΑΕΠ, με δεδομένο ότι ζούμε σε μια χώρα που δαπανάει σε λάθος κατεύθυνση τουλάχιστον πολλά δις Ευρώ. Μέσα από στοχευμένες αλλαγές θα μπορούσαν να εξοικονομηθούν ετησίως πάνω από 12 δις ευρώ από τις ενεργειακές δαπάνες [9]
Αν θέλουμε να αλλάξουμε πρέπει να δώσουμε βάρος στην ενεργειακή επανάσταση, ξεκινώντας ίσως από τα νησιά, όπου η στροφή στην πράσινη ενέργεια είναι συμφέρουσα και από οικονομική άποψη.
Παραπομπές
[1]http://www.theguardian.com/environment/2014/feb/13/storms-floods-climate-change-upon-us-lord-stern
[3] Παγκόσμια Τράπεζα για κλιματική αλλαγήhttp://www.worldbank.org/en/topic/climatechange Και http://thinkprogress.org/climate/2014/06/24/3452323/world-bank-climate-change-economy/
[4] http://www.eea.europa.eu/highlights/a-summary-of-the-year
[5] http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs313/en/
[6] http://www.eea.europa.eu/subscription/eea_main_subscription/international-shipping-should-cut-air
[8] Δείτε ομιλίες και υλικό από τη “ΔΙΗΜΕΡΙΔΑ “Πράσινη Στροφή της Ναυτιλίας, των Λιμανιών, της Ακτοπλοΐας και της Ναυπηγοεπισκευαστικής Βιομηχανίας. Ακτοπλοϊκές συνδέσεις των νησιών”
που είχε διοργανώσει ο Νίκος Χρυσόγελος, ευρωβουλευτής των Πράσινων, στο Ευρωκοινοβούλιο:
Πράσινος μετασχηματισμός της ναυπηγικής βιομηχανίας
Ναυτιλία, λιμάνια, ακτοπλοϊκά, ναυπηγεία στις νησιωτικές κοινωνίες και στη Μεσόγειο
[9] http://www.chrysogelos.gr/images/files/Docs/energy%20GE.pdf
