Στην εποχή της έντονης οικονομικής, περιβαλλοντικής και κοινωνικής κρίσης, της κλιματικής αλλαγής, της ψυχολογικής κατήφειας και των κοινωνικών αναταραχών ένα νέο πρότυπο οικονομικής και κοινωνικής οργάνωσης αναδύεται ως ευκαιρία μέσα από τα αδιέξοδα της οικονομίας του άκρατου ανταγωνισμού και της ανεξέλεγκτης αγοράς-καζίνο: η αλληλέγγυα και συνεργατική/κοινωνική οικονομία. Η ικανοποίηση των βασικών και πραγματικών ανθρώπινων αναγκών σε αγαθά και υπηρεσίες μέσα από μια ήπια επιχειρηματική δράση που βασίζεται στην οικειοθελή συνεργασία και την αλληλοβοήθεια, δημιουργεί θέσεις εργασίας, προστατεύει το περιβάλλον κι ενισχύει την κοινωνική συνοχή, είναι ο στόχος αυτής της αλληλέγγυας κοινωνικής οικονομίας που βασίζεται στην πράξη στους 3 πυλώνες της αειφορίας (βιωσιμότητας). Επιπλέον των οικονομικών, περιβαλλοντικών και κοινωνικών χαρακτηριστικών της, ενσωματώνει στη λειτουργία της χαρακτηριστικά, όπως η δημοκρατική συμμετοχή των μελών της στις αποφάσεις, η συνεχής εκπαίδευση, ο σεβασμός των ανθρώπινων δικαιωμάτων. Δίνει έμφαση στην τοπικοποίηση της οικονομίας, στην «ανακύκλωση» του ανθρώπινου αλλά και οικονομικού κεφαλαίου σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο, δηλαδή σε επενδύσεις από την περιφέρεια μέσα στην ίδια περιφέρεια, συμβάλλοντας σε ένα πιο βιώσιμο μοντέλο περιφερειακής και τοπικής ανάπτυξης, προσαρμοσμένο στις κοινωνικές και περιβαλλοντικές ιδιαιτερότητες κάθε περιφέρειας με σαφώς οικολογικούς όρους.
Οι παρουσιάσεις των Andreas Kappes, “Συνομοσπονδία Γερμανικών Συνεταιριστικών και Συνεργατικών Επιχειρήσεων DGRV”, Ugo Biggeri, Πρόεδρος συνεταιριστικής “Ηθικής Λαϊκής Τράπεζας» Ιταλίας και Amandine Albizzati, Γαλλικό κοινωνικό δίκτυο χρηματοδότησης της αλληλέγγυας οικονομίας «La NEF» στο 3ήμερο των σχετικών εκδηλώσεων, είχαν επίκεντρο την ανάδειξη τρόπων χρηματοδότησης και υποστήριξης συνεργατικών κοινωνικών επιχειρήσεων και άλλων δράσεων. Ήδη στην Ευρώπη αλλά και στον υπόλοιπο κόσμο υπάρχουν πολλά ελπιδοφόρα παραδείγματα αλληλέγγυας οικονομίας, δίκαιου εμπορίου και συνεταιριστικών κοινωνικών επιχειρήσεων σε διάφορους τομείς. Το πέρασμα από τον πρωτογενή και δευτερογενή τομέα της κοινωνικής οικονομίας, στο τριτογενή τομέα των χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών ήταν θέμα χρόνου. Διαπιστώνεται αλματώδης αύξηση των ανθρώπων που συμμετέχουν, αξιοποιούν και αναγνωρίζουν τη σπουδαιότητα των δίκαιων και διαφανών χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων και εναλλακτικών χρηματοδοτικών/υποστηρικτικών εργαλείων στην ΕΕ αλλά και παγκοσμίως. Κάποια από αυτά είναι νέα αλλά κάποια άλλα έχουν προϊστορία πολλών δεκαετιών. Οι συνεταιριστικές τράπεζες δεν διαφέρουν από τον εμπορικό τομέα μόνο ως προς τους στόχους των επενδύσεων που χρηματοδοτούν ή τη σύνθεση των μετόχων τους αλλά και ως προς τις αρχές διακυβέρνησης και τη διαφάνεια που προσδιορίζει την λειτουργία της, ενώ υπόκεινται σε συνεχή κοινωνικό έλεγχο.
Τα Credit Unions / συνεταιριστικές τράπεζες αντιπροσωπεύουν το 23% του τραπεζικού τομέα παγκοσμίως με 870 εκ. πελάτες και είναι το δεύτερο μεγαλύτερο δίκτυο οικονομικών επιχειρήσεων στον κόσμο. Οι συνεταιριστικές τράπεζες έχουν αναλογικά μεγαλύτερη ανάπτυξη στην Ασία και την Αφρική, ενώ υπάρχουν χώρες όπου είναι περισσότερες από τις εμπορικές τράπεζες (πχ Αυστρία, Γερμανία, Ισπανία, Νότια Κορέα, Ουγγαρία). Το 45% των Credit Unions βρίσκονται σε αγροτικές περιοχές.
Στην Ευρωπαϊκή Ένωση δραστηριοποιούνται, κυρίως τοπικά, πάνω από 4000 συνεταιριστικές τράπεζες - από τις οποίες 1121 στη Γερμανία - και 65000 outletsπου εξυπηρετούν 176.000.000 πελάτες, κυρίως καταναλωτές, μικρομεσαίες επιχειρήσεις και τοπικές κοινότητες / αυτοδιοικήσεις, αντιπροσωπεύοντας 50.000.000 μέλη και 782.000 εργαζόμενους. Οι τράπεζες αυτές κατέχουν περίπου το 20% της τραπεζικής αγοράς και παίζουν έναν σημαντικό ρόλο στην οικονομία και στον τομέα των χρηματοδοτήσεων, ενώ είναι λιγότερο επιρρεπείς στον κίνδυνο.
Το άκρως επιτυχημένο εγχείρημα της συνεταιριστικής Ηθικής Λαϊκής Τράπεζας αποδεικνύει ότι ακόμα και σε χώρες όπως η Ιταλία, με ισχυρή παρουσία του κυρίαρχου μοντέλου τραπεζικού τομέα, υπάρχει χώρος για υπηρεσίες ενός χρηματοπιστωτικού ιδρύματος που πρεσβεύει άλλες προτεραιότητες και αξίες. Η Ηθική Λαϊκή Τράπεζα δημιουργήθηκε το 1999, έχει μετόχους πολίτες, κοινωνικές και περιβαλλοντικές μη κυβερνητικές οργανώσεις, περιφερειακές και τοπικές αυτοδιοικήσεις καθώς και ενώσεις εργαζομένων, συνολικά 36349 μέλη, εκ των οποίων 30782 ιδιώτες και 5567 νομικά πρόσωπα. Είναι το μόνο τραπεζικό ίδρυμα στην Ιταλία που δημιουργήθηκε στη βάση της «ηθικής χρηματοδότησης». Τα έργα που χρηματοδοτεί είναι αποκλειστικά έργα που έχουν κοινωνικούς και περιβαλλοντικούς στόχους, ενώ παρέχει συμβουλευτική στήριξη, προωθεί την ηθική στα επενδυτικά κεφάλαια και τη διαφάνεια στις χρηματοδοτήσεις (όλες οι αποφάσεις και οι όροι τους αναρτώνται στο διαδίκτυο, στην ιστοσελίδα της). Επιτυχία της Ηθικής Τράπεζας είναι και το ότι έχει υπερδεκαπλασιάσει την δραστηριότητά της μέσα σε λίγα χρόνια. Η έδρα της είναι στην Πάντοβα αλλά έχει 16 καταστήματα σε διάφορες περιοχές. Οι καταθέσεις στην Ηθική Τράπεζα ανέρχονται σε 717.000.000 €, ενώ τα δάνεια που έχουν διατεθεί ανέρχονται σε 541.919.056 € (περίπου 5.309 δάνεια).
Το Γαλλικό κοινωνικό δίκτυο χρηματοδότησης της αλληλέγγυας οικονομίας «La NEF» ξεκίνησε ως προσπάθεια ενίσχυσης πρωτοβουλιών στα θέματα της βιολογικής γεωργίας κι έχει μετατραπεί σήμερα σε συνεταιριστική τράπεζα ενίσχυσης της κοινωνικής αλληλέγγυας οικονομίας. Έχει 32.000 μετόχους που κατανέμονται σε όλες της περιφέρειες της Γαλλίας και διαθέτει αρχικό κεφάλαιο 28 εκατομμυρίων Ευρώ, που αντιπροσωπεύει το 7% του κύκλου εργασιών της. Το πλαίσιο εργασιών της προσδιορίζεται από το τρίπτυχο: Οικολογία – Κοινωνία – Πολιτισμός.
Περισσότερες πληροφορίες μπορεί να αντλήσει κανείς και από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Συνεταιριστικών Τραπεζών.
