Έχουμε ένα βασικό πρόβλημα ως κοινωνία και ως πολιτικό σύστημα. Ποτέ δεν καθίσαμε να συζητήσουμε σοβαρά τι οδήγησε τη χώρα στη χρεοκοπία και τι πρέπει να αλλάξει για να μπορέσουμε να βγούμε από την κρίση. Υπάρχουν βέβαια κι εξαιρέσεις, πχ οι ευρωβουλευτές κατά καιρούς συζητούσαμε τέτοια θέματα, αλλά ποιος ενδιαφέρονταν... Δεν έχουμε συζητήσει ως κοινωνία τι είδους κρίση βιώνουμε σήμερα. Είναι δημοσιονομική, είναι οικονομική ή και κοινωνική, αξιακή, κρίση του μοντέλου που ακολουθήσαμε τις τελευταίες δεκαετίες (όχι ότι αυτό ήταν καλύτερο τις προηγούμενες δηλαδή), τι είδους κρίση είναι αυτή που ζούμε τέλος πάντων;

Ακόμα κι όταν το Ευρωκοινοβούλιο, μετά από πρωτοβουλίες των Πράσινων, ξεκίνησε τη λογοδοσία της τρόικα, οργάνωσε ένα μεγάλο κύκλο ακροάσεων, συνέταξε και ψήφισε δυο σημαντικές εκθέσεις που περιγράφουν όχι μόνο το πώς φτάσαμε στην κρίση και πώς την διαχειριστήκαμε (στην ΕΕ και στις 4 χώρες), αλλά και τι πρέπει να αλλάξει, είναι αλήθεια ότι τα ελληνικά ΜΜΕ, τα πολιτικά κόμματα αλλά και η κοινωνία έδειξαν πλήρη αδιαφορία. Είμαι σίγουρος ότι και οι νεοεκλεγέντες Έλληνες ευρωβουλευτές αγνοούν αυτή τη σημαντική απόφαση που έλαβε το Ευρωκοινοβούλιο στις 13/3/2014. Ούτε οι πολίτες ψήφισαν στις ευρωεκλογές με κριτήριο τι πρέπει να κάνει το ευρωκοινοβούλιο. Πόσοι ξέρουν ότι το νέο ευρωκοινοβούλιο πρέπει να επιμείνει στην υλοποίηση των απαιτήσεών του (πχ να εφαρμοστεί η Θεμελιώδης Χάρτα Δικαιωμάτων της ΕΕ σε όλα τα προγράμματα δημοσιονομικής προσαρμογής, να «ξεπεραστεί» η τρόικα και να δημιουργηθεί ένας δημοκρατικά ελεγχόμενος ευρωπαϊκός θεσμός, να δημιουργηθεί Ευρωπαϊκό Νομισματικό Ταμείο, να προχωρήσει η αμοιβαιοποίηση του χρέους για να μπορέσουν οι χώρες να ξεφύγουν από τον φαύλο κύκλο ύφεση – χρέος κα).

Όταν οι κοινωνίες βιώνουν μια κρίση αναζητούν ή πρέπει να αναζητούν τα αίτια της κρίσης, τα χαρακτηριστικά της, τι πρέπει να αλλάξει ώστε να αντιμετωπιστεί η κρίση. Είναι σαφές ότι η ελληνική κρίση αντιμετωπίστηκε ως μια «ιδιαιτερότητα» και από τους ευρωπαϊκούς θεσμούς και από το ελληνικό πολιτικό σύστημα. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, με τη βοήθεια του ελληνικού πολιτικού συστήματος, κυριάρχησαν, στην αρχή, τα στερεότυπα (κλέφτες, τεμπέληδες, σπάταλοι κα). Μετά, επιβλήθηκε μια συνταγή μαγειρικής που την περιφέρουν κάποιοι παντού, μια συνταγή περί «εσωτερικής υποτίμησης», αύξησης της ανταγωνιστικότητας με όποια θυσία κι αν απαιτηθεί, σκληρή λιτότητα, «μεταρρυθμίσεις» κυρίως στη λογική της απορρύθμισης της εργασιακής και κοινωνικής προστασίας. Το ελληνικό κατεστημένο, κάθε απόχρωσης, παρέμεινε σε ένα επίπεδο μαύρου – άσπρου.

Η ιδιαιτερότητα της Ελλάδας είναι στην πραγματικότητα συνδεδεμένη με το γεγονός ότι η ένταση της κρίσης οφείλεται κυρίως στο αναποτελεσματικό και χρεοκοπημένο πολιτικό σύστημα το οποίο δεν προετοιμάστηκε για την επερχόμενη κρίση, αλλά ούτε μπόρεσε να την διαχειριστεί με ορθολογικό τρόπο διασφαλίζοντας ισορροπημένες λύσεις που θα είχαν την στήριξη της πλειοψηφίας της κοινωνίας. Όλες οι κυβερνήσεις (ΝΔ, ΠΑΣΟΚ, ΠΑΣΟΚ – ΛΑΟΣ, ΝΔ-ΠΑΣΟΚ-ΔΗΜΑΡ, ΝΔ-ΠΑΣΟΚ) απέτυχαν να προετοιμάσουν μέσα από διάλογο ένα ισορροπημένο σχέδιο διεξόδου από την κρίση. Η αντιπολίτευση, αν και έβλεπε ότι το πλοίο βουλιάζει, έβριζε τον καπετάνιο, αλλά δεν έκανε τίποτα για να αποτραπεί το ναυάγιο, ίσως μάλιστα και να το επιτάχυνε. Ακόμα και μετά την κρίση και τα μέτρα λιτότητας, παρέμεινε σε μια άρνηση, χωρίς να αντιπροτείνει ένα δικό της σοβαρό σχέδιο αντιμετώπισης με διαφορετικό τρόπο της κρίσης. Απλοϊκά σχήματα, ευκολοχώνευτα, για όλα φταίνε οι «κακοί» που μας επιβουλεύονται, οδήγησαν σε πολιτικά κόμματα μίσους ή οργής και όχι σε (νέα) κόμματα με πολιτικό σχέδιο.

Θα πει κάποιος, όλα συνέβησαν πολύ γρήγορα, δεν υπήρχε χρόνος να οργανωθεί πολιτικός διάλογος μεταξύ των κομμάτων, με τους κοινωνικούς κι επαγγελματικούς φορείς. Ας μην κοιτάμε πώς βίωσαν κι αντιμετώπισαν με διαφορετικό τρόπο την κρίση η Φινλανδία, η Γερμανία, η Σουηδία, το Βέλγιο και άλλες χώρες κυρίως την δεκαετία του ‘80 και του ‘90. Όπως εξελίχθηκε η διεθνής χρηματοπιστωτική κρίση και όπως διαχειρίστηκαν την υπόθεση τα ελληνικά πολιτικά κόμματα δεν υπήρχε χρόνος για …συζητήσεις με στόχο να συμφωνηθεί και να έχει ευρεία αποδοχή ένα σχέδιο εξόδου από την κρίση που θα βασίζονταν σε μια ισορροπημένη στρατηγική πραγματικών αλλαγών και μεταρρυθμίσεων.

Εντάξει, να δεχθεί κάποιος ότι τους πρώτους μήνες της κρίσης δεν υπήρχε δυνατότητα να προετοιμαστεί κάτι διαφορετικό. Αλλά μετά το αρχικό σοκ, τι έκανε το ελληνικό πολιτικό σύστημα για να επεξεργαστεί, το ίδιο, όχι άλλοι, ένα αξιόπιστο σχέδιο; Οι μεν κυβερνητικοί περίμεναν να τους επιβληθεί από τους δανειστές ένα εξευτελιστικό στις λεπτομέρειες του σχέδιο «δημοσιονομικής προσαρμογής» με αντάλλαγμα τον αυξανόμενο δανεισμό. Η αντιπολίτευση απλώς αντιδρούσε σε ένα σχέδιο που έτσι κι αλλιώς δεν ήταν προϊόν πολιτικού διαλόγου σε ευρωπαϊκό και ελληνικό επίπεδο αλλά μια συρραφή προτάσεων διαφόρων λόμπυ, τεχνοκρατών και απορρυθμίσεων δια «πάσαν νόσον». Αλλά γιατί δεν παρουσίασε δική της πρόταση; Πώς εξηγείται ότι άλλαξε πολλές φορές τις θέσεις της από τότε μέχρι σήμερα, και ακόμα και σήμερα που διεκδικεί να κυβερνήσει συνεχίζει απλώς να δημιουργεί …μέτωπα αντίστασης;

Η μεγάλη ευθύνη για την ένταση της κρίσης πέφτει, λοιπόν, στους ώμους όλων των πολιτικών κομμάτων. 6 χρόνια μετά δεν παρουσιάζουν ένα πειστικό σχέδιο εξόδου από την κρίση. Σχεδόν όλοι ξέρουμε ότι το εφαρμοζόμενο έχει αποτύχει και το «άλλο» κρατιέται για έκπληξη στα συρτάρια, θα βγει στο φως όταν θα αναλάβει η ..μελλοντική νέα κυβέρνηση, έτσι ως έκπληξη! Αυτά δεν έχουν να κάνουν πάντως με πολιτική αλλά μόνο με επικοινωνιακούς χειρισμούς.

Η κρίση θα έπρεπε να μας έχει κάνει πιο σοφούς. Κι όμως τα ελληνικά πολιτικά κόμματα, η Βουλή, τα Περιφερειακά Συμβούλια, οι επαγγελματικοί και κοινωνικοί φορείς δεν έχουν καν σκεφθεί να ανοίξουν έναν συγκροτημένο διάλογο για τα αίτια της κρίσης, τις επιτυχίες και αποτυχίες του σχεδίου που εφαρμόζεται. Έστω για τις αλλαγές που απαιτούνται για να διορθωθεί  ή να ανατραπεί η τρέχουσα πολιτική. Είμαστε ακόμα πολύ μακριά από όσα το Ευρωκοινοβούλιο έκανε μέσα σε 3 μήνες σε σχέση με την αξιολόγηση της πολιτικής της τρόικα και γενικότερα της πολιτικής λιτότητας.

Η κυβέρνηση επιμένει ότι αυτά που γίνονται είναι μονόδρομος, «δεν υπάρχει εναλλακτική λύση». Συνεχίζει να απορρίπτει οποιαδήποτε συζήτηση για εναλλακτικό σχέδιο. Χειρίζεται το θέμα κυρίως επικοινωνιακά, πιστεύοντας ότι ο θεός της επικοινωνίας και οι επικοινωνιακοί σχεδιασμοί μπορούν να καλύπτουν ή να εξαφανίζουν την πραγματικότητα. Κατά καιρούς θυμάται και την «αντιμνημονιακή» προϊστορία της και ο πρωθυπουργός «σχίζει το Μνημόνιο σελίδα – σελίδα».

Η αντιπολίτευση στις διάφορες εκδοχές της συγκεντρώνει όλα τα όχι και υπόσχεται άλλοτε ότι θα καταργήσει ή κομματιάσει το Μνημόνιο και άλλοτε ότι θα διαπραγματευθεί «με τους ευρωπαίους φίλους» μια πιο ισορροπημένη συνεργασία. Αν και όταν αναλάβει την ευθύνη της διακυβέρνησης της χώρας θα βρει μπροστά της όλα τα προβλήματα αλλά τότε δεν θα υπάρχει χρόνος για να διαμορφωθεί ένα άλλο σχέδιο, οπότε ή θα ακολουθήσει έναν καταστροφικό δρόμο αυτοσχεδιασμών ή θα κάνει στροφή 180 μοιρών όπως έκανε ο «αντιμνημονιακός» Σαμαράς.

Είναι ανάγκη λοιπόν να ανοίξει ένας δημόσιος διάλογος μεταξύ των πολιτικών κομμάτων, κοινωνικών και επαγγελματικών φορέων, πανεπιστημιακών, ενεργών πολιτών με στόχο να διαμορφωθεί από την περιφέρεια προς το κέντρο ένα σχέδιο διεξόδου από την κρίση που θα είναι κοινωνικά δίκαιο, θα συμβάλει στην αλλαγή της οικονομίας προς μια πιο βιώσιμη αλλά κοινωνικά και οικολογικά υπεύθυνη κατεύθυνση, θα θέσει ως βασική προτεραιότητα την ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής αλλά και της δημιουργίας θέσεων εργασίας. Ο μόνος δρόμος για να βγούμε από την κρίση είναι να συμφωνήσουμε ως κοινωνία σε ένα νέο σχέδιο που θα αποτυπωθεί μετά και σε πολιτικό επίπεδο.

Όσο αποφεύγουμε να συζητήσουμε τι συγκεκριμένα πρέπει να γίνει, είναι σίγουρο ότι θα βυθιζόμαστε όλο και περισσότερο στην κρίση, ότι και να λέει η κυβερνητική προπαγάνδα. Αλλά χωρίς εναλλακτικό σχέδιο που θα είναι ρεαλιστικό και σοβαρό και θα έχει την συνειδητή υποστήριξη της πλειοψηφίας της κοινωνίας δεν υπάρχει πιθανότητα να πετύχει και οποιαδήποτε άλλη κυβέρνηση. Εντάξει, μπορεί να πείθεται με τα διάφορα διλήμματα κάθε φορά το εκλογικό σώμα να ψηφίζει το ένα ή το άλλο κόμμα, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι λύνεται κάποιο πρόβλημα.

Ναι, η χώρα χρειάζεται εναλλακτικό σχέδιο, χρειάζεται μια διαφορετική διακυβέρνηση, αλλά δεν μπορεί να επιμένουν τα κόμματα που διεκδικούν την εξουσία σε επικοινωνιακές και μόνο κινήσεις ή μέτωπα αντίστασης. Άλλο επικοινωνία, άλλο «όχι» κι άλλο διακυβέρνηση κι αντιμετώπιση των προβλημάτων.

Είναι η ώρα των προγραμματικών συζητήσεων αλλιώς και οι προσκλήσεις για …διάλογο από διάφορες πλευρές είναι άλλη μια κίνηση επικοινωνιακού χαρακτήρα, έτσι κουβέντα να γίνεται...