Όπως γνωρίζετε, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε το 2005 την Ευρωπαϊκή Πρωτοβουλία για τη Διαφάνεια (European Transparency Initiative - ETI) και ακολούθησε η δημοσίευση της Πράσινης Βίβλου το 2006. Στόχος της είναι να βελτιωθεί η διαφάνεια και η λογοδοσία της ευρωπαϊκής διακυβέρνησης. Η παροχή δημόσιας πληροφόρησης σχετικά με τους δικαιούχους των κονδυλίων της ΕΕ αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο της πρωτοβουλίας αυτής.

Όσον αφορά τη δημοσίευση των δικαιούχων των Διαρθρωτικών Ταμείων και του Ταμείου Συνοχής, η υποχρέωση αυτή καθορίζεται από τον Κανονισμό της Επιτροπής που καθορίζει τους κανόνες για την εφαρμογή των διαρθρωτικών ταμείων. Το άρθρο 7 (2) (δ) απαιτεί τη δημοσίευση πληροφοριών τριών κατηγοριών: α) τον κατάλογο των δικαιούχων, β) τα ονόματα των επιχειρήσεων και γ) το ποσό της δημόσιας χρηματοδότησης που χορηγείται στις επιχειρήσεις.

Ωστόσο, υπάρχουν πολλές διαφορές μεταξύ των Κρατών Μελών και των Διαχειριστικών Αρχών όσον αφορά την ερμηνεία αυτών των ελάχιστων απαιτήσεων ETI. Αντικατοπτρίζουν διαφορές τόσο στις διοικητικές ικανότητες καθώς και στις πολιτιστικές και διοικητικές παραδόσεις και νοοτροπίες. Αυτές οι διαφορετικές προσεγγίσεις κατέστησαν δυνατές από το σχετικά χαλαρό νομικό πλαίσιο που φυλάσσει την υποχρέωση της δημοσίευσης στοιχείων σχετικά με τους δικαιούχους.

Η Επιτροπή περιορίζει το ρόλο της αρχικά στο να προτείνει ένα κοινό ενδεικτικό πρότυπο για τη δημοσίευση των στοιχείων και, αφετέρου, να παράσχει στο κοινό της ΕΕ, μέσω του ιστοτόπου της ΓΔ Περιφερειακής Πολιτικής (DG REGIO), με συνδέσμους για ηλεκτρονικές διευθύνσεις των Κρατών Μελών όπου δημοσιεύονται τα απαιτούμενα δεδομένα σχετικά με τους δικαιούχους των ΕΤΠΑ και του Ταμείου Συνοχής. Υπό το καθεστώς "κοινής διαχείρισης" των Διαρθρωτικών Ταμείων, αυτές οι συνδέσεις και το περιεχόμενό τους είναι στην αποκλειστική αρμοδιότητα των Κρατών Μελών και βασίζονται σε πληροφορίες που παρέχονται από τις Διαχειριστικές Αρχές. Η μεταβλητότητα στην παρουσίαση και στις συνθήκες πρόσβασης στα δεδομένα δεν επιτρέπουν την πλήρη σύγκριση σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Για να αντιμετωπιστεί αυτό, προτείνω στο Σχέδιο Έκθεσης η Επιτροπή και τα Κράτη Μέλη να κάνουν αυτές τις βάσεις δεδομένων των Κρατών Μελών και την αναζήτησή τους πλήρως συμβατές, ώστε να διευκολυνθεί μια πανευρωπαϊκή επισκόπηση των στοιχείων που παρουσιάζονται, διατηρώντας παράλληλα το τοπικό ενδιαφέρον. Από την άποψη αυτή, θα μπορούσε να εξεταστεί η χρήση δύο γλωσσών (τοπική γλώσσα /ες) - αγγλικά).

Παρόλο που κανένα Κράτος Μέλος δεν δημοσιεύει λιγότερα δεδομένα από αυτά που ορίζουν οι ελάχιστες απαιτήσεις (αν και ορισμένα προγράμματα εδαφικής συνεργασίας δεν συμμορφώνονται πλήρως), ορισμένα Κράτη Μέλη επιλέγουν τη δημοσιοποίηση πρόσθετων πληροφοριών (π.χ. στόχοι των σχεδίων, ομάδες-στόχοι στην περίπτωση των ΕΚΤ, κλπ.). Ωστόσο, το γεγονός αυτό δεν αποτελεί απαίτηση που ορίζεται στο ισχύον νομικό πλαίσιο.

Ως εκ τούτου, το προτεινόμενο Σχέδιο Έκθεσης τονίζει ότι η χρησιμότητα των στοιχείων που προβλέπονται για τις ανάγκες των δικαιούχων πρέπει να βελτιωθούν τόσο όσον αφορά το περιεχόμενο, όσο και την παρουσίαση. Καλεί, λοιπόν, την Επιτροπή να καθορίσει μια πιο λεπτομερή και κανονιστική μορφή, προσδιορίζοντας τη δομή, τη μορφή και το περιεχόμενο των πληροφοριών που πρέπει να παρέχονται. Η συνολική ποιότητα του συστήματος γνωστοποίησης θα μπορούσε να ενισχυθεί περαιτέρω, εάν οι Γενικές Διευθύνσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής αρμόδιος των κονδυλίων της ΕΕ και τα κράτη μέλη μοιράζονται από κοινού τους κανόνες και τις βέλτιστες πρακτικές. Απευθύνει, επίσης, έκκληση για πρόσθετες βασικές πληροφορίες που πρέπει να παρέχονται, κατά τη δημοσίευση των καταλόγων των δικαιούχων, όπως η τοποθεσία και τα συνολικά στοιχεία επικοινωνίας, τις περιλήψεις των εγκεκριμένων σχεδίων, είδη στήριξης, καθώς και περιγραφή των εταίρων του σχεδίου.

Η Διεθνής Διαφάνεια έχει επικρίνει την αδιαφάνεια των κονδυλίων αυτών, καθώς έχει προσδιοριστεί, επίσης, ως κίνδυνος διαφθοράς και εμπόδιο για τον προσδιορισμό ευθυνών. Ως αντίλογος σε αυτή την άποψη, προβλήθηκε ότι οι οικονομικοί κίνδυνοι που προκαλεί η αδιαφανής εκταμίευση και ένα αντίστοιχο σύστημα αναφοράς είναι λιγότερο επιβαρυντικοί από τις διοικητικές δαπάνες που προκύπτουν από τη συστηματική γνωστοποίηση των δικαιούχων των κονδυλίων της ΕΕ. Η αποκάλυψη των στοιχείων για τα κονδύλια της ΕΕ, όμως, επιτρέπει τη συμμετοχή του κοινού σε μια ουσιαστική συζήτηση σχετικά με τον τρόπο που δαπανώνται τα χρήματα των φορολογουμένων, η οποία είναι απαραίτητη για την ορθή λειτουργία της δημοκρατίας.

Η προετοιμασία της πολιτικής συνοχής για την εποχή μετά το 2013 θα πρέπει να λάβει υπόψη της το γεγονός ότι η πλήρης συμμόρφωση με τις απαιτήσεις της Πρωτοβουλίας για τη Διαφάνεια θα μπορούσε να εξασφαλιστεί καλύτερα μέσω της ισχυροποίησης των κανονισμών και των κυρώσεων σε περιπτώσεις μη συμμόρφωσης.

Στα πλαίσια του αποκεντρωμένου συστήματος διαχείρισης, η διάχυση των πληροφοριών αποτελεί βασικό στοιχείο της ορθής διαχείρισης και ελέγχου. Βοηθά στην πρόληψη προβλημάτων που ανακύπτουν και την προώθηση της συμμόρφωσης. Το άρθρο 69 του γενικού κανονισμού για τα διαρθρωτικά ταμεία, αναφέρει ότι το "Κράτος Μέλος και η Διαχειριστική Αρχή για το επιχειρησιακό πρόγραμμα παρέχουν πληροφορίες όσον αφορά τις πράξεις και τα συγχρηματοδοτούμενα προγράμματα. Η πληροφόρηση απευθύνεται στους πολίτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και στους δικαιούχους με στόχο την προβολή του ρόλου της Κοινότητας και τη διασφάλιση της διαφάνειας της συνδρομής των Ταμείων».

Ο εκτελεστικός κανονισμός προβλέπει τη δημιουργία κοινού δικτύου υπευθύνων επικοινωνίας με αρμοδιότητα σε επίπεδο Διαχειριστικής Αρχής. Σε αυτό το πλαίσιο δημιουργήθηκε το δίκτυο INFORM για το ΕΤΠΑ. Η συνοχή σε επίπεδο ΕΕ παρέχεται, επίσης, μέσω μιας συμβουλευτικής δομής της Επιτροπής Συντονισμού των Ταμείων (COCOF). Ενισχύει την ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ των διαφόρων διαρθρωτικών ταμείων και τονώνει την εθνική συνεργασία στην προώθηση της στήριξης της διαρθρωτικής χρηματοδότησης. Μέσα από τον καθορισμό των δικτύων αυτών και της συλλογικής τους πίεσης, η Επιτροπή υιοθετεί μια προσέγγιση προς την κατεύθυνση της πρωτοβουλίας προώθησης για τη διαφάνεια και όχι την επιβολή του κανονισμού σχετικά με τις Διαχειριστικές Αρχές, ενώ είναι αρμοδιότητα των Κρατών Μελών να εγγυώνται την ακρίβεια των δημοσιευμένων στοιχείων.

Στο Σχέδιο Έκθεσης καλώ την Επιτροπή να αποσαφηνίσει τον τρόπο με τον οποίο η Ευρωπαϊκή Πρωτοβουλία για τη Διαφάνεια θα πρέπει να τεθεί σε εφαρμογή σε επιχειρησιακούς όρους, στο επίπεδο των επιχειρησιακών προγραμμάτων και σχεδίων επικοινωνίας τους. Επιπλέον, τονίζω τη σημασία της ορθής και έγκαιρης παροχής πληροφοριών από τα Κράτη Μέλη ως αποτρεπτικό μέτρο, στο πλαίσιο του συστήματος ελέγχου και, συνεπώς, η ανάγκη να δημιουργηθεί μια σύνδεση μεταξύ του ΕΤΙ και οικονομικών ελέγχων και των ελεγκτικών μηχανισμών. Και επαναλαμβάνω τη γνώμη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, που εξέφρασε στο ψήφισμά του της 19ης Φεβρουαρίου 2008 σχετικά με τη διαφάνεια στα δημοσιονομικά θέματα, ότι το σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης (EWS), πρέπει επίσης να καλύπτει τα κεφάλαια που διαχειρίζεται η ΕΕ σε συνεργασία με τα Κράτη Μέλη.

Προτείνω, επίσης, την παροχή πληροφοριών σχετικά με τις ανακτήσεις και τις αποσύρσεις σύμφωνα με την πρωτοβουλία για τη διαφάνεια. Τα Κράτη Μέλη θα πρέπει να παρέχουν τις πληροφορίες αυτές στο σύνολό τους. Επιπλέον, το Σχέδιο Έκθεσης καλεί την Επιτροπή να κρατήσει μια πιο σκληρή γραμμή για την επικοινωνία και τις απαιτήσεις πληροφόρησης, συμπεριλαμβανομένων της τακτικής "Κατονομάζω και Διαπομπεύω" και τη χρήση των δημοσιονομικών διορθώσεων στις περιπτώσεις μη συμμόρφωσης.

Η ETI πρέπει επίσης να έχει σημαντική επίδραση για τους κανόνες μιας διαφανούς εταιρικής σχέσης στις "προς τα άνω" (upstream) και τις "προς τα κάτω" (downstream) φάσεις της διαδικασίας προγραμματισμού. Η συνεργασία μπορεί να συμβάλει στη διαφάνεια, την υπευθυνότητα, την αποτελεσματικότητα και νομιμότητα σε όλες τις φάσεις του προγραμματισμού, της συνοχής και της εφαρμογής. Το Σχέδιο Έκθεσης ζητεί, ως εκ τούτου, τα κράτη μέλη και οι διαχειριστικές αρχές για τη συμμετοχή των εταίρων περισσότερο σε όλες τις φάσεις σε ένα πρώιμο στάδιο και να τους δώσει πλήρη πρόσβαση σε όλα τα έγγραφα του έργου, με σκοπό να καταστεί δυνατή η καλύτερη αξιοποίηση της εμπειρίας και των γνώσεών τους.

Η εταιρική σχέση μπορεί να αυξήσει την αποτελεσματικότητα των προγραμμάτων από το γεγονός και μόνο ότι θα επιτρέπεται στις διαχειριστικές αρχές να έχουν πρόσβαση στη γνώση βασισμένη σε κριτήρια γεωγραφικά που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη βελτίωση της στοχοθέτησης των παρεμβάσεων, βελτιώνοντας κατά συνέπεια την απορρόφηση των πόρων και την ποιότητα του έργου. Η εταιρική σχέση μπορεί, επίσης, να συμβάλει στη βελτίωση της λογοδοσίας, στο μέτρο που η πράξη εταίρων λειτουργεί ως πομπός και πολλαπλασιαστής του προγράμματος ενημέρωσης για τις εκλογικές τους περιφέρειες, αυξάνοντας έτσι τη διαφάνεια.

Το άρθρο 11 του γενικού κανονισμού για τα διαρθρωτικά ταμεία απαιτεί η εταιρική σχέση να καλύψει τα διάφορα στάδια του σχεδιασμού και της εφαρμογής των προγραμμάτων: από την εκπόνηση έως την υλοποίηση, την παρακολούθηση και την αξιολόγηση των επιχειρησιακών προγραμμάτων. Ωστόσο, πέραν του προοιμίου του κανονισμού καθώς και του συγκεκριμένου άρθρου σχετικά με την αρχή της εταιρικής σχέσης, υπάρχει πολύ μικρή αναφορά σε εταίρους ή εταιρική σχέση στις ενότητες περί επιχειρήσεων των ρυθμιστικών κειμένων. Και δεν παρέχονται ακριβείς και επίσημα δεσμευτικές οδηγίες ή καθοδήγηση από την Επιτροπή σχετικά με την πρακτική εφαρμογή της αρχής της εταιρικής σχέσης. Με αυτό τον τρόπο η πραγματική ερμηνεία του τρόπου συμμόρφωσης προς το άρθρο 11 επαφίεται στις αρχές των Κρατών Μελών και, κατά συνέπεια, η εφαρμογή της αρχής της εταιρικής σχέσης εξαρτάται από τις εθνικές παραδόσεις και πρακτικές. Δεδομένου ότι ο ρόλος της Επιτροπής φαίνεται να είναι υπερβολικά παθητικός και περιορίζεται στην παρατήρηση, το Σχέδιο Έκθεσης ζητά περισσότερες κατευθυντήριες γραμμές από την Επιτροπή σχετικά με το πώς θα τεθεί η ρήτρα για την εταιρική σχέση στην πράξη για τα τρέχοντα προγράμματα και για αρκετά δεσμευτικούς κανόνες για την εταιρική σχέση στα μελλοντικά κανονιστικά κείμενα.

Καλεί επίσης για την παροχή της καλύτερης στόχευσης και πιο τακτικής ενημέρωσης σε οργανισμούς-εταίρους, καθώς και για την ενισχυμένη χρήση της τεχνικής βοήθειας για τη στήριξη της εταιρικής σχέσης, μεταξύ άλλων δίνοντας την ευκαιρία σε οργανώσεις-εταίρους να λάβουν μέρος στις εκδηλώσεις κατάρτισης που διοργανώνονται για τα όργανα παράδοσης. Στο Σχέδιο Έκθεσης, επισημαίνω το γεγονός ότι τα ελάχιστα πρότυπα διαβούλευσης είναι ένα στοιχείο της πρωτοβουλίας αυτής (ΕΤΙ) και ότι έχουν προωθηθεί αυτά τα πρότυπα και εφαρμόζονται από την Επιτροπή όσον αφορά την πολιτική συνοχής.

Αν εμείς, δικαίως, ζητούμε μεγαλύτερη διαφάνεια από τα κράτη μέλη στο πλαίσιο της πολιτικής συνοχής, στη συνέχεια τα θεσμικά όργανα της ΕΕ θα πρέπει επίσης να είναι διαφανή στον τομέα αυτό. Ωστόσο, παρατηρούμε ανεπαρκείς εκ των προτέρων πληροφορίες σχετικά με τις αποφάσεις της Επιτροπής σχετικά με τη χρηματοδότηση των μεγάλων έργων, και, συνεπώς, μια έλλειψη διαφάνειας που πρέπει να διορθωθεί.

Σύμφωνα με το άρθρο 41 του γενικού κανονισμού για τα Διαρθρωτικά Ταμεία, η Επιτροπή έχει την εξουσία να εγκρίνει ή να απορρίψει μεγάλα σχέδια που υποβάλλονται από τα κράτη μέλη. Αφορά προγράμματα με προϋπολογισμό πάνω από 25 εκατ. ευρώ στον τομέα του περιβάλλοντος ή 50 εκατ. ευρώ σε άλλους τομείς.

Η ανοιχτή δημοσίευση των πληροφοριών σχετικά με αυτά τα μεγάλα έργα πριν από την απόφαση για τη χρηματοδότησή τους αποτελεί κοινή πρακτική μεταξύ των διεθνών χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων, συμπεριλαμβανομένης της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων και της Παγκόσμιας Τράπεζας. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είναι μια λυπηρή εξαίρεση.

Δεδομένου ότι δεν υπάρχει κανένας λόγος για τον οποίο τα πρότυπα διαφάνειάς της θα πρέπει να είναι χαμηλότερα από τα αντίστοιχα της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων, κάνω έκκληση για την έγκαιρη δημοσίευση των πληροφοριών σε απευθείας σύνδεση (online), συμπεριλαμβανομένης της άμεσης πρόσβασης στο έργο τεκμηρίωσης για τα μεγάλα έργα, το συντομότερο δυνατόν αφού η Επιτροπή λαμβάνει αίτηση για χρηματοδότηση από ένα κράτος μέλος και προτού λάβει οποιαδήποτε απόφαση σχετικά με τη χρηματοδότηση. Αυτή η ιστοσελίδα της Επιτροπής θα πρέπει να επιτρέπει την υποβολή παρατηρήσεων σχετικά με αυτά τα έργα, ώστε η Επιτροπή να μπορεί να επωφεληθεί από μια ποικιλία πηγών πληροφόρησης σχετικά με τα σχέδια που υποβλήθηκαν, η οποία θα του επιτρέψει να κάνει πιο καλά ενημερωμένοι και καλύτερες αποφάσεις.

Αγαπητοί συνάδελφοι, σας ευχαριστώ για την προσοχή σας.