Η 18η Δεκεμβρίου είναι γνωστή ως Παγκόσμια Μέρα Μεταναστών. Φέτος πολλοί φορείς θέλησαν να τιμήσουν όσους και όσες -χιλιάδες - έχασαν τη ζωή τους στην προσπάθειά τους να ξεφύγουν από το θάνατο ή τον πόλεμο, τη φτώχεια ή έστω αναζητώντας μια καλύτερη ζωή. Οι μετανάστες έχουν κι αυτοί τις ίδιες επιθυμίες και τα ίδια όνειρα με όλους μας, έχουν τις ίδιες αγωνίες και ελπίδες για τα παιδιά τους, κάτι που συχνά αγνοούμε. 

Ποιος θα μπορούσε να πιστέψει λίγα μόλις χρόνια πριν ότι χιλιάδες Έλληνες θα αναγκάζονταν να ξενιτευτούν αναζητώντας κάποιες ευκαιρίες για δουλειά και καλύτερη ζωή, όταν σπαταλούσαμε πόρους κι ευκαιρίες, τρέχαμε ως κοινωνία στο χρηματιστήριο αλλά και στις τράπεζες για καταναλωτικά δάνεια και εορτοδάνεια; Υπάρχουν του καιρού τα γυρίσματα και γιαυτό πρέπει να σκεφτόμαστε την μετανάστευση όχι μόνο ως μια κατάσταση που βρίσκονται οι άλλοι αλλά και ως μια κατάσταση ή και πιθανότητα που μας αφορά όλους κι όλες. 

Ως χώρα έχουμε γνωρίσει και τις δύο όψεις της μετανάστευσης και της προσφυγιάς. Πάνω από 10.000.000 έλληνες και ελληνίδες ζουν πλέον εκτός της χώρας. Μόνο στην διάρκεια της κρίσης έχουν μεταναστεύσει από την Ελλάδα πάνω από 500.000 έλληνες. Η μικρασιατική καταστροφή, οι πόλεμοι του 20ου αιώνα, ο εμφύλιος αλλά και η χούντα οδήγησαν στην προσφυγιά πολλές χιλιάδες ελλήνων. 

Πολλές φορές στο πέρασμα της ιστορίας η Ελλάδα έστειλε κύματα μεταναστών σε όλες τις ηπείρους. Αλλά από τις αρχές της δεκαετίας του '90 η Ελλάδα έγινε για πρώτη φορά στη σύγχρονη ιστορία της έγινε χώρα υποδοχής σημαντικού αριθμού μεταναστών κυρίως από τις Βαλκανικές χώρες, ενώ κατά καιρούς φιλοξένησε πρόσφυγες από διάφορες χώρες, όπως πχ Παλαιστίνιους, Λιβανέζους, Αφρικάνους.

Για δύο και πλέον δεκαετίες οι μετανάστες συνέβαλαν στην οικονομία της χώρας, αλλά λόγω της κρίσης σημαντικό ποσοστό των μεταναστών από άλλες χώρες που ζούσαν στην Ελλάδα αναχώρησαν τα τελευταία χρόνια.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αναγνωρίζει ότι σε διεθνές επίπεδο υπάρχουν σήμερα συνολικά 232.000.000 μετανάστες και πρόσφυγες, από τους οποίους 60.000.000 είναι πρόσφυγες.

Το φαινόμενο της μετανάστευσης δεν εμφανίστηκε τώρα ούτε θα εξαλειφθεί ποτέ γιατί οι άνθρωποι θα αποφασίζουν να φύγουν από τον τόπο τους διότι είτε απειλείται η ζωή τους είτε θέλουν να ξεφύγουν από τη φτώχεια ή να ζήσουν καλύτερα κάπου αλλού. Το ζητούμενο, λοιπόν, είναι πώς η μετανάστευση θα λειτουργεί προς όφελος και των χωρών υποδοχής.

Ενώ οι ρατσιστές και ξενόφοβοι μπορεί να νοιώθουν ανακούφιση, είναι ήδη ορατά τα κενά που αφήνουν στην ελληνική οικονομία η αποχώρηση χιλιάδων μεταναστών από τη χώρα λόγω της κρίσης, ιδιαίτερα σε τομείς όπως η γεωργία, οι υπηρεσίες προς ανθρώπους με σοβαρά προβλήματα υγείας, η πληθυσμιακή συγκράτηση περιοχών κα. Ελάχιστα έχει αναλυθεί η οικονομική συνεισφορά των μεταναστευτικών ροών στις οικονομίες των χωρών υποδοχής αλλά και στις χώρες "αποστολής" μεταναστών. 

Πολλές χώρες ανέπτυξαν έξυπνες μεταναστευτικές πολιτικές και στήριξαν την ανασυγκρότησή τους στην προσέλκυση μεταναστών, ενώ ακόμα και σήμερα πολλές χρειάζονται σημαντικό αριθμό μεταναστών για να μπορέσουν να διατηρούν την παραγωγή τους αλλά και τη βιωσιμότητα των κοινωνικών και ασφαλιστικών συστημάτων τους. Δεν είναι τυχαίο ότι ισχυρές οικονομίες, συνεχίζουν να επιδιώκουν την προσέλκυση μεταναστών, ενώ ακόμα και η φιλοξενία 950.000 προσφύγων στην Γερμανία θα συνεισφέρει σε αύξηση του ΑΕΠ κατά περίπου 0,45%.

Είναι απαραίτητη, λοιπόν, μια ολοκληρωμένη πολιτική σε ευρωπαϊκό επίπεδο τόσο σε επίπεδο διάσωσης ζωών όσο και καλύτερης διαχείρισης των προσφυγικών και μεταναστευτικών ορών, δημιουργίας νόμιμων δρόμων εισόδου που συμβάλλουν και στην ασφάλεια των κοινωνιών και στην καλύτερη διάχυση των ροών καθώς και κοινωνικής ένταξης. Έτσι θα ενδυναμωθούν οι θετικές διαστάσεις της μετανάστευσης και θα αντιμετωπιστούν τα εγκληματικά δίκτυα, οι διακινητές, το trafficking, η μαύρη εργασία.

Στην Ελλάδα χρειαζόμαστε πολλά περισσότερα για να υπάρξει μια αποτελεσματική μεταναστευτική και προσφυγική πολιτική σε εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο με στόχο να στηρίξουν την τοπική ευημερία και κοινωνική συνοχή:

-μεγαλύτερη ευελιξία σε θέματα εποχιακών εργαζομένων που όμως είναι νόμιμοι, ασφαλισμένοι και ισότιμοι εργαζόμενοι με πλήρη δικαιώματα,

- αξιοποίηση καλών πρακτικών σε θέματα μετανάστευσης, ιδιαίτερα από τις πόλεις και τις αγροτικές περιοχές,

- ολοκληρωμένα σχέδια βελτίωσης των συνθηκών ζωής, εκπαίδευσης κι ένταξης με αξιοποίηση πόρων, ιδιαίτερα από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο και τον πυλώνα 2 της Κοινής Ευρωπαϊκής Πολιτικής αλλά και από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Μεταναστών, Ασύλου και Ένταξης.

Προϋπόθεση για να λειτουργεί η μετανάστευση και το άσυλο προς όφελος των τοπικών κοινωνιών είναι η σωστή ένταξη των μεταναστών (και προσφύγων) στην κοινωνία, την οικονομία και την καθημερινότητα, η αναγνώριση και σε αυτούς των δικαιωμάτων που έχουν και οι υπόλοιποι πολίτες αλλά και η βέλτιστη αξιοποίηση των διαθέσιμων ανθρώπινων και οικονομικών πόρων, κάτι που δεν φαίνεται να ισχύει ακόμα και σήμερα. 

ΠΡΑΣΙΝΟΙ-ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗ: οργανωμένη πολιτική υποδοχής και ένταξης προσφύγων-μεταναστών

Οι ΠΡΑΣΙΝΟΙ-ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗ τονίσουμε την ανάγκη να διαμορφωθεί – μέσα από διάλογο - ολοκληρωμένο σχέδιο για τους πρόσφυγες και μετανάστες, που θα περιλαμβάνει ρόλους, πόρους, ευθύνες και υποχρεώσεις. Αποσπασματικές πολιτικές δεν προσφέρουν λύσεις.

Εκατοντάδες άνθρωποι φτάνουν καθημερινά στα νησιά όχι ως τουρίστες αλλά ελπίζοντας να ξεφύγουν από τον πόλεμο, τις σφαγές ή έστω αναζητώντας καλύτερη τύχη. Εκεί συναντούν τις φιλότιμες μεν προσπάθειες πολιτών και λιμενικών – αστυνομικών αλλά πλήρη απουσία οργάνωσης. Το αποτέλεσμα είναι εκατοντάδες άνθρωποι να κοιμούνται σε πλατείες, σε παραλίες, σε αυλές αστυνομικών σταθμών ή σε αποθήκες σε διάφορα νησιά. Πολύ συχνά ακούμε το εξωφρενικό «επιχείρημα» ότι τα νησιά είναι τουριστικοί περιορισμοί και δεν σηκώνουν πρόσφυγες και δομές «πρώτης υποδοχής».

Προς το παρόν, η μεν κυβέρνηση ακολουθεί μια πιο «ανθρώπινη» πολιτική, χωρίς όμως οργανωμένο σχέδιο για δομές και πολιτικές ένταξης, χωρίς να μπορεί να αξιοποιήσει αποτελεσματικά και γρήγορα διαθέσιμους πόρους ώστε να δημιουργηθούν οι υποστηρικτικές δομές στις περιοχές που έχουν ανάγκες. Οι διαδικασίες παροχής ασύλου έχουν ξανά σημαντικές καθυστερήσεις με τεράστιες ουρές έξω από τις υπηρεσίες, ενώ όσοι φτάνουν από τα νησιά στην Αθήνα, αναζητούν μόνοι τους λύσεις σε πλατείες.

Από την άλλη, η αυτοδιοίκηση σε πολλά νησιά αντιμετωπίζει τους πρόσφυγες ως ένα βάρος, χρησιμοποιώντας το «επιχείρημα» των τουριστικών προορισμών. Επιδεικνύει απίστευτο καιροσκοπισμό που μπορεί να δυσφημίσει τις περιοχές και να βλάψει και τον τουρισμό. «Αγνοεί» ότι ως χώρα έχουμε υποχρεώσεις που προκύπτουν από την διεθνή νομοθεσία για προστασία των προσφύγων, ενώ μια κοινωνία που έχει βιώσει την προσφυγιά και μετανάστευση οφείλει να δείχνει αλληλεγγύη προς ανθρώπους που προσπαθούν να ξεφύγουν από τον θάνατο ή την απειλή για τη ζωή τους - πάνω από 80% αυτών που φτάνουν στη χώρα μας προέρχεται από περιοχές εντάσεων και πολεμικών συγκρούσεων.

Οι θέσεις των ΠΡΑΣΙΝΩΝ-ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗ είναι ξεκάθαρες και ρεαλιστικές. Δεν κρυβόμαστε πίσω από δάχτυλό μας. Ζούμε σε μια εποχή με πρωτοφανή αύξηση του κύματος προσφύγων (όχι μεταναστών) λόγω της κρίσης και των συγκρούσεων σε πολλές περιοχές του πλανήτη, ιδιαίτερα στη γειτονιά μας. Επιμένουμε ότι κυβέρνηση κι αυτοδιοίκηση πρέπει να αναλάβουν τις ευθύνες τους και να στηρίξουν τις νησιωτικές κοινωνίες με κατάλληλες πολιτικές και υποδομές που να είναι σε θέση να ανταποκριθούν στην πραγματικότητα των ροών μεταναστών και κυρίως προσφύγων. Οι προσπάθειες των πολιτών να βοηθήσουν είναι συγκινητικές, αλλά δεν φτάνουν. Οι αρχές, περιφερειακές και τοπικές, πρέπει να κατανοήσουν ότι είναι καλύτερα και για τους κατοίκους των νησιών να υπάρχουν ΚΑΙ ΕΚΕΙ κατάλληλες δομές όπως screening centers, ανοικτά κέντρα πρώτης υποδοχής (όχι κράτησης) σε περισσότερα νησιά.

Οι πρωτοβουλίες της δημοτικής αρχής Τήλου, του Δικτύου Αλληλεγγύης Λέρου και των ενεργών πολιτών σε πολλά νησιά αποδεικνύουν ότι πέρα από υπερ-απλουστεύσεις ή φοβικές αντιλήψεις, υπάρχει ένας τρίτος δρόμος, αυτός της σωστής οργάνωσης. Οι ίδιοι οι πρόσφυγες και μετανάστες μπορούν να συμμετάσχουν στη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσής τους αν έχουν την ευκαιρία αυτή.

Οι ΠΡΑΣΙΝΟΙ- ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗ θεωρούμε ότι 4 θέματα έχουν άμεση προτεραιότητα παράλληλα με την ολοκλήρωση της διαδικασίας παροχής ιθαγένειας:

- Δημιουργία ενός μόνιμου φόρουμ διαλόγου, όπου θα συμμετέχουν κοινωνικοί φορείς, οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων, πολιτικά κόμματα, εκπρόσωποι υπουργείων αλλά και της αυτοδιοίκησης (ιδιαίτερα από ακριτικές περιοχές) καθώς και οι μεταναστευτικές κοινότητες, με στόχο να διαμορφωθεί μια ολοκληρωμένη, συνεκτική πολιτική για το μεταναστευτικό και τα θέματα ασύλου, για την κοινωνική ένταξη.

- Δημιουργία στα νησιά οργανωμένων κέντρων «πρώτης υποδοχής» με υποδομές που θα συμβάλλουν σε ανθρώπινη αντιμετώπιση των προσφύγων και μεταναστών αλλά και σε σωστές συνθήκες για τους ντόπιους, καθώς και τους αστυνομικούς και λιμενικούς, που αναλαμβάνουν ρόλους που δεν αντιστοιχούν σε αυτές τις υπηρεσίες. Οι οργανωμένες λύσεις είναι πολύ καλύτερες, ακόμα και για τις «τουριστικές περιοχές», από τις «εικόνες» εκατοντάδων ανθρώπων στοιβαγμένων σε αυλές κι αποθήκες κάτω από άθλιες συνθήκες.

- Ολοκληρωμένες πολιτικές ένταξης των προσφύγων και μεταναστών στο κοινωνικό σύνολο με δομές που θα υποστηρίζουν τη σίτιση, την περίθαλψη, τη στέγαση, την εργασία και την εκπαίδευση των παιδιών αλλά και των ενηλίκων. Πρόνοια, μεταξύ άλλων, για εκμάθηση της ελληνικής γλώσσας από τα παιδιά και τους ενήλικες, κάτι που είναι από τις βασικές προϋποθέσεις για ομαλή ένταξή τους και συμμετοχή στα κοινωνικά δρώμενα.

- Αναζήτηση πρακτικών λύσεων για τη στέγαση και την κοινωνική ένταξη των ατόμων που ελευθερώνονται, ώστε να μην δημιουργείται γκέτο στο κέντρο της Αθήνας.

Οι ΠΡΑΣΙΝΟΙ-ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗ καλούμε την κυβέρνηση να διαμορφώσει σε συνεργασία με τους φορείς ένα ολοκληρωμένο σχέδιο αλλά και να στηρίξει τους κοινωνικούς φορείς, την αυτοδιοίκηση και τις μεταναστευτικές κοινότητες – για να αξιοποιηθούν αποτελεσματικά πόροι από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Μεταναστών, Ασύλου και Ένταξης (περίπου 260.000.000 Ευρώ για την Ελλάδα). Επίσης, πρέπει να αναδείξει τις δυνατότητες που υπάρχουν από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Ανάπτυξης Υπαίθρου αλλά και άλλα Ευρωπαϊκά Διαρθρωτικά και Επενδυτικά Ταμεία για να ενισχυθούν η κοινωνική ένταξη, η λειτουργία δομών υποδοχής, η παροχή ιατρικών εξετάσεων, η εκμάθηση της ελληνικής γλώσσας, η περιστασιακή φιλοξενία κα

Προτείνουμε να ενισχυθούν πρωτοβουλίες κοινωνικής ένταξης μέσα από την κοινωνική επιχειρηματικότητα των ίδιων των μεταναστών-προσφύγων αλλά και διαμόρφωσης ενός ολοκληρωμένου πλαισίου (με φορολογικά, οικονομικά και άλλα κίνητρα) ώστε να επιλυθούν θέματα στέγασης ευάλωτων κοινωνικών ομάδων - τόσο ελλήνων πολιτών όσο και μεταναστών - μέσω της αποκατάστασης και επαναχρησιμοποίησης εγκαταλειμμένων κτιρίων ή κλειστών σήμερα ξενοδοχείων και μικρών κλινικών, εγκαταλειμμένων χωριών ή οικισμών κα.

Ευρωπαϊκό σχέδιο δράσης δέκα σημείων για τη μαζική μετανάστευση προς την ΕΕ

«Είμαστε αντιμέτωποι με μια νέα πραγματικότητα στη Μεσόγειο», δήλωσε από το Λουξεμβούργο ο Επίτροπος Μετανάστευσης, Εσωτερικών Υποθέσεων και Ιθαγένειας, Δημήτρης Αβραμόπουλος, κατά τη διάρκεια συνέντευξης Τύπου που παραχώρησε μαζί με την Ύπατη Εκπρόσωπο της ΕΕ, Φεντερίκα Μογκερίνι,  μετά το έκτακτο Συμβούλιοτων Υπουργών Εξωτερικών κι Εσωτερικών της ΕΕ.

Ο Δ. Αβραμόπουλος έκρουσε τον κώδωνα του κινδύνου, λέγοντας πως αν δεν ληφθούν άμεσα μέτρα η κρίση θα λάβει επικίνδυνες διαστάσεις τους επόμενους μήνες. Όπως είπε, απαιτείται δράση  όχι  μόνο  σε ευρωπαϊκό αλλά και σε εθνικό επίπεδο, ενώ πρόσθεσε πως το έκτακτο Συμβούλιο των υπουργών Εξωτερικών και Εσωτερικών της ΕΕ, υπογραμμίζει την αίσθηση του επείγοντος αλλά και την επιθυμία των χωρών-μελών για κοινή δράση.

Ο επίτροπος παρουσίασε το σχέδιο δράσης δέκα σημείων, το οποίου ιοθέτησαν οι υπουργοί Εξωτερικών και Εσωτερικών της ΕΕ και το οποίο θα αποτελέσει τον βασικό άξονα της επερχόμενης Ευρωπαϊκής Ατζέντας για τη Μετανάστευση.

Τα μέτρα που περιλαμβάνει το σχέδιο δράσης για τη μετανάστευση είναι τα εξής:

-Ενίσχυση των κοινών επιχειρήσεων στη Μεσόγειο:“Τρίτων” και “Ποσειδών”, με αύξηση των 

οικονομικών κι άλλων πόρων. Επέκταση του επιχειρησιακού χώρου τους, που θα επιτρέπει 

μεγαλύτερο εύρος παρέμβασης.

- Κατάληψη και καταστροφή των σκαφών που χρησιμοποιούνοι λαθρέμποροι. Τα θετικά αποτελέσματα από την επιχείρηση «Ατλαντα», θα πρέπει να μας εμπνεύσουν για νέες επιχειρήσεις εναντίον  των λαθρεμπόρων στη Μεσόγειο.

- Οι ευρωπαϊκοί οργανισμοί Europol, Frontex,  EASO και EUROJUST θα συνεδριάζουν σε τακτική  βάση και θα συνεργάζονται για την ανταλλαγή πληροφοριών σχετικά με τον εντοπισμό των λαθρεμπόρων, των μεθόδων τους, και την εξακρίβωση των οικονομικών τους πόρων. Η κοινή επιχείρηση JOT MARE αποτελεί παράδειγμα  για το πώς μπορούμε να συντονισθούμε σε ευρωπαϊκό επίπεδο, ώστε να εντοπίσουμε και να καταπολεμήσουμε τις εγκληματικές αυτές οργανώσεις.

- Επεξεργασία των αιτήσεων ασύλου στην Ιταλία και στην Ελλάδα υπό την αιγίδα της EASO. Η 

επεξεργασία τους δεν θα πρέπει να υπερβαίνει τους δύο μήνες από την ημέρα υποβολής της αίτησης.

- Τα κράτη μέλη θα πρέπει να εξασφαλίσουν τη λήψη δακτυλικών αποτυπωμάτων από όλους τους  μετανάστες.

- Εξέταση εναλλακτικών επιλογών για τη δημιουργία μηχανισμού μετεγκατάστασης σε περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης.

- Εφαρμογή διευρυμένου πιλοτικού προγράμματος στην Ε.Ε. για την επανεγκατάσταση μεταναστών  σε εθελοντική βάση, προσφέροντας θέσεις για τα άτομα που χρήζουνε πείγουσας προστασίας.

Δημιουργία νέου προγράμματος για ταχεία επιστροφή παράνομων μεταναστών που θα συντονίζεται από τον οργανισμό Frontex και από τα κράτη μέλη που βρίσκονται στην πρώτη γραμμή. Αυτό σημαίνει περισσότερες πτήσεις για την επιστροφή τους και ενημέρωση των μεταναστών στις χώρες διέλευσης για τα προγράμματα εθελοντικής επιστροφής, συμβάλλοντας με αυτόν τον τρόπο στη μείωση των επικίνδυνων διαδρομών.

- Συντονισμένη προσπάθεια της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Εξωτερικής  Δράσης με σκοπό τη συνεργασία με τις χώρες που περιβάλλουν τη Λιβύη. Ενδυνάμωση των σχέσεων με τρίτες χώρες, όπως για παράδειγμα οι πρωτοβουλίες στον Νίγηρα.

- Τοποθέτηση αξιωματούχων υπεύθυνων για θέματα μετανάστευσης (ILO: Immigration Liaison Officers) σε τρίτες χώρες για τη συλλογή πληροφοριών σχετικά με τα μεταναστευτικά ρεύματα και την ενίσχυση του ρόλου των ευρωπαϊκών αντιπροσωπειών.

Ο Δ. Αβραμόπουλος τόνισε πως το μεταναστευτικό πρόβλημα αποτελεί μια από τις κορυφαίες προτεραιότητες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Τόνισε πως η υιοθέτηση της Ευρωπαϊκής Ατζέντας για την Μετανάστευση θα ανακοινωθεί στις 13 Μαΐου, πολύ νωρίτερα από ό, τι είχε αρχικά προγραμματιστεί.