Ποδονίφτης

19 Φεβρουαρίου 2019

Ο Ποδονίφτης είναι ένα ζωντανό οικοσύστημα με φυτά, πουλιά και ψάρια. Όχι στην τσιμεντοποίησή του

 
Μπράβο στην ομάδα Martin Gaethlich και Stamatis Zogaris

Ναι, ο Ποδονίφτης είναι ένα ζωντανό ρέμα μέσα στην πόλη. Βλέπω τα ψάρια, τα πουλιά, τη βλάστηση αφού μένω κοντά και πηγαίνω χρόνια βόλτες στο ποτάμι. Η ομάδα όμως έκανε επιστημονική έρευνα και κατέγραψε την ιχθυοπανίδα του Ποδονίφτη: χέλια (Anguilla anguilla), Ποταμοκέφαλοι της Μακεδονίας (Squalius vardarensis) και μπριάνες. 
 
 

Θυμάμαι παλιά ένα σχολείο είχε καταγράψει σε μια ενδιαφέρουσα έκθεση την ορνιθοπανίδα, επίσης ενδιαφέρουσα, αφού είναι από τα ελάχιστα οικοσυστήματα τέτοιου είδους με ροή νερού χειμώνα καλοκαίρι.
 

Αυτό το ζωντανό οικοσύστημα, η Περιφέρεια Αττικής προσπαθεί να το μετατρέψει σε τσιμεντένιο αγωγό. Ακόμα σήμερα, μετά από όλα αυτά που γνωρίζουμε για την οικολογική σημασία των ρεμάτων, για το ρόλο τους στην άμυνα απέναντι σε ακραία καιρικά φαινόμενα αλλά και για την ανάσα που μπορούν να προσφέρουν στην πόλη και στους ταλαίπωρους κατοίκους. Ο Ποδονίφτης μπορεί να αναβαθμιστεί και όπως κι άλλα ρέματα και πάρκα να αποτελέσουν μέρος μιας γενικότερης προσπάθειας δημιουργίας ενιαίου, συνεχούς δικτύου πράσινων υποδομών και ζωνών μέσα στην πόλη. 

Η επιστήμη γνωρίζει, πολιτική βούληση πρέπει να υπάρξει σε όλα τα επίπεδα. Ευτυχώς οι Δήμοι της περιοχής (Ν.Φιλαδέλφεια, Αθηναίων) ανταποκρίθηκαν στην κινητοποίηση των πολιτών. Η Περιφέρεια Αττικής και η κεντρική διοίκηση επιμένουν ακόμα στο καταστροφικό σχέδιο της τσιμεντοποίησης του Ποδονίφτη (όπως και του ρέματος της Πικροδάφνης, του ρέματος της Ραφήνας κα)

Ελπίζω τώρα να ακούσουν τη φωνή των ...ψαριών για την προστασία και οικολογική αναβάθμιση του Ποδονίφτη

Περπατώντας στο ρέμα Ποδονίφτη, που θα μπορούσε να είναι φυσικός παράδεισος μέσα στην πόλη

Φωτογραφία του Νικος Χρυσόγελος.

Ο Ποδονίφτης είναι μέρος του ρέματος / ποταμού που πηγάζει από την Πεντέλη, συνεχίζει στην ρεματιά Χαλανδρίου, φτάνει στη Φιλοθέη, και τελικά καταλήγει στον Κηφισό, διασχίζοντας περιοχές της Ν. Ιωνίας, της Φιλαδέλφειας και της Αθήνας.

Ένα μέρος του όμως καλύφθηκε στη δεκαετία του 90, ενώ τώρα η Περιφέρεια Αττικής, θέλει να εγκιβωτίσει τα τελευταία 800 μέτρα φυσικής κοίτης, να μετατρέψει δηλαδή σε τσιμεντένιο ανοιχτό αγωγό ομβρίων το ποτάμι.

Μέσα στην περιοχή του ρέματος μπορούμε να δούμε τουλίπες και ορχιδέες, ευκαλύπτους τουλάχιστον 60-80 χρόνων, φοίνικες, ορνιθόγαλα, μαυρομάτες, σταχτοσουσουράδες, κοκκινολαίμηδες, φρύνους κα. Και κάποια σπήλαια...

Φωτογραφία του Νικος Χρυσόγελος.

Η περιοχή έχει χαρακτηριστεί ως ιδιαίτερου περιβαλλοντικού ενδιαφέροντος (ΦΕΚ 281Δ/23-3-93) και υποτίθεται ότι τυγχάνει προστασίας από το ισχύον θεσμικό πλαίσιο.

Δυστυχώς όμως η Περιφέρεια θέλει να μετατρέψει το ποτάμι σε τσιμεντένιο αγωγό. Η κινητοποίηση των πολιτών θα αλλάξει όμως τα σχέδια. Αντί για την καταστροφή του, ο Ποδονίφτης να γίνει σύμβολο μιας νέας εποχής επιστροφής της φύσης μέσα στην πόλη

Ευτυχώς υπάρχουν ενεργοί πολίτες που αγωνίζονται για τα ρέματα - η οικολογική αξία τους έχει αναγνωριστεί αλλά ουδέποτε αυτή η γνώση εντάχθηκε πραγματικά στον σχεδιασμό.

Φωτογραφία του Νικος Χρυσόγελος.

Στις 18/3/2018 αρκετοί πολίτες κάθε ηλικίας συμμετείχαμε στην πρόσκληση κινήσεων και πρωτοβουλιών για την σωτηρία του Ποδονίφτη και περπατήσαμε στις όχθες του. Ναι μέσα σε μια αστική περιοχή υπάρχει ένας φυσικός παράδεισος που θα μπορούσε να καθαριστεί και να αποτελέσει τμήμα μιας μεγάλης “πράσινης ζώνης” που θα συνδέει το ρέμα αυτό (έχει νερό χειμώνα-καλοκαίρι), το πάρκο Προμπονά, άλλα μικρά πάρκα και ρέματα που υπάρχουν στην περιοχή με το Άλσος Φιλαδέλφειας σε πρώτη φάση, κι αργότερα, γιατί όχι, και με το Πάρκο Τρίτση και το Άλσος Βεϊκου. Κάτι τέτοιο θα επιδρούσε ευεργετικά τόσο στην ποιότητα ζωής των κατοίκων μιας μεγάλης αστικής περιοχής και στην ανθεκτικότητα της περιοχής απέναντι σε ακραία καιρικά φαινόμενα αλλά και στην προώθηση ενός νέου μοντέλου πιο πράσινης οικονομίας. Μέσα σε αυτή την ζώνη υπάρχουν, εξάλλου, ενδιαφέροντα βιομηχανικά κτίρια που κάποτε έπαιζαν ρόλο στην οικονομία της χώρας, αλλά σήμερα είναι ερείπια, σύμβολα μιας εποχής οικονομικής άνθισης κι ενός βιομηχανικού μοντέλου, που έφτασε όμως στο τέλος του.

Φωτογραφία του Νικος Χρυσόγελος.

Τα κτίρια αυτά ενταγμένα σε ένα νέο μοντέλο “πράσινων υποδομών” θα μπορούσαν να αποκατασταθούν και μετατραπούν σε κέντρα πολιτισμού και (κοινωνικής – πράσινης) καινοτομίας ώστε να συμβάλλουν στην αναζωογόνηση της οικονομίας της περιοχής.

Ευτυχώς η κινητοποίηση των πολιτών ανάγκασε τους δύο από τους τρεις δήμους που εμπλέκονται (Δήμος Ν. Φιλαδέλφειας - Ν Χαλκηδόνας και Δήμος Αθηναίων) να τοποθετηθούν εναντίον των σχεδίων της περιφέρειας να μετατρέψει αυτή την οικολογικά σημαντική περιοχή σε τσιμεντένιο αγωγό.

Ο Ποδονίφτης είναι μέρος του ρέματος / ποταμού που πηγάζει από την Πεντέλη, συνεχίζει στην ρεματιά Χαλανδρίου, φτάνει στη Φιλοθέη, και τελικά καταλήγει στον Κηφισό. Ένα μέρος του όμως καλύφθηκε στη δεκαετία του 90, ενώ τώρα η Περιφέρεια Αττικής, θέλει να εγκιβωτίσει τα τελευταία 800 μέτρα φυσικής κοίτης, να μετατρέψει σε τσιμεντένιο ανοιχτό αγωγό ομβρίων το ποτάμι.

Φωτογραφία του Νικος Χρυσόγελος.

Οικολογική διαχείριση κι όχι τσιμεντοποίηση του Ποδονίφτη

 
Σήμερα συζητιέται στην 5η Δημοτική Κοινότητα του Δήμου Αθηναίων η (απαράδεκτη) μελέτη εγκιβωτισμού του ρέματος του Ποδονίφτη που έχει παραμείνει ακόμα σε φυσική κατάσταση. Αν είσαστε κάτοικος της περιοχής, παρακαλώ συμμετάσχετε στην συζήτηση - ξεκινάει στις 18.00 - αλλά υπογράψτε την επιστολή προς την 5η Δημοτική Κοινότητα αλλά και προς τον Δήμο Αθηναίων γενικότερα

Ζητάμε οικολογική διαχείριση κι όχι τσιμεντοποίηση του Ποδονίφτη, ανάδειξή του ως μια πράσινη ζώνη κι ανάσα μέσα στην πόλη. Πολύ περισσότερο που η ίδια η Περιφέρεια έχει στη διάθεσή της ερευνητική εργασία του ΕΜΠ για Πολιτικές Βιώσιμης Ανάπτυξης στην Μητροπολιτική Αθήνα που αναδεικνύει το ρόλο των πράσινων ζωνών και διαδρόμων 

Διαβάστε το κείμενο και αν συμφωνείτε στείλε τε μήνυμα ότι το συνυπογράφετε (αν μένετε στην ευρύτερη περιοχή) ή υποστηρίζετε τις θέσεις (για όσους/ες δεν μένουν στην περιοχή αλλά θεωρούν ότι το θέμα τους αφορά

Οικολογική διαχείριση κι όχι τσιμεντοποίηση του Ποδονίφτη

Το ρέμα του Ποδονίφτη, είναι μία «όαση ζωής» εντός του αστικού ιστού, η οποία προσφέρει σημαντικά περιβαλλοντικά οφέλη (μικροκλίμα, ποιότητα του ατμοσφαιρικού περιβάλλοντος, αναψυχή κλπ) στην ευρύτερη μητροπολιτική περιοχή των Αθηνών. Η μικρή ανοιχτή ποτάμια έκταση των 770 μέτρων περίπου που έχει απομείνει, έχει πλούσια παρυδάτια βλάστηση, καθώς και αξιοσημείωτη πανίδα, η οποία περιλαμβάνει μάλιστα και πολλά είδη πουλιών. Σχολεία κι όχι μόνο επιστήμονες έχουν καταγράψει αυτόν τον μοναδικό πλούτο μέσα στον αστικό ιστό. 

Αξίζει φυσικά να αναφερθεί ότι το ρέμα του Ποδονίφτη είναι χαρακτηρισμένο ως ιδιαίτερου περιβαλλοντικού ενδιαφέροντος, με την Υπουργική Απόφαση 9173/1642/93 (ΦΕΚ 281Δ/23-3-93) και η περιοχή υπάγεται στους «υγροτόπους Β΄ προτεραιότητας», βάσει του Νέου Ρυθμιστικού Σχεδίου Αθήνας/Αττικής 2021 (Ν. 4277/ΘΕΚ 156/2014). 

Στη ρέμα αυτό όμως έχουν προταθεί έργα διευθέτησης, από την γέφυρα της οδού Χαλκίδος μέχρι τη γέφυρα της οδού Εράτωνος. Η Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (Μ.Π.Ε.), η οποία αποτελεί τη βασική μελέτη τεκμηρίωσης και ανάλυσης των περιβαλλοντικών επιπτώσεων του υπό μελέτη έργου και προσφέρει και την εξειδίκευση του τεχνικού σχεδιασμού του έργου, δεν έρευνα βασικά ζητήματα που αφορούν στην βιοποικιλότητα και στη γεωμορφολογία της περιοχής ούτε την εξετάζει (ως όφειλε) εναλλακτικές λύσεις. Επίσης, δεν λαμβάνει υπόψη τις νέες αντιλήψεις για επιστροφή της φύσης μέσα στην πόλη και γενικότερα τις «πράσινες υποδομές» ως μέσα για την προστασία των πόλεων απέναντι στα ακραία καιρικά φαινόμενα και την κλιματική αλλαγή.

Ειδικότερα, επισημαίνουμε ότι η Μ.Π.Ε. έχει ελλείψεις και σφάλματα στα εξής ζητήματα:

1) στην περιγραφή-αξιολόγηση της σημερινής κατάστασης των οικοσυστημάτων, πανίδας και χλωρίδας. Η αναφορά στη βιοποικιλότητα είναι απλώς ενδεικτική και ελλιπέστατη, καθώς λείπουν ακόμα και μερικά χαρακτηριστικά ιθαγενή είδη που είναι χαρακτηριστικά της περιοχής αυτής.

2) στην περιγραφή των γεωλογικών και γεωμορφολογικών χαρακτηριστικών του ρέματος, τα οποία θα έπρεπε να εξετάζονται αναλυτικά κατά την περιγραφή της προτεινόμενης διευθέτησής του. Η γενική αναφορά στη στοιχειώδη γεωλογία της περιοχής είναι παντελώς ανεπαρκής και δεν αναφέρονται ούτε καν τα σπήλαια και οι εξορυκτικές σήραγγες που υπάρχουν εκεί. Ειδικότερα, στη μελέτη αγνοούνται το στάδιο διάβρωσης της λεκάνης απορροής, η τάξη των υπό διευθέτηση κλάδων του υδρογραφικού δικτύου και οι γεωλογικοί σχηματισμοί των πρανών, της όχθης και της κοίτης του ρέματος. Η γνώση όλων αυτών των παραμέτρων είναι αναγκαία για την επιλογή της καταλληλότερης μορφής και διάταξης των έργων, καθώς και για την αποφυγή άσκοπων, περιττών και δαπανηρών κατασκευών στο ρέμα αυτό.

3) στην εξέταση μιας ήπιας και "οικολογικής" εναλλακτικής λύσης στα έργα διευθέτησης. Η εν λόγω Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων δεν εξέτασε καθόλου εναλλακτικές λύσεις και πρακτικές, φιλικές προς το περιβάλλον, για την απομείωση του πλημμυρικού κινδύνου (όπως απαιτείται από την νομοθεσία και την σύγχρονη επιστημονική πρακτική), ενώ δεν παρουσίασε ουσιαστικό έλεγχο συμβατότητάς της με τα θεσμοθετημένα σχέδια διαχείρισης λεκανών απορροής (Οδηγία για τα Ύδατα).

Η πρόταση της εν λόγω Μελέτης για επένδυση της φυσικής κοίτης του ρέματος με τσιμέντο είναι προφανώς μια αναχρονιστική τακτική που αφενός καταστρέφει ολοσχερώς το ρέμα και αφετέρου είναι τελείως αντίθετη στην λογική της αντιμετώπισης του πλημμυρικού κινδύνου που επιβάλλεται από την Οδηγία για τις Πλημμύρες (2007/60ΕΕ). 

Η οριοθέτηση του ρέματος, έτσι όπως προτείνεται στη Μ.Π.Ε., τοποθετείται στην υφιστάμενη κατάσταση, δηλαδή εκεί που εντοπίζονται οι καταπατήσεις και η αυθαίρετη δόμηση που εδώ και δεκαετίες έχουν δημιουργήσει στενώσεις σε μεγάλα τμήματα του ρέματος. Τέτοια οριοθέτηση με αυτούς τους περιορισμούς που θέτουν οι μελετητές είναι μόνο κατ’ όνομα «οριοθέτηση». Ούτε, όμως, και διευθέτηση είναι, καθώς το μόνο που αποζητά είναι η νομιμοποίηση και η παγίωση όλων των αυθαιρεσιών που έχουν λάβει χώρα κατά μήκος του ρέματος. 

Η προχειρότητα με την οποία γράφτηκε η Μ.Π.Ε. φαίνεται ακόμη και στις εκτενείς αντιγραφές (copy-paste) ολόκληρων αποσπασμάτων από άλλες ομοειδείς μελέτες. Αλλά ακόμα και από κεφάλαιο σε κεφάλαιο της ίδιας αυτής μελέτης, επαναλαμβάνονται οι αντιγραφές ίδιων αποσπασμάτων. Οι δε βιβλιογραφικές αναφορές είναι άστοχες, διότι δεν τεκμηριώνουν τη μελέτη, αλλά αναφέρονται κυρίως σε στοιχεία βιοποικιλότητας που ουδόλως αναλύονται στη Μ.Π.Ε.

Η Μ.Π.Ε. αντί να διευρύνει τα όρια του Ποδονίφτη και να στοχεύει στην ελαχιστοποίηση των τεχνικών παρεμβάσεων για την αντιπλημμυρική προστασία και τη διάσωση του φυσικού στοιχείου, επιλέγει, με πρόσχημα την πλημμύρα, να καταστρέψει το μόνο τμήμα του ρέματος που έχει παραμείνει σε φυσική κατάσταση. 

Ως εκ τούτου, θεωρούμε ότι η Μελέτη αυτή πρέπει να απορριφθεί και να υποβληθεί νέα, η οποία θα λαμβάνει υπόψη της όλα τα προαναφερθέντα. 

Ως κάτοικοι της περιοχής ζητάμε να απορριφθεί η συγκεκριμένη μελέτη και να έρθει άλλη που θα είναι συμβατή με τις σύγχρονες επιστημονικές και οικολογικές βάσεις για την βιώσιμη διαχείριση των ρεμάτων, με στόχο να διασωθεί το φυσικό στοιχείο και να βελτιωθεί η βιοποικιλότητα του ρέματος, να αντιμετωπιστούν προβλήματα αυθαιρεσιών, να υπάρχει αντιστοίχηση της αντιπλημμυρικής προστασίας με την πολιτική «πράσινων υποδομών» που προωθείται σε ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο. 