Το άρθρο μου αυτό δημοσιεύθηκε στην Athens Voice στις 19/1/2016: http://www.athensvoice.gr/article/city-news-voies/%CF%80%CE%BF%CE%BB%CE%B9%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%B7/%CE%BF-%CF%83%CE%BF%CE%BB%CE%BF%CE%BC%CF%8C%CF%82-%CE%BA%CE%B1%CE%B9-%CF%84%CE%BF-%CE%BD%CE%B5%CF%81%CF%8C-%CE%B1%CE%BE%CE%AF%CE%B6%CE%BF%CF%85%CE%BD-%CF%80%CE%B5%CF%81%CE%B9%CF%83%CF%83%CF%8C%CF%84%CE%B5%CF%81%CE%BF-%CE%B1%CF%80%CF%8C-%CF%84%CE%BF-%CF%87%CF%81%CF%85%CF%83%CF%8C

Αυτές τις μέρες υπάρχει μεγάλη συζήτηση για το θέμα της εξόρυξης χρυσού στη Χαλκιδική. Έχουν ειπωθεί πολλά υπέρ ή εναντίον της εξόρυξης. Πολύ συχνά στη χώρα μας υπάρχει μια πόλωση που όμως δεν βασίζεται σε μια σφαιρική γνώση των θεμάτων, αλλά κυρίως σε ένα είδος ιδεοληψίας. Είναι κάθε επένδυση αποδεκτή με μόνη δικαιολογία τη δημιουργία θέσεων εργασίας ή θα πρέπει πλέον να λαμβάνονται σοβαρά υπόψη οι περιβαλλοντικές (και κοινωνικές συνέπειες) μιας επένδυσης και μιας δραστηριότητας; Η εξόρυξη χρυσού είναι μια δραστηριότητα όπως κάθε άλλη βιομηχανική δραστηριότητά ή είναι από τις πιο επικίνδυνες για το περιβάλλον;

Για να απαντήσουμε σε αυτά τα ερωτήματα πρέπει να λάβουμε υπόψη δυο νέες πραγματικότητες: 1) Στη σημερινή εποχή έχουν αλλάξει πολλά, το περιβάλλον και το συμφέρον των τοπικών κοινωνιών ΠΡΕΠΕΙ να λαμβάνεται σοβαρά υπόψη (δεν συμβαίνει δυστυχώς αυτό πάντα). 2) Υπάρχουν πλέον πολλά στοιχεία σχετικά με τη λειτουργία ορυχείων χρυσού, τόσο στις ΗΠΑ και στην Ευρώπη (όπου στον ένα ή στον άλλο βαθμό οι περιβαλλοντικές προδιαγραφές είναι υψηλότερες) όσο και σε άλλες περιοχές του κόσμου (όπου το περιβάλλον συχνά θυσιάζεται μπροστά στο εύκολο κέρδος).

Μια απόφαση σχετικά με ορυχείο χρυσού στις ΗΠΑ μπορεί να βοηθήσει τη συζήτηση και στην Ελλάδα. Η Υπηρεσία Περιβάλλοντος των ΗΠΑ (E.P.A), όπως ανακοίνωσε [1]  η διοίκηση Ομπάμα, δεν δίνει άδεια εξόρυξης χρυσού στην καναδικών συμφερόντων εταιρεία χρυσού Northern Dynasty Mining και στον εταίρο της Anglo American για την δημιουργία ορυχείου στην περιοχή της δυτικής Αλάσκας Bristol Bay. Στην απόφαση έπαιξε πρωταγωνιστικό ρόλο η επιλογή να προστατευθεί ο σολομός! Η E.P.A. θεωρεί ότι οι δραστηριότητες χρυσού θα καταστρέψουν [2] ένα σημαντικό τμήμα του υδροφόρου ορίζοντα, καθώς και μια περιοχή σημαντική για το σολομό αλλά και για τις τοπικές κοινότητες ψαράδων. Να λάβουμε υπόψη ότι η αξία των μετάλλων στην περιοχή υπολογίζεται ότι φτάνει στα 500 δις δολάρια.

Ναι, η διοίκηση Ομπάμα και η EPA αξιολόγησαν ότι η αξία του περιβάλλοντος, του σολομού και της ζωής των τοπικών κοινοτήτων αξίζουν περισσότερο από το χρυσό και το χαλκό που βρίσκονται σε αυτά τα εδάφη. Την απόφαση [3] χαιρέτισαν οι περιβαλλοντικές οργανώσεις, οι Δημοκρατικοί και οι τοπικές κοινότητες, ενώ επέκριναν οι Ρεπουμπλικάνοι και οι εκπρόσωποι της εταιρείας. Το θέμα εξετάζονταν συστηματικά και πολύπλευρα από το 2010. Να σημειωθεί, όμως, ότι οι κοινότητες της Αλάσκας δεν ήταν μόνες τους. Περισσότεροι από 50 οίκοι κοσμημάτων, μεταξύ των οποίων οι Tiffany, Zales and Boucheron, είχαν υποσχεθεί ότι δεν θα χρησιμοποιήσουν χρυσό από την περιοχή αν λειτουργούσε το ορυχείο. Από την άλλη εστιατόρια, μάγειροι και διακινητές θαλασσινών είχαν διαμαρτυρηθεί για τη σχεδιαζόμενη εξόρυξη.

Είναι σημαντικό, όμως, και αυτό κατευθύνει τις πολιτικές των ΠΡΑΣΙΝΩΝ-ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗ, να μη μένουμε μόνο στο όχι αλλά και να προτείνουμε/προωθούμε εναλλακτικές λύσεις που συνδυάζουν προστασία περιβάλλοντος, δημιουργία θέσεων εργασίας, κοινωνική συνοχή, υπεύθυνη οικονομία. Κι ευτυχώς υπάρχουν σήμερα πολλά καλά παραδείγματα που αναλύουμε στο αναλυτικό κείμενο-πρότασή μας για τη Χαλκιδική, όπου τεκμηριώνουμε με αναφορές και καλά παραδείγματα από την Ευρώπη και τον υπόλοιπο κόσμο για το τι θα μπορούσε να γίνει στην περιοχή για να προστατευθεί το περιβάλλον αλλά και να βρουν δουλειά οι άνθρωποι της περιοχής. Υπάρχουν πολλά παραδείγματα για το πώς περιοχές που είχαν συνδεθεί μονοδιάστατα με την εξόρυξη μετάλλων, κάρβουνου ή λιγνίτη μπόρεσαν να μεταβούν σε ένα πράσινο μοντέλο οικονομίας.

Η Χαλκιδική και η Πτολεμαΐδα - Κοζάνη αποτελούν δυο τέτοιες περιοχές που θα μπορούσαν να μετατραπούν σε κέντρα πράσινης καινοτομίας προς όφελος του περιβάλλοντος, της κοινωνίας και της οικονομίας. Μια υπεύθυνη επιχειρηματικότητα έχει θέση σε μια τέτοια στρατηγική. Μια επιχειρηματικότητα που εστιάζει μόνο στο πώς θα αρπάξει τα περισσότερα μεταφέροντας τα βάρη στο περιβάλλον και στις τοπικές κοινωνίες δεν έχει θέση.

[1]https://www.washingtonpost.com/national/health-science/epa-mining-would-destroy-fishery-villages-part-of-watershed-in-alaskas-bristol-bay/2014/01/15/21e3b45e-7e20-11e3-9556-4a4bf7bcbd84_story.html

[2] http://www.theguardian.com/environment/2012/jul/23/pebble-mine-alaska-environment-salmon-indigenous-people

Ο χρυσός δεν μας φέρνει πιο κοντά στη Χαλκιδική!

Υπάρχει δυνατότητα για εναλλακτικό σχέδιο για Χαλκιδική, για οικολογικές-κοινωνικές επενδύσεις με μακροχρόνια βιωσιμότητα

Οι ΠΡΑΣΙΝΟΙ-ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗ έχουμε επισημάνει την ανάγκη διαμόρφωσης, μέσα από διάλογο, ενός συνολικού, εναλλακτικού σχεδίου βιώσιμης ανάπτυξης της Χαλκιδικής που θα βασίζεται στην στροφής προς πράσινες επενδύσεις και οικονομικές δραστηριότητες, θα περιλαμβάνει πολιτικές και χρηματοοικονομικά εργαλεία για δημιουργία επαρκών θέσεων εργασίας, παράλληλα με την υποστήριξη του αιτήματος να σταματήσει το σχέδιο επέκτασης της εξόρυξης χρυσού στις Σκουριές Χαλκιδικής και των εργασιών καταστροφής δασικής έκτασης 3500 στρεμ.

1. Μια εταιρία δεν μπορεί να απειλεί για να έχει προνομιακή μεταχείριση: Η εταιρία Eldorado Gold απειλεί με απόσυρση από την εξόρυξη χρυσού στην Χαλκιδική αν δεν λάβει τις άδειες μέχρι τον Μάρτιο. Πρόκειται για μία μεταλλευτική περιοχή πάνω από 300.000 στρέμματα, που είναι κυρίως δάσος και περιέχει τη μεγαλύτερη υδροφορία της Χαλκιδικής.  Μέσα σε ελάχιστα χρόνια προέκυψαν υπεραξίες, μέσω αγοραπωλησιών και χρηματιστηριακών «παιχνιδιών», που έφτασαν την αποτίμηση των μεταλλείων στα 500.000.000 δολάρια. Παρόμοιες απαράδεκτες συμπεριφορές έχουν καταγραφεί  πολλάκις σε διεθνές επίπεδο από εταιρίες εξόρυξης που επιδιώκουν να έχουν προνομιακή αντιμετώπιση από τις κυβερνήσεις σε θέματα φορολογίας, περιβαλλοντικών όρων και αδειοδοτήσεων που είναι αδιανόητες πλέον σε άλλους βιομηχανικούς κλάδους. Πιθανόν, όμως, η πτώση της τιμής του χρυσού να παίζει ή να παίξει στο μέλλον ρόλο στην διακοπή ή εγκατάλειψη της εξόρυξης εκεί όπου  η περιεκτικότητα σε χρυσό είναι μικρή (0,5 γραμμάρια ανά 1 έως 5 τόνους μεταλλεύματος).

2. Η εξόρυξη χρυσού παγκοσμίως είναι ιδιαίτερα επιβαρυντική για το περιβάλλον και τις τοπικές κοινωνίες: Η εξόρυξη χρυσού και η επεξεργασία του προκαλούν σοβαρά προβλήματα στο περιβάλλον [1] και στην υγεία, όχι μόνο στην Ευρώπη (παραγωγές χώρες είναι η Σουηδία, Ιταλία, Ελλάδα, Βουλγαρία, Ουγγαρία, Ρουμανία, Φινλανδία)[2] αλλά και σε πολλές άλλες περιοχές του κόσμου (ιδιαίτερα σε Αφρική [3] [4] και Λατινική Αμερική [5]), παραβιάζοντας σοβαρά δικαιώματα των ντόπιων [6], των ιθαγενών αλλά και των παιδιών που δουλεύουν συχνά ως σύγχρονοι σκλάβοι σε ορυχεία (και χρυσού) [7].

3. Ποια είναι η θέση μας για το «θέμα χρυσός»:  Υποστηρίζουμε την «Διακήρυξη για την Ενότητα»[8] που υπογράφτηκε το 1999 από εκπροσώπους κοινοτήτων που υποφέρουν από την εξόρυξη χρυσού και ζητάμε πάγωμα όλων των επενδύσεων εξόρυξης χρυσού σε παγκόσμιο επίπεδο, ιδιαίτερα αυτών που χρησιμοποιούν κυανιούχα και τοξικά υλικά ή δεν έχουν την συναίνεση των τοπικών κοινωνιών. Η εξόρυξη χρυσού θα πρέπει να επιτρέπεται μόνο σε περιορισμένη κλίμακα και με εξελιγμένες οικολογικές μεθόδους. Καλούμε για μια στροφή προς λογική χρήση του χρυσού, αντί για υπερβολική κατανάλωση, με βελτίωση παράλληλα της ανάκτησης χρυσού από προϊόντα που σήμερα καταλήγουν σε μεγάλο βαθμό στα άχρηστα (κινητά, υπολογιστές, τηλεοράσεις και άλλα ηλεκτρονικά απόβλητα).

4. Όταν μια επένδυση προκαλεί δυσανάλογη ζημιά σε σχέση με τα «οφέλη», λέμε όχι: Το κριτήριο των επιλογών μιας σύγχρονης κοινωνίας πρέπει να είναι το αν η οικονομική δραστηριότητα είναι συμβατή ή όχι με μια στρατηγική βιωσιμότητας. Οι ΠΡΑΣΙΝΟΙ-ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗ είμαστε πεισμένοι ότι η περιβαλλοντική καταστροφή [9] και οι μακροπρόθεσμοι κίνδυνοι που σχετίζονται με την εξόρυξη του χρυσού είναι δυσανάλογοι σε σχέση με τα «οφέλη» από μια τέτοια επένδυση. Οι αποφάσεις του Συμβουλίου της Επικρατείας κρίνουν το νομότυπο και όχι την ουσία της εξόρυξης.

5. Θέλουμε ΚΑΙ προστασία του περιβάλλοντος ΚΑΙ νέες ευκαιρίες εργασίας για τους εργαζόμενους σήμερα στα ορυχεία: Η κυβέρνηση έχει κάνει τραγικά – τουλάχιστον - λάθη και καταφέρνει να έχει ζαλίσει τους πάντες με τις κινήσεις της. Ακολουθεί μια αντιφατική πολιτική, χωρίς ξεκάθαρη θέση, δημιουργώντας σύγχυση για τους στόχους της. Αν θέλει να σταματήσει η εξόρυξη πρέπει να το πει ξεκάθαρα, να πράξει νομοθετικά και κυρίως να συμβάλλει σε εναλλακτικές λύσεις απασχόλησης για όσους εργάζονται σήμερα στην εξόρυξη για να έχει όλη την κοινωνία με το μέρος της.  Εμείς νοιαζόμαστε ΚΑΙ για το περιβάλλον ΚΑΙ για τους εργαζόμενους κι απαιτούμε – προτείνουμε δίκαιες εναλλακτικές λύσεις και για το περιβάλλον και για τους εργαζόμενους σήμερα στην εξόρυξη.

6. Οι ΠΡΑΣΙΝΟΙ-ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗ προτείνουμε και ζητάμε μια διαφορετική προοπτική για τη Χαλκιδική. Είμαστε πρόθυμοι να συμμετάσχουμε σε έναν ουσιαστικό  διάλογο με όλες τις κοινότητες, τους κατοίκους, τους εργαζόμενους στα μεταλλεία, την αυτοδιοίκηση, τους επαγγελματικούς φορείς με στόχο ένα κοινό «πράσινο» οικονομικό σχέδιο που θα σέβεται τις ανάγκες όλων, του περιβάλλοντος και της τοπικής κοινωνίας, μακροχρόνια. Δεν πρέπει να καταστραφεί το περιβάλλον για να υπάρχουν κάποιες θέσεις εργασίας αλλά ούτε να ενδιαφερθούμε μόνο για το περιβάλλον αδιαφορώντας για το που θα εργαστούν οι σημερινοί εργαζόμενοι όταν θα σταματήσει η επέκταση της εξόρυξης. Για να συμβιβάσουμε προστασία περιβάλλοντος, κοινωνική ευημερία, λύσεις για τους εργαζόμενους στην εξόρυξη προτείνουμε 3 άξονες: 

-  Εγκατάλειψη του σχεδίου επέκτασης της εξόρυξης παράλληλα όμως με την ανάπτυξη εναλλακτικού σχεδίου βιωσιμότητας κι απασχόλησης στην περιοχή. Η εταιρία να συνεχίσει τις εργασίες ανάκτησης μετάλλων και άλλων υλικών μόνο από τα συσσωρευμένα από το παρελθόν μεταλλευτικά απόβλητα (απορρίψεις, στοές κα). Θα μπορούσε να συμμετάσχει, αν θέλει, σε ένα διαφορετικό σχέδιο που θα βασίζεται στην πλήρη αποκατάσταση των περιοχών εξόρυξης κι ανάκτησης διαφόρων μετάλλων, διερεύνησης εναλλακτικών χρήσεων των στοών (πχ για παραγωγή ενέργειας από γεωθερμία) αλλά και υλοποίησης ερευνητικών προγραμμάτων για δραστηριότητες που δεν θα έχουν σχέση με εξόρυξη χρυσού.

-  Διασφάλιση ότι στην περιοχή θα διατεθούν – μέσα από ένα ειδικό επενδυτικό ταμείο – πόροι ύψους 100.000.000 € για την υλοποίηση οικολογικά και κοινωνικά καινοτόμων επενδύσεων από μικρομεσαίες και συνεργατικές επιχειρήσεις, έντασης εργασίας, ώστε να δημιουργηθούν περισσότερες θέσεις εργασίας σε σχέση με αυτές που θα χαθούν από την εξόρυξη. Θα πρέπει να ληφθούν υπόψη οι ειδικότητες και η εμπειρία των ήδη εργαζομένων στα ορυχεία αλλά και να προβλεφθεί μετεκπαίδευσή τους ώστε να είναι σε θέση να εργαστούν σε νέες δραστηριότητες προς όφελος όλης της κοινότητας. 

- Αξιοποίηση της υπάρχουσας εμπειρία από προγράμματα μετάβασης (transition) μεταλλευτικών περιοχών σε κέντρα πράσινης οικονομίας. Υπάρχει σημαντική εμπειρία σε ευρωπαϊκό επίπεδο από την μετάβαση περιοχών εξόρυξης κάρβουνου, λιγνίτη και μετάλλων σε νέες οικονομικές δραστηριότητες που διασφαλίζουν παράλληλα και την αξιοπρεπή επιβίωση των ανθρώπων που εργάζονταν προηγουμένως στις δραστηριότητες που εγκαταλείφθηκαν. Προτείνουμε να υπάρξει συνεργασία με την Συνομοσπονδία Ευρωπαϊκών Συνδικάτων Εργαζομένων (ETUC) [10], τη Συμμαχία για Λύσεις Κυκλικής Οικονομίας - Alliance for Circular Economy Solutions [11] (Γερμανία, Βρετανία, Ολλανδία, Βέλγιο), το EnergiesPOSIT’IF (Γαλλία)[12], το Loos-enGohelle (Β. Γαλλία ορυχεία κάρβουνου), το Guessing (Αυστρία) για να αναπτυχθούν προγράμματα μετάβασης σε άλλα επαγγέλματα (κυρίως πράσινα) σε μεγάλη κλίμακα .

Αναλυτικά οι προτάσεις μας

Οι ΠΡΑΣΙΝΟΙ-ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗ είμαστε υπέρ των ιδιωτικών επενδύσεων και της ιδιωτικής οικονομίας που όμως θα αναπτύσσονται παράλληλα με την δημόσια και την κοινωνική οικονομία στο πλαίσιο και μόνο κανόνων και ρυθμίσεων που κάνουν την οικονομία να λειτουργεί προς όφελος του δημόσιου συμφέροντος και της διατήρησης του περιβάλλοντος. Είμαστε αντίθετοι σε οικονομικές δραστηριότητες που καταστρέφουν βίαια το περιβάλλον και απειλούν την κοινωνία, με το επιχείρημα ότι δήθεν δημιουργούν θέσεις εργασίας. Υπάρχουν εναλλακτικές λύσεις και άλλες οικονομικές δραστηριότητες που μπορούν να συνδυάζουν και τα δύο, προστασία περιβάλλοντος κι απασχόληση, κι αυτές οφείλουμε να αναζητήσουμε.

Οι ευθύνες της κυβέρνησης: Η αντιφατική πολιτική της δημιουργεί σύγχυση στους κάτοικους που σε σημαντικό βαθμό αντιδρούν στην εξόρυξη, αφού δεν γνωρίζουν τις πραγματικές θέσεις της κυβέρνησης, αφήνει χώρο στην εταιρία να χρησιμοποιεί την απειλή της αποχώρησης, και προκαλεί ανασφάλεια στους εργαζόμενοι που αντιδρούν γιατί φοβούνται ότι μπορεί να χάσουν την δουλειά τους χωρίς να υπάρξει εναλλακτική λύση  για το μέλλον τους. Όλο αυτό το σκηνικό δημιουργεί συγκρούσεις διχάζοντας την τοπική κοινωνία αντί να δημιουργεί μια βάση και ένα πλαίσιο συνεργασίας για δημιουργική έξοδο από το πρόβλημα με τρόπο που θα είναι προς όφελος της τοπικής κοινωνίας συνολικά, της απασχόλησης και του περιβάλλοντος.

Οι εταιρίες εξόρυξης απαιτούν περισσότερα για αυτές, ελάχιστα για τις κοινωνίες

Η εταιρία Eldorado Gold απειλεί με απόσυρση από την εξόρυξη χρυσού στην Χαλκιδική αν δεν λάβει τις άδειες μέχρι τον Μάρτιο. Παρόμοιες απαράδεκτες συμπεριφορές έχουν καταγραφεί  πολλάκις σε διεθνές επίπεδο από εταιρίες εξόρυξης που με αυτόν τον τρόπο επιδιώκουν  να έχουν προνομιακή αντιμετώπιση από τις κυβερνήσεις σε θέματα:

- φορολογίας (δεν υπόκεινται ακόμα και σε ευρωπαϊκό επίπεδο σε σημαντική φορολόγηση παρά τα σημαντικά έσοδα που έχουν),

- περιβαλλοντικών αδειοδοτήσεων μια και μπορούν να καταστρέφουν το περιβάλλον [13] (ακόμα κι αρχέγονα δάση) στο όνομα του «εθνικού συμφέροντος» και κανονισμών που τους δίνουν πολλές «εξαιρέσεις»,  αδιανόητες πλέον σε άλλους βιομηχανικούς κλάδους) και να απαλλάσσονται από περιβαλλοντικές ευθύνες και κόστη [14] ακόμα και αναδρομικά ή προκαταβολικά. Ακόμα και η Οδηγία 2006/21/ΕΚ σχετικά με τη διαχείριση των αποβλήτων της εξορυκτικής βιομηχανίας [15] καθώς και οι διατάξεις της για τα εγκαταλελειμμένα ορυχεία εφαρμόζεται επιλεκτικά ή πλημμελώς.

Διαφωτιστικές αυτών των τάσεων είναι ερωτήσεις του τότε ευρωβουλευτή των Πράσινων και σήμερα συμπροέδρου των ΠΡΑΣΙΝΩΝ-ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗ Νίκου Χρυσόγελου για χαριστικές πράξεις παραχώρησης περιοχών για εξόρυξη χρυσού στη Βουλγαρία [16] ή και περιστατικά ρύπανσης από παλιά ορυχεία χρυσού στη Βουλγαρία ή κατάφορες παραβάσεις της περιβαλλοντικής νομοθεσίας [17] καθώς και το ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Πράσινου Κόμματος σχετικά με ένα σύνολο παρόμοιων ορυχείων ή προσπάθειας δημιουργίας ορυχείων χρυσού σε διάφορες βαλκανικές, στην Corcoesto,Γαλικία Ισπανίας κι άλλες ευρωπαϊκές χώρες [18].

Ο εκβιασμός της εταιρίας σχετίζεται μήπως και με την πτώση των τιμών χρυσού;

Δεν ξέρουμε αν στην απειλή της εταιρίας παίζει ρόλο και η πτώση της τιμής του χρυσού που οδήγησε κι άλλες εταιρίες εξορύξεων σε περιοχές με μικρή περιεκτικότητα σε χρυσό στο μετάλλευμα να αναστείλουν μέρος των σχεδίων τους. Να σημειωθεί ότι και η TVX είχε εγκαταλείψει τα ορυχεία όταν πλέον η εξόρυξη έγινε ασύμφορη κι έπρεπε να αποκαταστήσει το περιβάλλον. Στα Βαλκάνια οι συγκεντρώσεις χρυσού στο μετάλλευμα είναι της τάξης περίπου των 0.5 gr χρυσού σε 1-5 τόνους μεταλλεύματος, με αποτέλεσμα και το κόστος να είναι μεγαλύτερο και οι ποσότητες των αποβλήτων τεράστιες.  

Το 2011 μετά από έναν προσχηματικό και όχι ουσιαστικό διάλογο εκδόθηκε από το ΥΠΕΚΑ η άδεια έγκρισης περιβαλλοντικών όρων για νέα έργα εξόρυξης χρυσού στην περιοχή. Κι ακολούθησαν μια σειρά άλλων αποφάσεων που βήμα – βήμα έδωσαν την δυνατότητα στην εταιρία να προχωρήσει σε μια περιβαλλοντικά μη-αποδεκτή επένδυση.

Έχουν διαπιστωθεί σημαντικές υπερβάσεις τόσο στις εκχερσώσεις όσο στην έκταση που καταλαμβάνει η εταιρία. Στις Σκουριές, έχουν κατασκευαστεί νέοι δρόμοι και πολλά κτήρια χωρίς αδειοδοτήσεις. Δυο, όμως, από τα πιο σημαντικά προβλήματα είναι η κατασκευή ενός φράγματος αποβλήτων ύψους 150 μέτρων αλλά και η καταστροφή  αρχέγονου δάσους (είτε με άδεια είτε χωρίς) συνολικής έκτασης 3.273 στρεμμάτων στις Σκουριές και 857 στρεμμάτων στον Κοκκινόλακκα για την κατασκευή χώρου απόθεσης επικινδύνων αποβλήτων.

Μια υπόθεση «όχι και τόσο καθαρή»:  Γύρω από το θέμα της μεταβίβασης των μεταλλείων και των υπεραξιών εκατοντάδων εκατομμυρίων Ευρώ που προέκυψαν έχουν γραφτεί πολλά: πτώχευση της TVXHellasτο 2003, επικαλούμενη λόγους ανωτέρας βίας, μεταβίβαση των Μεταλλείων Κασσάνδρας με νομοσχέδιο του υπουργείου Οικονομίας (τροπολογία Χρ. Πάχτα, υφυπουργού Οικονομίας τότε) στην νεοσυσταθείσα εταιρία «Ελληνικός Χρυσός»[19] και αμέσως μετά στους νέους επενδυτές. Το Δημόσιο συμψηφίζει διαπιστωμένες καταστροφές φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος και ζημιές που υπέστησαν οι κάτοικοι ύψους 400.000.000 Ευρώ με οικονομικές απαιτήσεις της εταιρείας ύψους 250.000.000 Ευρώ, ενώ την απαλλάσσει και από οφειλές προς τους ασφαλιστικούς οργανισμούς και την εφορία αλλά και από κάθε διοικητική και ποινική ευθύνη των στελεχών της για παραβιάσεις της φορολογικής, ασφαλιστικής και περιβαλλοντικής νομοθεσίας – θεωρώντας ότι έχουν παραγραφεί. Η TVX Hellas απαλλάσσεται και από χρέη εξαγοράς των μεταλλείων, ενώ οι 500 εργαζόμενοι που απολύθηκαν αποζημιώνονται με 11.000.000 από το κράτος.

Παράλληλα, όμως, και χωρίς διαγωνισμό όλη η περιουσία της TVXκαι τα μεταλλεία μεταβιβάζονται στην «Ελληνικός Χρυσός» αντί του ποσού των 11.000.000 Ευρώ, με το ελληνικό δημόσιο να εγγυάται την έκδοση των αδειών που θα απαιτηθούν κάτι που προϋπήρχε και στην σύμβαση με την TVXHellas! Αλλά λίγους μήνες μετά η αξία των μεταλλείων αποτιμάται σε 500.000.000 δολάρια. Η εταιρία που γίνεται τελικά απόλυτος κυρίαρχος της «Ελληνικός Χρυσός» έχει αποζημιώσει τους υπόλοιπους μετόχους για να πάρει τις μετοχές τους με εκατοντάδες εκατομμύρια Ευρώ και η χρηματιστηριακή αξία της αρχικής επένδυσης πολλαπλασιάστηκε χωρίς η Χαλκιδική ή η Ελλάδα να ωφεληθούν οικονομικά, και χωρίς νέα εξόρυξη.

Υπενθυμίζουμε, επίσης, ότι η χώρα έχει καταδικαστεί από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο για καταβολή υψηλού προστίμου εξαιτίας της πώλησης, το 2004, των Μεταλλείων Κασσάνδρας στην εταιρία «Ελληνικός Χρυσός» αντί 11.000.000 Ευρώ, ποσό που θεωρήθηκε πολύ χαμηλό.

Ποιο είναι το βασικό πρόβλημα:

Ρύπανση έχει προκληθεί στην γειτονιά μας από ορυχεία χρυσού στη Βουλγαρία. Η ερώτηση προς την Κομισιόν του τότε ευρωβουλευτή των Πράσινων (σήμερα συμπροέδρου των Πράσινων –Αλληλεγγύη) Νίκου Χρυσόγελου έφερε στο προσκήνιο τις σοβαρές επιπτώσεις ρύπανσης με τοξικά βαρέα μέταλλα από παλιές εξορυκτικές δραστηριότητες αλλά και τις ανησυχίες για μελλοντικές εξορυκτικές δραστηριότητες στη Βουλγαρία από τα ορυχεία χρυσού και χαλκού[20].

Στην τεχνητή λίμνη Τοπόλνιτσα διαπιστώθηκε ρύπανση με αρσενικό, χαλκό και άλλα βαρέα μέταλλα, συνέπεια των ορυχείων χρυσού και χαλκού που βρίσκονται στη λεκάνη απορροής τους [21]. Τα νερά της λίμνης που χρησιμοποιούνται για την άρδευση των γεωργικών εκτάσεων της  Άνω Θρακικής Πεδιάδας  ρέουν στους ποταμούς Τοπόλνιτσα  κι  Έβρο στην Ελλάδα και στην Τουρκία.

Σύμφωνα με την οικολογική οργάνωση GEO, η εταιρεία Gorubso Kardjali AD προβαίνει σε εξόρυξη χρυσού στη Βουλγαρία με τη χρήση τεχνολογίας έκπλυσης με κυανιούχες ενώσεις. Η εγκατάσταση, βρίσκεται σε απόσταση μικρότερη του ενός χιλιομέτρου από κτίρια κατοικιών και την πόλη Kardjali. Υπάρχει κίνδυνος οι κυανιούχες ενώσεις να ρυπάνουν τον ποταμό Arda, προκαλώντας διασυνοριακή ρύπανση στην Τουρκία και στην Ελλάδα, και εγκυμονώντας σοβαρούς κινδύνους για τη δημόσια υγεία [22].

Ιδιαίτερα σε περιοχές με μικρή περιεκτικότητα χρυσού στο μετάλλευμα, όπως στα Βαλκάνια, οι ποσότητες επικίνδυνων αποβλήτων είναι τεράστιες. Για παράδειγμα, η επενδυτική πρόταση της εταιρίας «Trace Resources EOOD» για την εξόρυξη και επεξεργασία των κοιτασμάτων χρυσού στην κοινότητα του Breznik προβλέπει δεξαμενή καθίζησης αποβλήτων έκτασης 2200 στρεμμάτων μια και η ετήσια παραγωγή αποβλήτων θα είναι 300.000 τόνοι για περίπου 45-50 τόνους εμπλουτισμένου μεταλλεύματος χρυσού, άρα κατά την 11ετή λειτουργία του ορυχείου θα παραχθούν 3.300.000 τόνοι αποβλήτων [23]. Μια ποσότητα παρόμοια με αυτή που προβλέπεται να παραχθεί στη Χαλκιδική.

Βασικό πρόβλημα στην εξαγωγή χρυσού είναι η χρήση κυανιούχων που είναι εξαιρετικά τοξικά και αυτό το θέμα δεν έχει αντιμετωπιστεί. Το Ευρωκοινοβούλιο τον Μάη 2010 ζήτησε με μεγάλη πλειοψηφία με ψήφισμά του την πανευρωπαϊκή απαγόρευση χρήσης κυανιούχων στην εξόρυξη χρυσού [24] αλλά η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αρνήθηκε να δεχθεί αυτή τη θέση. Κι όμως, ήδη τα τελευταία χρόνια έχουν συμβεί σε ολόκληρο τον κόσμο περισσότερα από 30 μεγάλα ατυχήματα με διαρροή κυανιούχων, το χειρότερο από τα οποία πριν από 15 χρόνια, όταν περισσότερα από 100.000 κυβικά μέτρα νερό επιβαρυμένο με κυανιούχα διέρρευσαν από δεξαμενή χρυσωρυχείου της Μπάια Μάρε (Ρουμανία) στον ποτάμιο σύστημα Σόμες-Τίτζα-Δούναβη προκαλώντας τη μεγαλύτερη οικολογική καταστροφή της κεντρικής Ευρώπης την εποχή εκείνη.

Ως απάντηση στην σοβαρή αυτή περιβαλλοντική καταστροφή, η Ευρωπαϊκή Ένωση υιοθέτησε την Οδηγία 2006/21/ECγια τα Απόβλητα Εξορύξεων[25], τον Μάρτιο 2006, μια νομοθεσία όμως που κρίθηκε πολύ ανεπαρκής, αν κι ακόμα κι αυτή δεν τηρείται σε πολλές περιπτώσεις.

Σε κοινή ανακοίνωση που εξέδωσαν κατά τη 14η συνάντησή τους στις 25 Μαΐου 2007 στην Πράγα (Τσεχική Δημοκρατία), οι Υπουργοί Περιβάλλοντος των κρατών της Ομάδας του Βίζεγκραντ (Τσεχική Δημοκρατία, Ουγγαρία, Πολωνία και Σλοβακία) εξέφραζαν την ανησυχία τους σχετικά με τις επικίνδυνες τεχνικές που εφαρμόζονται και σχεδιάζονται για τις μεταλλευτικές δραστηριότητες στα διάφορα ορυχεία στην περιοχή, οι οποίες ενέχουν σημαντικό κίνδυνο για το περιβάλλον, με πιθανές συνέπειες σε διασυνοριακό επίπεδο. Τσεχία, Ουγγαρία και Γερμανία έχουν απαγορεύσει τη χρήση κυανιούχων στην εξόρυξη χρυσού.

Επομένως, πρέπει, πλέον, σταδιακά να στραφούμε στην ανάκτηση χρυσού από τα απόβλητα και υπάρχοντα προϊόντα που δεν χρειαζόμαστε, ώστε να σταματήσει η δηλητηρίαση του περιβάλλοντος [26] και η καταπάτηση των δικαιωμάτων των πολιτών και ιδιαίτερα των ντόπιων [27] και  ιθαγενών στις διαφόρους ηπείρους από την εξόρυξη χρυσού.

Από πού μπορούμε να βρούμε τον χρυσό που χρειαζόμαστε; Από την στιγμή που η εξόρυξη χρυσού είναι μια δραστηριότητα που επιβαρύνει το περιβάλλον και την υγεία δεν πρέπει να λέμε απλώς όχι στην εξόρυξη χρυσού στη αυλή μας, μεταφέροντας απλώς τις βρώμικες δραστηριότητες εκτός Ευρώπης[28], πολύ περισσότερο που στην Ευρώπη παράγεται μόλις το 1% του χρυσού.

Οι ΠΡΑΣΙΝΟΙ-ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗ προτείνουμε αντί για τις μαζικές εξορύξεις, την ανάκτηση χρυσού από ηλεκτρικές και ηλεκτρονικές συσκευές (υπάρχει συχνά στις πλακέτες) αλλά και από άλλα προϊόντα ως την ρεαλιστική εναλλακτική λύση για τον χρυσό που χρειάζονται οι ανθρώπινες κοινωνίες, περιορίζοντας όμως την ανεξέλεγκτη κατανάλωση χρυσού.

Σήμερα το 15% του χρυσού ανακυκλώνεται, ενώ το 85% παραμένει σε χρήση, σε θυρίδες, στις τράπεζες και στα σπίτια. Ενώ 1-5 τόνοι μεταλλεύματος δίνουν  κατά την εξόρυξη χρυσού το πολύ 1 γραμμάριο του «πολύτιμου μετάλλου», η ανακύκλωση 1 τόνου κινητών τηλεφώνων δίνει 120-400 γραμμάρια χρυσού [29]. Μόνο στην Γερμανία πετάγονταν το 2006 περίπου 750.000 τόνοι ηλεκτρονικών αποβλήτων, εκ των οποίων 102.000 τόνοι ήταν υπολογιστές, τηλέφωνα κι εκτυπωτές. Το 3% του χρυσού κι αργύρου χρησιμοποιείται ετησίως για την κατασκευή κινητών τηλεφώνων και υπολογιστών (πλακέτες, μικροτσίπ).

Δεν είναι ουτοπία, αλλά υπαρκτή δυνατότητα η ανάκτηση χρυσού από πολλά προϊόντα (κινητά, τηλεοράσεις κα). Τα μεγαλύτερα αποθέματα χρυσού στην Ευρώπη (Ρουμανία) υπολογίζονται σε 300 τόνους. Η Βελγική UNICORE ανακτά ετησίως από ηλεκτρονικά απόβλητα 6 τόνους χρυσού, ποσότητα χρυσού συγκρίσιμη με αυτήν που θα μπορούσε να βγάλει η «Ελληνικός Χρυσός/Eldorado Gold» στη Χαλκιδική. Επικεντρώνεται αποκλειστικά στην ανακύκλωση και επαναχρησιμοποίηση μετάλλων, εξάγοντας μέταλλα, όπως ο χρυσός από το βουνό των πεταμένων τηλεοράσεων, υπολογιστών και κινητών τηλεφώνων, που παράγουν οι ευρωπαίοι καταναλωτές κάθε χρόνο. Απασχολεί 14.572 άτομα και το 2011 μόνο είχε τζίρο 14.5 δις Ευρώ. [30]

Εξάλλου η στρατηγική για αποτελεσματική χρήση των πρώτων υλών και πρακτικές «αστικής εξόρυξης» επιβεβαιώνουν ότι αυτή πρέπει να είναι η κατεύθυνση πλέον.

Που θα βρουν δουλειά μεταλλωρύχοι κι άνεργοι; Όχι στο δίλημμα εξόρυξη χρυσού ή ανεργία. Εμείς λέμε «Εναλλακτικό σχέδιο για τη Χαλκιδική»: Για τους μεταλλωρύχους και τους ανέργους στην Χαλκιδική υπάρχουν εναλλακτικές λύσεις, από την αποκατάσταση ρυπασμένων περιοχών και την επεξεργασία των χιλιάδων τόνων αποβλήτων και τις στοές που έχουν εγκαταλειφθεί από προηγούμενες εξορύξεις μέχρι την παραγωγή ενέργειας από υπολείμματα βιομάζας ή την παραγωγή πέλετς από τη βιώσιμη διαχείριση δασών, μέχρι δραστηριότητες πρωτογενούς παραγωγής και οικολογικού, αρχαιολογικού και αγροτικού τουρισμού. Προτείνουμε η περιοχή να μετατραπεί σε κέντρο έρευνας και ανάπτυξης πράσινων καινοτομιών.

Η περιοχή της Χαλκιδικής είναι μια πλούσια - από άποψη πολιτιστικού και φυσικού περιβάλλοντος - περιοχή και πάνω στην προστασία του περιβάλλοντος και την ανάδειξη του πολιτισμικού της πλούτου μπορεί να αναπτυχθεί ένα νέο μοντέλο οικονομίας. Μια περιοχή με σημαντικά – μεταξύ άλλων και με αρχέγονα - δάση, με περιοχές που είναι ενταγμένες στο ευρωπαϊκό δίκτυο NATURA 2000, με το μνημείο των αρχαίων Σταγείρων, με αναφορές στον Αριστοτέλη και την Ολυμπιάδα, με μνήμες προσφύγων, με τα Μαδεμοχώρια, με την ιστορία των ορυχείων από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, με σημαντικό θαλάσσιο πλούτο, με σημαντική γεωργία και μελισσοκομία, δεν μπορεί να θεωρείται φτωχή. Φτωχή είναι η ανάδειξη και προστασία αυτού του πλούτου.

Το δίλημμα ή τα ορυχεία ή ανεργία δεν ισχύει παρά μόνο ως εργαλείο διχασμού της τοπικής κοινωνίας. Η διαμόρφωση, μέσα από διάλογο και η υλοποίηση με την συμμετοχή της τοπικής κοινωνίας ενός εναλλακτικού σχεδίου βιώσιμης ανάπτυξης συμβατού με την οικολογική και κοινωνική αξία της περιοχής θα μπορούσε να προσφέρει βιώσιμες θέσεις εργασίας και έσοδα για τις τοπικές κοινωνίες, ώστε να μην χρειάζεται επέκταση των εξορυκτικών δραστηριοτήτων.

Η ευρύτερη περιοχή της Χαλκιδικής μπορεί να γίνει ένα  Κέντρο Ανάπτυξης Πράσινων Καινοτομιών προωθώντας συνεργασίες με ερευνητικά κέντρα, προσελκύοντας καθαρές/πράσινες βιομηχανίες και υπηρεσίες, αξιοποιώντας γεωργικά και δασικά υπολείμματα για μια πράσινη βιο-οικονομία και δίκτυα διανομής που μπορούν να δημιουργήσουν σε τοπικό επίπεδο τις αναγκαίες ποιοτικές θέσεις εργασίας. Μπορούμε να διδαχθούμε από την υπαρκτή εμπειρία του Guessing (Αυστρία) που έχει γίνει διεθνές κέντρο καινοτομίας σε πράσινη ενέργεια (ενώ ήταν κάποτε ένα χωριό σε φθίνουσα διαδικασία 400 ανθρώπων), του Loos-enGohelle (Β. Γαλλία) και την αποκατάσταση των παλιών ορυχείων κάρβουνου PasdeCalaisPatrimoineMondial, το πρόγραμμα

Χρειάζεται, φυσικά, να αναζητηθούν καινοτόμες ιδέες, που θα συνδέσουν την προοπτική της περιοχής με οικολογικά και οικονομικά καινοτόμες επιλογές, συμπεριλαμβανομένης της δημιουργίας ενός σύγχρονου βιομηχανικού πάρκου στο οποίο θα γίνεται ξενάγηση σε θέματα διαχρονικής εξέλιξης της εξόρυξης και χρήσης χρυσού κι άλλων μεταλλευμάτων, με δίκτυο πολιτιστικών και φυσικών διαδρομών κα

Χρειάζεται να διερευνηθεί η δυνατότητα παραγωγής μέσω των στοών ενέργειας από γεωθερμία χαμηλής ενθαλπίας αλλά και άλλες καινοτόμες ιδέες στο πλαίσιο ενός εναλλακτικού σχεδίου για οικολογικά, κοινωνικά και οικονομικά βιώσιμη ανάπτυξη της περιοχής. Μια σημαντική οικονομική δυνατότητα προσφέρει και η ανάδειξη κι αξιοποίηση των υπόγειων μεταλλευτικών στοών για κινηματογραφικές παραγωγές, εικαστικές εκθέσεις, υπόγεια βιομηχανικά ή θεματικά μουσεία και ξεναγήσεις στην βιομηχανική ιστορία των εξορύξεων.