Οι ΠΡΑΣΙΝΟΙ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗ εκφράζουμε την βαθιά μας λύπη για τα θύματα του τσουνάμι στην Ινδονησία μετά την έκρηξη του ηφαιστείου Κρακατάου.

 (AP Photo)

 (Photo by Semi / AFP)

Kαλούμε τους πολιτικούς, αυτοδιοικητικούς, επιστημονικούς και κοινωνικούς φορείς να κάνουν περισσότερα για την πρόληψη κινδύνων που προκύπτουν από πρόκληση τσουνάμι στο δικό μας χώρο. Θα έπρεπε να ακούσουμε τις προειδοποιήσεις των επιστημόνων, να αξιοποιήσουμε την συσσωρευμένη επιστημονική γνώση, να ενισχύσουμε την έρευνα, να ανταλλάξουμε εμπειρίες και να διδαχθούμε από τις πολλές καταστροφές που έχουν συμβεί στο παρελθόν τόσο σε μακρινούς τόπους και στην Μεσόγειο όσο και σε δικές μας περιοχές (Κρήτη, Αιγαίο, Κορινθιακός κα). Ο στόχος πρέπει να είναι η προετοιμασία και κατάλληλα μέτρα πρόληψης (δημιουργία ζωνών προστασίας, συστήματα έγκαιρης προειδοποίησης, σχέδια για προστασία των παράκτιων περιοχών, εκπαίδευση πληθυσμού) για τηνενίσχυση της προστασίας από τσουνάμι. Υπενθυμίζουμε ότι ένα τσουνάμι θα μπορούσε να προκληθεί υπό ορισμένες προϋποθέσεις είτε μετά από σεισμό ή έκρηξη ηφαιστείου είτε λόγω των απότομων αλλαγών θερμοκρασίας εξαιτίας της ανατροπής του κλίματος.

Το πρόσφατο τσουνάμι στην Ινδονησία είχε ύψος μόλις 2 έως 3 μέτρα αλλά προκάλεσε εκατοντάδες θύματα: πάνω από 400, εκατοντάδες σοβαρά τραυματισμένοι, δεκάδες αγνοούμενοι, χιλιάδες άστεγοι, κυρίως μεταξύ των πιο φτωχών κατοίκων παράκτιων περιοχών της Σουμάτρα και Ιάβα. Στις 28 Σεπτεμβρίου 2018, ένα τσουνάμι που προκλήθηκε από τον μεγάλο σεισμό (μεγέθους 7,5 Ρίχτερ) στονησί Σουλαουέζι άφησε πίσω του πάνω από 2.100 νεκρούς, πολλούς αγνοούμενους και περισσότερους από 200.000 άστεγους, κυρίως στην πόλη Πάλου και τα περίχωρά της.

Μια σειρά από τσουνάμι που προκλήθηκαν από την έκρηξη του ηφαιστείου Κρακατάου το 1883προκάλεσαν το θάνατο 36.000 ανθρώπων. Συμπληρώθηκαν εξάλλου 14 χρόνια από το καταστροφικότσουνάμι που προκλήθηκε στις 26 Δεκεμβρίου 2004 μετά από σεισμό στον Ινδικό, που σκότωσε πάνω από 228.000 ανθρώπους σε 14 χώρες.

Ίσως οι περισσότεροι αγνοούν ότι στην Μεσόγειο καταγράφεται το 10% των τσουνάμι που συμβαίνουν παγκοσμίως – διαχρονικά πάνω από 600 τσουνάμι – μερικά από τα οποία ήταν ιδιαίτερα καταστροφικά (Μάλτα, Κορινθιακός, Κρήτη). Οι επιστήμονες διαπιστώνουν ότι ένα πολύ μεγάλο τσουνάμι πλήττει την Μεσόγειο τουλάχιστον μια φορά κάθε αιώνα.

Τσουνάμι με κύμα ύψους 6-8 μέτρων έχουν πλήξει κατά καιρούς πολλές περιοχές της Μεσογείου, μεταξύ αυτών πολλές ελληνικές (Κορινθιακός 1965, Λήμνος 1968, Ιόνιο και Δωδεκάνησα 1948, Ιερισσός 1932 κα). Ένα από τα πιο μεγάλα στον ελλαδικό χώρο ήταν αυτό του 1956  στην Αμοργό που έπληξε πολλά νησιά του Αιγαίου με κύματα ύψους που μπορεί να έφτασαν και τα 10 μέτρα – ο σεισμός σκότωσε 53 άτομα και το τσουνάμι 3 άτομα – ενώ προκάλεσε ζημιές σε παράκτιες περιοχές και πέταξε βάρκες από τις παραλίες ψιλά σε βουνά (Φωτ. από «Περίεργος Κόσμος»).

Στην αρχαιότητα το τσουνάμι που σηκώθηκε από την έκρηξη του ηφαιστείου στην Σαντορίνη είναι πιθανόν να ευθύνεται για την καταστροφή του Μινωικού πολιτισμού. Πρώτες αναφορές για τσουνάμι βρίσκουμε στον Θουκυδίδη  αλλά και στον Ηρόδοτο.

Αλλά και μεγάλες πόλεις δέχθηκαν κατά καιρούς σημαντικά πλήγματα από τσουνάμι, όπως η Λισαβόνα(1775), η Κωνσταντινούπολη (1509) και η Μάλτα. Μάλιστα to 1775, τεράστια κύματα από τσουνάμιέπληξαν τη Λισαβόνα κι άλλες περιοχές της Πορτογαλίας προκαλώντας τεράστιες καταστροφές καθώς και τη Βρετανία, την Ισπανία, τη Γαλλία, τις ΗΠΑ, περιοχές της Αφρικής καθώς και την Κούβα (χάρτες πιο κάτω).

Είναι γεγονός ότι οι πιο αδύναμοι – όπως και στην περίπτωση της Ινδονησίας – πληρώνουν περισσότερο τις επιπτώσεις από την έλλειψη προετοιμασίας, αλλά είναι γεγονός ότι και πλούσιες περιοχές δεν μένουν χωρίς ζημιές και θύματα. Δεν ξεχνάμε το τσουνάμι στην Ιαπωνία το 2011 που οδήγησε στην μεγάλη πυρηνική καταστροφή στη Φουκουσίμα.

Είναι σημαντικό να μάθουμε να συνεργαζόμαστε με την παράκτια ζώνη και τη φύση, να δουλέψουμε σε συνεργασία με τη φύση όπως προτείνουν πλέον και διεθνείς Συμβάσεις(όπως το Πρωτόκολλο για την Παράκτια Ζώνη) ή Ευρωπαϊκές Οδηγίες (όπως η Οδηγία Πλαίσιο για τα Νερά κα) για να αντιμετωπίσουμε με πιο αποτελεσματικό τρόπο φαινόμενα όπως το τσουνάμι ή οι πλημμύρες καθώς και να περιορίσουμε τις επιπτώσειςαπό αυτά.

#πράσινες _λύσεις #greeninfrastructure #GoGreen

Στην Αττική οι Δήμοι τρέχουν άρον-άρον να υποβάλλουν σχέδια αντιπλημμυρικής προστασίας (χωρίς να είναι σίγουρο ότι θα αποφύγουν τις αστοχίες που έχουν εντοπιστεί σε ανάλογες μελέτες στο παρελθόν που αντιμετωπίζουν το θέμα ως τεχνικό έργο και μόνο). Νέες πλημμύρες πλήττουν περιοχές κι επαναλαμβάνονται συχνά, αφού η χώρα μας είναι εκτεθειμένη σε αυτές, αλλά δεν έχει οργανωθεί σωστά για να ελαχιστοποιήσει και να διαχειριστεί σωστά αυτούς τους κινδύνους.

Πρόσφατα, η Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου έδωσε παράταση για κατάθεση προτάσεων για αντιπλημμυρικά έργα στην νησιωτική περιφέρεια μέχρι 31.1.2018, μετά από αίτημα του Δήμου Ρόδου, αλλά και διότι υποβλήθηκαν μόνο δύο προτάσεις από τους δυνητικούς δικαιούχους (Δήμους και ΔΕΥΑ), παρά το γεγονός ότι έχουν συμβεί πλημμύρες σε πολλά νησιά (με πιο πρόσφατες αυτές στη Σύμη, στη Νάξο κα).

Σωστά η Ομοσπονδία Δωδεκανησιακών Σωματείων Αθήνα – Πειραιά θέτει το ερώτημα: Υπάρχει δρομολόγηση των σχετικών ενεργειών από την πλειοψηφία των Δήμων Δωδεκανήσου και Κυκλάδων για τα αντι-πλημμυρικά έργα ή υπάρχει αδυναμία να υποβάλλουν προτάσεις και που οφείλεται αυτό;

Υπάρχουν όμως και δύο άλλα κρίσιμα ερωτήματα που θέτουμε οι ΠΡΑΣΙΝΟΙ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗ:

– Γιατί η Περιφέρεια δεν έχει βοηθήσει τους Δήμους (ιδιαίτερα όσους δεν έχουν στελεχωμένες υπηρεσίες) να εκπονήσουν σύγχρονες μελέτες πρόληψης πλημμυρών που είναι υποχρεωμένοι οι Δήμοι να έχουν στο πλαίσιο των σχεδίων πρόληψης και διαχείρισης κινδύνων πλημμύρας; Μελέτες που θα είναι συμβατές με τις νέες προσεγγίσεις που θέτει η Οδηγία 60/2000 για την διαχείριση των υδάτων σε επίπεδο υδρολογικής λεκάνης καθώς και η Οδηγία 2007/60/ΕΚ για την “αξιολόγηση και την διαχείριση των κινδύνων πλημμυρών” και της ΚΥΑ 31822/2010 με την οποία ενσωματώθηκε η Οδηγία στο Ελληνικό δίκαιο;

– Και το Υπουργείο Περιβάλλοντος που έχει υποχρέωση να εφαρμόσει τις δύο Οδηγίες και να έχει ολοκληρώσει μελέτες και σχέδια εδώ και χρόνια, πόσο έχει συντονιστεί με την Περιφέρεια Ν. Αιγαίου και τους νησιωτικούς Δήμους αλλά και τις άλλες περιφέρειες;

Να επισημάνουμε ότι η Ευρωπαϊκή Οδηγία 2007/60 ‘για την αξιολόγηση και τη διαχείριση των κινδύνων πλημμύρας’’ (Directive of the European Parliament and of the Council ‘‘on the assessment and management of flood risks’’) δημιούργησε το ευρωπαϊκό πλαίσιο για τη διαχείριση των κινδύνων πλημμύρας, το οποίο επεκτείνει και συντονίζεται στενά με την Οδηγία Πλαίσιο (2000/60/ΕΚ) για τα Νερά. Η Οδηγία αυτή προβλέπει, στο πλαίσιο μιας προσέγγισης μακροπρόθεσμου σχεδιασμού, μια διαδικασία διαχείρισης του κινδύνου πλημμυρών, η οποία υλοποιείται σε τρία στάδια

Σύμφωνα με την Οδηγία 2007/60 έπρεπε:

– Μέχρι το τέλος του 2011 τα Κράτη Μέλη να έχουν προβεί σε προκαταρκτική εκτίμηση των κινδύνων πλημμύρας για τις λεκάνες απορροής ποταμών και να προσδιορίσουν, με τον τρόπο αυτό, τις περιοχές με σοβαρή πιθανότητα πλημμύρας.

– Σε περιοχές, στις οποίες υφίστανται όντως κίνδυνοι για ζημιές από πλημμύρες, τα Κράτη Μέλη όφειλαν να εκπονήσουν, μέχρι το τέλος του 2013, χάρτες επικινδυνότητας και χάρτες κινδύνων πλημμύρας, στους οποίους θα αποτυπώνονται οι αρνητικές συνέπειες των πλημμυρών (σε πληθυσμό, εγκαταστάσεις, κλπ.).

– Το αργότερο μέχρι το 2015, για τις περιοχές αυτές έπρεπε να καταρτισθούν σχέδια διαχείρισης των κινδύνων πλημμύρας. Τα σχέδια διαχείρισης πρέπει να περιλαμβάνουν μέτρα για τη μείωση της πιθανότητας πλημμύρας και τον περιορισμό των πιθανών της επιπτώσεων. Τα σχέδια αυτά θα καλύπτουν μεν όλες τις φάσεις του κύκλου διαχείρισης των κινδύνων πλημμύρας αλλά θα εστιάζονται ιδίως στην πρόληψη (όπως πρόληψη των ζημιών από πλημμύρες, με την αποφυγή κατασκευής οικιών και βιομηχανιών σε περιοχές που απειλούνται σήμερα ή που θα απειληθούν στο μέλλον από πλημμύρες ή προσαρμογή των μελλοντικών αναπτυξιακών προγραμμάτων στους κινδύνους πλημμύρας), την προστασία (με την λήψη μέτρων μείωσης της πιθανότητας πλημμυρών ή/και περιορισμού των επιπτώσεων των πλημμυρών σε συγκεκριμένες τοποθεσίες όπως π.χ. με αποκατάσταση κατακλυζόμενων περιοχών και υγροτόπων) και την ετοιμότητα (π.χ. μέσω της παροχής οδηγιών στο κοινό σχετικά με το τι πρέπει να κάνει σε περίπτωση πλημμύρας).

Μέχρι τώρα:

• έχει ολοκληρωθεί ο Προσδιορισμός των Ζωνών Δυνητικά Υψηλού Κινδύνου Πλημμύρας στα 14 Υδατικά Διαμερίσματα της χώρας και υποβλήθηκε στην ΕΕ επικαιροποίηση της έκθεσης Προκαταρκτικής Αξιολόγησης Κινδύνων Πλημμύρας (22-11-2012)
• έχουν εκπονηθεί οι χάρτες Δ.Υ.Κ. Πλημμύρας,
• έχουν εκπονηθεί προσχέδια διαχείρισης των κινδύνων πλημμύρας.

Η εκπόνηση σχεδίων δεν σημαίνει αυτομάτως ότι τα σχέδια είναι κατάλληλα και διορθώνουν λάθη που έχουν γίνει στο παρελθόν κυρίως στον τρόπο αντιμετώπιση των ρεμάτων και των ποταμών (πάγια πρακτική ήταν η μετατροπής τους σε τσιμεντένιους αγωγούς μια συγκεκριμένης διάστασης με βάση υποθέσεις για την παροχή νερών της βροχής).

Ένταξη έργων στην περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου για συστήματα διαχείρισης καταστροφών

Οι επιλέξιµες δράσεις στην εν λόγω πρόσκληση της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου (μέχρι 31/01/2018) είναι:

• Έργα αντιπληµµυρικής προστασίας, όπως έργα αύξησης της αντοχής των κοιτών στη διάβρωση, έργα διαµόρφωσης κατάλληλων κοιτών, έργα ανάσχεσης πληµµυρών, µικρά έργα οδοποιίας κατά µήκος των ρεµάτων κ.α.
• Προµήθεια εξοπλισµού αντιπληµµυρικής προστασίας

Στο ΠΕΠ Ν.Α. στον ΑΞΟΝΑ 2, Επενδυτική προτεραιότητα 5b “Προώθηση των επενδύσεων για την αντιµετώπιση ειδικών κινδύνων, εξασφάλιση της ανθεκτικότητας στις καταστροφές και ανάπτυξη συστηµάτων διαχείρισης των καταστροφών” (συνολικής Δ.Δ. 7.000.000€), Κατηγορία παρεμβάσεων 5.β.1.2 “Αντιµετώπιση κινδύνων και καταστροφών – αντιπληµµυρικά έργα” (συνολικής Δ.Δ. 3.000.000€) έχουν ενταχθεί μόνον το έργο ¨Διευθέτηση ρέματος “Ρένη Φαληρακίου Δήμου Ρόδου” (συνολικής Δ.Δ. 676.000€) και το έργο “Προμήθεια οχήματος έκτακτης ανάγκης της Πολιτικής Προστασίας Δήμου Κω” (συνολικής Δ.Δ. 200.000€).

Από τα πολλά προβλήματα που υπάρχουν οι ΠΡΑΣΙΝΟΙ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗ εντοπίζουμε τρία βασικά:

• δεν υπάρχουν κατάλληλες μελέτες που να ενσωματώνουν, όπως απαιτεί η Οδηγία, πράσινες προσεγγίσεις στην εκπόνηση των σχεδίων για πρόληψη, αντιμετώπιση και διαχείριση κινδύνων και καταστροφών, πλημμυρών, μια και συχνά δεν λαμβάνουν υπόψη με ολοκληρωμένο τρόπο την ανάγκη παρέμβασης σε επίπεδο υδρολογικής λεκάνης (πχ πρόληψη πυρκαγιών μετά από πυρκαγιές και καταστροφή δασών ή μετά από έντονες χιονοπτώσεις),
• δεν υπάρχει κατάλληλο προσωπικό στους περισσότερους ΟΤΑ, ιδιαίτερα στους νησιωτικούς, που να είναι σε θέση να εκπονήσει παρόμοια σχέδια, την ίδια στιγμή που διαπιστώνουμε αδυναμία συντονισμού των τριών επιπέδων διοίκησης (Κεντρικές υπηρεσίες, περιφέρεια, τοπική αυτοδιοίκηση),
• πολύ σπάνια οι μελέτες υλοποιούνται στην πράξη και μάλιστα μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα. Συχνά βλέπουμε να υλοποιούνται σχέδια που έχουν εκπονηθεί 10 και 20 χρόνια πριν, μ’ αποτέλεσμα να είναι ήδη ξεπερασμένα.

Είναι σωστό βήμα ότι η χώρα έχει προχωρήσει σε αίτημα για συγ-χρηματοδότηση  αντιπλημμυρικών έργων μεγάλης κλίμακας από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ETEp) ύψους 1 δις (από τα οποία 500 εκατ. δανεισμός από την ΕΤΕπ και 500 εκατ από το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων). Θέλουμε να τονίσουμε, όμως, ότι δεν πρέπει να αναπαραχθούν τα τραγικά λάθη του παρελθόντος, όταν αντιπλημμυρικά έργα σήμαινε εγκιβωτισμός των ρεμάτων.

Ελπίζουμε ότι η ΕΤΕπ (πολύ περισσότερο που τα έργα δεν θα ενταχθούν σε ευρωπαϊκά προγράμματα ώστε να υπάρχει απαίτηση συμμόρφωσης με το ευρωπαϊκό περιβαλλοντικό κεκτημένο), θα παρακολουθεί στενά τα έργα αφού αυτά πρέπει να είναι συμβατά με την ευρωπαϊκή πολιτική που δίνει πλέον έμφαση στην ολοκληρωμένη διαχείριση σε επίπεδο υδρολογικής λεκάνης και στις πράσινες υποδομές και όχι σε βαριά «τεχνικά» (γκρίζα) έργα, όπως ακόμα σχεδιάζουν πολλές περιφερειακές αρχές (όπως για παράδειγμα για το Ρέμα της Πικροδάφνης στην Αττική).

Πάντως, η χώρα δεν φαίνεται να είναι σε θέση να αξιοποιήσει τα 1,3 δις Ευρώ που είναι διαθέσιμα για την Ελλάδα, μέσω των ευρωπαϊκών προγραμμάτων, για την αντιμετώπιση των φυσικών καταστροφών από την κλιματική αλλαγή, όπως επεσήμανε πρόσφατα και η αρμόδια Επίτροπος για την Περιφερειακή Ανάπτυξη, κυρία Corina Cretu, κατά τη διάρκεια της συζήτησης που διεξήχθη στην ολομέλεια του Ευρωκοινοβουλίου με αφορμή τις πρόσφατες πλημμύρες στη Δυτική Αττική.