Έχει ενδιαφέρον πώς αποτυπώθηκαν από τους ζωγράφους στα έργα τους και μάλιστα σε διαφορετικές εποχές τα Χριστούγεννα. Σίγουρα με πολύ διαφορετικό τρόπο. Αλλά και στην πραγματική ζωή δεν βιώνουν όλοι τα Χριστούγεννα με τον ίδιο τρόπο, άλλοι νοιώθουν χαρά, γιορτάζουν, αλλά σε άλλους οι γιορτές προκαλούν θλίψη. Τα Χριστούγεννα στην πραγματική ζωή δεν είναι μόνο μια – εορταστική – εικόνα, ή μια θρησκευτική γιορτή, είναι πολλές διαφορετικές εικόνες: καταναλωτισμός αλλά και άστεγοι στο δρόμο, μαγαζιά γεμάτα κόσμο αλλά και μοναχικοί άνθρωποι, χαρά αλλά και θλίψη. Σε ορισμένες περιπτώσεις πραγματική κατάνυξη αλλά σε πολλές περιπτώσεις μια κατάσταση ...δήθεν "πνευματικής ανάτασης". Αν σε αυτά προσθέσουμε και τις τρομοκρατικές επιθέσεις σε χριστουγεννιάτικες αγορές τα τελευταία χρόνια από τζιχαντιστές, τα Χριστούγεννα δεν σημαίνουν για όλους το ίδιο.

Η πορεία προς τη Βηθλεέμ αποτυπώνεται μέσα με διαφορετικές προσεγγίσεις

Ένα από τα πιο ενδιαφέροντα έργα για τα Χριστούγεννα είναι αυτό του Normal Rockwell με θέμα Christmas Day (1948, λάδι σε καμβά, στο ομώνυμο μουσείο), με την συγκλονιστική εικόνα της “επιστροφής”, κάτι που πήγαζε μέσα από την ζωή των οικογενειών. Αλλά στην εποχή του brain drain, τα Χριστούγεννα σηματοδοτούν εκ νέου την επιστροφή (για λίγο) των δικών μας ανθρώπων.

Ο διάσημος Γάλλος ζωγράφος Paul Gauguin ζωγράφισε το 1896, κατά την διαμονή του στο νησί του Ειρηνικού, τo δικό του “Βρέφος” - Baby (Nativity οf Tahitian Christ) αλλά και μια διαφορετική Μαντόνα (Madona), πολύ διαφορετική από την εικόνα που έχουμε στη Δύση για την Παρθένο.

Ο Caravaggio αποτύπωσε στο έργο του μια διαφορετική “γέννηση του Χριστού” και την προσκύνηση των Μάγων, με το φόντο να είναι άδειο, σε αντίθεση με τα έργα της Αναγέννησης, και όλο το φως να πέφτει στα χαρακτηριστικά όλων των ανθρώπων της σύνθεσής του, αναδεικνύοντάς τα όλα ως “ιερά”.

Στο έργο “Journey of the Magi” (1894), του Γάλλου ζωγράφου James Tissot η έμφαση είναι όχι τόσο στο θρησκευτικό θέμα (το ταξίδι των μάγων) αλλά στο σκηνικό γύρω από το κύριο θέμα, δηλαδή στα βουνά και στο στενό μονοπάτι.

Ο Leonardo Da Vinci στο πρώιμο έργο του “The Adoration of the Magi” (μάλλον το 1482) αποτυπώνει την γέννηση μπροστά σε ρωμαϊκά ερείπια, ενώ ένας φοίνικας στο βάθος φαίνεται να συμβολίζει τον θρίαμβο και τη νίκη πάνω στον θάνατο.

Την ίδια περίπου εποχή, ο Sandro Botticelli στο έργο του “Adoration of the Magi” (1475), παραγγελία της οικογένειας των Μεδίκων που κυριάρχησαν στην Φλωρεντία για μεγάλο διάστημα, απεικονίζει την ισχυρή οικογένεια ως προσκυνητές του νεογέννητου μωρού Ιησού. Μάλιστα, μεταξύ των ανθρώπων που συγκεντρώνονται μπροστά στο μωρό συμπεριλαμβάνεται και ο ίδιος ο ζωγράφος.

Στο έργο “Adoration of the Magi” ή The Epiphany, (μεταξύ 1474-1500, Μουσείο Prado της Μαδρίτης) o Ολλανδός ζωγράφος Hieronymus Bosch απεικονίζει σε ένα τρίπτυχο έργο μια διαφορετική γέννηση, με τους 3 μάγους να προσφέρουν τα ιδιαίτερα δώρα τους, αλλά ίσως το πιο μεγάλο ενδιαφέρον έχουν οι λεπτομέρειες της σύνθεσης, που αναδεικνύουν η κάθε μία ιδιαίτερους συμβολισμούς, τους οποίους πρέπει να διαβάσει κανείς προσεκτικά μέσα στο συνολικό έργο.

Ο ίδιος ο Hieronymus Bosch έχει απεικονίσει το θέμα της Γέννησης (όπως εξ άλλου κι άλλα θέματα) μέσα από πολύ διαφορετικά έργα του, όπως στο “Adoration of the Christ Child” που επικεντρώνει στο πρόσωπο της Παναγίας και του Ιησού (1568 ή αργότερα, σήμερα στο μουσείο Wallraf-Richartz, Κολωνία), στο “Adoration of the Magi” (1475 και μετά) που βρίσκεται στο Metropolitan Museum of Art της Νέας Υόρκης, ή στο έργο του “Adoration of the Magi” (...) που βρίσκεται στο Museum of Art, Philadelphia.

Ο Νικηφόρος Λύτρας σε ένα αντιπροσωπευτικό του έργο, τα Κάλαντα (1872) αποτυπώνει μια διαφορετική εποχή, που δεν έχει σχέση με την σημερινή καταναλωτική λάμψη των Χριστουγέννων.

Σε ένα εντελώς διαφορετικό έργο “Rain before Christmas” o Leonid Afremov, ένας σύγχρονος Ρωσο-εβραίος καλλιτέχνης, δουλεύει με μοναδικό τρόπο και στυλ τα θέματά του κι απεικονίζει τα δέντρα, τα φώτα, την πόλη και τα τοπία της μέσα από ένα κόσμο χρωμάτων και αλληλεπιδράσεων. Η τέχνη του θεωρείται ότι χαλαρώνει και ηρεμεί, και πολλοί ψυχολόγοι και ψυχίατροι χρησιμοποιούν έργα του για θεραπεία μέσω της τέχνης. Ίσως αυτό εξηγείται από την ίδια τη ζωή του. Γεννήθηκε στην ίδια πόλη με τον Marc Chagall, την Vitebsk, της Λευκορωσίας, έζησε αποκλεισμένος από κοινωνικές συναναστροφές με καλλιτέχνες εξαιτίας των περιορισμών που του επέβαλαν οι σοβιετικές αρχές στην Λευκορωσία, βίωσε τις συνέπειες του πυρηνικού ατυχήματος στο Τσερνόμπιλ, μια και κατοικούσε πολύ κοντά στον πυρηνικό σταθμό, το 1990 αποφάσισε να μεταναστεύσει (έχοντας βιώσει τον αντισημιτισμό αλλά και τις συνέπειες από την ραδιενέργεια που ελευθερώθηκε από τον πυρηνικό αντιδραστήρα) στο Ισραήλ. Εκεί τον αντιμετώπισαν με διακρίσεις ως “ρώσο μετανάστη” ("you a Russian immigrant, you a new piece of junk, you have no choice”). Κατάφερε κάποια στιγμή να ανοίξει μια δική του γκαλερί, η οποία δέχθηκε πολλούς βανδαλισμούς. Όταν η γκαλερί του καταστράφηκε ολοκληρωτικά το 2001 (και μαζί πολλά από τα έργα του) αποφάσισε να μεταναστεύσει στις ΗΠΑ. Από το 2010 ζει στο Μεξικό. Ο Afrremov προωθεί τα έργα του μέσω ίντερνετ.

O φίλος Νίκος Ψαρρός, από τη Σύμη (που ζει στη Σύμη), δεν είναι μόνο ένας οικολογικά και κοινωνικά ενεργός πολίτης, αλλά και ένας ενδιαφέρον καλλιτέχνης, με δικό του στυλ ζωγραφικής. Προσωπικά με έχουν εντυπωσίασε τα χρώματα και τα σχέδια του. Όσοι και όσες βρίσκονται στη Σϋμη, αυτό το όμορφο νησί, μπορούν να δούν την ατομική του έκθεση ζωγραφικής στο ισόγειο του πνευματικού κέντρου Δήμου Σύμης 11 έως τις 20 Αυγούστου. 

Ο Jamal είναι ένας σημαντικός Σύριος ζωγράφος. Ήρθε στη χώρα μας για να παρουσιάσει έργα του που είναι εμπνευσμένα από τον «Δρόμο του Μεταξιού», έναν δρόμο εμπορίου κι επικοινωνίας των πολιτισμών που συνέδεε την Κίνα και τη Δύση για δεκαπέντε αιώνες. Μέσα από τόνους κόκκινου, μπλε, βιολετί και κίτρινου της ερήμου συναντιέται το χθες με το αύριο, η Ανατολή με την Δύση.

Όπως αναφέρει και ο ίδιος, είναι ένας άνθρωπος που κατάγεται από την Ανατολή (γεννήθηκε στη Salamia της Συρίας το 1961) αλλά ζει στη Δύση και ζωγραφίζει και εκθέτει τα έργα του σε Ανατολή (Λίβανο, Ιορδανία, Ντουμπάι) και Δύση (ΗΠΑ - Ν. Υόρκη, Γερμανία-Ντίσελντορφ), δημιουργώντας γέφυρες μέσα από την τέχνη του.

Η ενδιαφέρουσα δουλειά του παρουσιάστηκε στο Μουσείο Ισλαμικής Τέχνης, στην Ασωμάτων, στον Κεραμικό. Η έκθεση ήταν ένα επιπλέον κίνητρο για να ξαναπάω στο μουσείο, αλλά αξίζει κάποιος να το επισκεφθεί και χωρίς να υπάρχει έκθεση ζωγραφικής. Περιλαμβάνει ένα πολύ σημαντικό υλικό, που νομίζω δεν έχει προβληθεί και παρουσιαστεί όσο αξίζει.  

Στα έργα του Jamal αυτό που με εντυπωσίασε – δυστυχώς η έκθεση τελείωσε στις 14/2 - είναι η λεπτομέρεια, τα χρώματα, οι “εικόνες” μέσα στις “εικόνες”. Πρέπει να σκύψεις μέσα στα έργα για να δεις πολλές λεπτομέρειες, εικόνες, σχήματα που δεν φαίνονται με μια πρώτη ματιά. Είναι σαν τον δρόμο, που περνάει μέσα από τοπία, πρέπει να δεις πέρα από τα αυτονόητα, για να ανακαλύψεις ένα ολόκληρο κόσμο.

Ο δρόμος του μεταξιού ήταν ένας ολόκληρος κόσμος, μικρά και μεγαλύτερα περάσματα, που διασχίζονταν από καραβάνια εμπόρων. Δεν είναι όμως τυχαίο ότι  θεωρείτε ένας δρόμος που έφερε σε επικοινωνία σημαντικούς πολιτισμούς της Ανατολής και της Δύσης, συνέβαλε στη διάδοση γνώσεων, συνηθειών, πληροφοριών, προϊόντων.  Έσβησε όταν τα ταξίδια από τη θάλασσα έγιναν πιο ασφαλή και πιο εύκολα.

Μέσα από τους πίνακες του Jamal ξανασυναντάς τη γοητεία του δρόμου του μεταξιού αλλά με ένα νέο μήνυμα, σύγχρονο μήνυμα, για την συνάντηση της Ανατολής και της Δύσης.

Τα 15 έργα που παρουσιάστηκαν «προβάλλουν στο σήμερα τους μύθους και τη γοητεία του μεταξιού, τους ανθρώπους και τα πράγματα των ερήμων και των δύσβατων βουνών, τα ρίσκα της διαδρομής, τα άλογα που μετέφεραν - εκτός από το ακριβό εμπόρευμα - το βάρος της ελπίδας ότι ο αντίξοος δρόμος και οι καιροί μπορούν να νικηθούν».

Αραβικά άλογα και γυναικείες οπτασίες διατρέχουν το έργο του, αλλά δίνει μια ιδιαίτερη έμφαση στα άλογα, συντρόφους των εμπόρων και των ανθρώπων γενικότερα στην δύσκολη πορείας τους.  

https://www.youtube.com/watch?v=yw1qnVVTnKA