Το θέμα των ναυπηγείων είναι κάτι που με κινητοποιεί ιδιαίτερα, έχει κοινωνικό-εργασιακό και ανθρώπινο στοιχείο - τόσοι άνθρωποι δούλευαν κάποτε στα ελληνικά ναυπηγεία, περιβαλλοντική διάσταση (μπορεί να γίνουν εργαλείο τεχνολογικής υποστήριξης της πράσινης οικονομίας) και περικλείει σημαντικό πολιτικό συμβολισμό η όποια εξέλιξη γύρω από τα ναυπηγεία.

Οι ΠΡΑΣΙΝΟΙ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗ υποστηρίζουμε την (επανα)λειτουργία του ναυπηγείου ΝΕΩΡΙΟΥ Σύρου με τρόπο όμως που θα είναι υποδειγματικός για την συνύπαρξη του με το νησί και τις άλλες δραστηριότητές του, χωρίς χρέη και χαρισματικές πράξεις, χωρίς μεταφορά του περιβαλλοντικού κόστους (αμμοβολή, απόβλητα αμμοβολής) στο περιβάλλον, στην υγεία και στην τοπική οικονομία, χωρίς υπερβολικές απαιτήσεις για διαγραφή χρεών και με εργαζόμενους που προσφέρουν με την εργασία τους αλλά κι απολαμβάνουν τα οφέλη μιας αξιοπρεπούς και σωστά αμειβόμενης εργασίας.

Οι ΠΡΑΣΙΝΟΙ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗ έχουμε καταθέσει αναλυτικές προτάσεις για ένα βιώσιμο μέλλον των ναυπηγείων και ιδιαίτερα του ΝΕΩΡΙΟΥ Σύρου, ενώ ο νυν συμπρόεδρος μας και πρώην ευρωβουλευτής Νίκος Χρυσόγελος είχε οργανώσει πολλές εκδηλώσεις, ημερίδες, συναντήσεις και παρεμβάσεις σχετικά1 με την αναζωογόνηση των ναυπηγείων, μεταξύ άλλων και του ΝΕΩΡΕΙΟΥ Σύρου. Μάλιστα είχε εκδώσει ειδικό ενημερωτικό έντυπο για στοχευμένη πληροφόρηση των εργαζομένων του κλάδου, των εκπροσώπων της αυτοδιοίκησης αλλά και των πολιτών γενικότερα με αναλυτικές πληροφορίες για το πώς μπορούν να αναζωογονηθούν τα ναυπηγεία, όπως αυτό του Νεωρίου, δίνοντας εργασία σε χιλιάδες άνεργους, αλλά και για τις δυνατότητες κατασκευής σύγχρονων, υψηλής περιβαλλοντικής απόδοσης πλοίων μέσα από συνέργειες ναυπηγείων, περιφέρειας και ακτοπλοϊκών φορέων, αξιοποιώντας κατάλληλα ευρωπαϊκούς πόρους, κυρίως μέσω της πρωτοβουλίας “LEADERSHIP 2020”.

Ο κλάδος των ναυπηγείων έχει υποστεί πλήγμα πανευρωπαϊκά, λόγω του σκληρού ανταγωνισμού από τα ναυπηγεία της Άπω Ανατολής (φτηνά εργατικά χέρια, συχνά απουσία μέτρων προστασίας του περιβάλλοντος, πρόσβαση σε κρατικές χρηματοδοτήσεις η σε άλλες περιπτώσεις υψηλή τεχνογνωσία κα). Η κρίση στην Ελλάδα απέκτησε γιγαντιαίες διαστάσεις. Παρόλα αυτά στον κλάδο υπάρχουν μικρότερες ή μεγαλύτερες εταιρίες εξειδικευμένες σε εργασίες / προϊόντα υψηλής προστιθέμενης αξίας που όμως δραστηριοποιούνται κυρίως σε άλλες χώρες.

Στην Ελλάδα ο ναυπηγο-επισκευαστικός/κατασκευαστικός κλάδος κατέρρευσε όχι μόνο λόγω παγκόσμιας κρίσης αλλά κι από άλλες ελληνικές παθογένειες και την αδυναμία του κράτους και των ιδιωτών να παρουσιάσουν ένα σοβαρό, στραμμένο προς το μέλλον σχέδιο για την βιωσιμότητα των ναυπηγείων. Στην ιστορία των ελληνικών ναυπηγείων, μεταξύ άλλων και του ναυπηγείου της Σύρου, αντανακλώνται όλες οι παθογένειες του ελληνικού πολιτικού και συνδικαλιστικού συστήματος αλλά και ο τρόπος που κατέρρευσε σταδιακά η παραγωγική βάση της χώρας ήδη πριν από την κρίση του 2008. Για χρόνια τα ελληνικά ναυπηγεία υπέφεραν από πολλά: κυριαρχία των εργατοπατέρων, επιβολή από την ΕΕ ενός πολύ μεγάλου προστίμου για κρυφές κρατικές ενισχύσεις, εξάρτηση τους σχεδόν πλήρως από προγράμματα του πολεμικού ναυτικού, σκάνδαλα το ένα πάνω στο άλλο, διαπλοκή με το κομματικό σύστημα ως το μόνο μέσο επιβίωσης κ.ά, τα οποία είχαν ως αποτέλεσμα ν’ απασχολούν το πολύ 1000 άτομα συνολικά εκεί που κάποτε τα ναυπηγεία απασχολούσαν πάνω από 30.000 εργαζόμενους. Σήμερα έχουν γεράσει και χάσει πολύ μεγάλο ποσοστό, αν όχι όλο, το εξειδικευμένο προσωπικό που διέθεταν κάποτε. Ως προς τις περιβαλλοντικές τους επιδόσεις είναι από τις χειρότερες μια και κανείς δεν πιέζει για βελτίωση λόγω του φόβου της αύξησης του κόστους, έτσι το κόστος μεταφέρεται στο περιβάλλον και στις τοπικές κοινωνίες

Πολλά ευρωπαϊκά ναυπηγεία έχουν ανασυγκροτηθεί κυρίως μέσα από ολοκληρωμένα σχέδια που μεταξύ άλλων αξιοποιούν την πράσινη οικονομία ως ευκαιρία για αναβάθμιση των ικανοτήτων για κατασκευή τμημάτων των ανεμογεννητριών, σύγχρονων πλοίων που ανταποκρίνονται στις περιβαλλοντικές απαιτήσεις της νέας ευρωπαϊκής και διεθνούς νομοθεσίας, όπως μείωση των αέριων εκπομπών, διπλά τοιχώματα δεξαμενοπλοίων κα.

Ορισμένα μάλιστα ναυπηγεία έχουν ήδη αρχίσει να σχεδιάζουν ή και να κατασκευάζουν πλοία τα οποία εν μέρει ή συνολικά αξιοποιούν την ανανεώσιμη ενέργεια για να κινούνται.

Σε ορισμένες περιπτώσεις τα ναυπηγεία αξιοποίησαν ευρωπαϊκά προγράμματα2 και δυνατότητες που σχεδιάστηκαν για να υποστηρίξουν την μετάβαση αυτή, όπως για παράδειγμα το «Ευρωπαϊκό Ταμείο Προσαρμογής στην Παγκοσμιοποίηση», τα Ευρωπαϊκά Διαρθρωτικά κι Επενδυτικά Ταμεία, ιδιαίτερα τα περιφερειακά και το Κοινωνικό καθώς και ένα ιδιαίτερο σχέδιο που προωθήθηκε μετά την διαβούλευση μεταξύ Κομισιόν, Ευρωβουλευτών και του ευρωπαϊκού ναυπηγο-επισκευαστικού κλάδου, η πρωτοβουλία LEADERSHIP 2020 για την αναζωογόνηση των ευρωπαϊκών ναυπηγείων.

Μόνο πράσινο μπορεί να είναι το μέλλον των ελληνικών ναυπηγείων

Τα ελληνικά ναυπηγεία για να μπορέσουν να ανασυγκροτηθούν πρέπει να στραφούν σε τρεις κατευθύνσεις, στο πλαίσιο μιας πράσινης στρατηγικής:

(α) Αναζωογόνηση των παραδοσιακών δραστηριοτήτων του κλάδου (ναυπηγοεπισκευή), κάτι όμως που απαιτεί αποτελεσματική κεντρική διοίκηση και αλλαγές σε επίπεδο προωθούμενων πολιτικών, που δεν εξαρτώνται μόνο από τους φορείς του κλάδου, καθώς και συμφωνία για καλές συνθήκες εργασίας αλλά και συνθήκες εργασιακής ειρήνης στη βάση δίκαιων ρυθμίσεων για τους εργαζόμενους. Η Ελλάδα που είναι μια χώρα με τεράστια ναυτική και ναυπηγο-κατασκευαστική και ναυπηγο-επισκευαστική παράδοση, σήμερα είναι ουραγός στον τομέα αυτό.

(β) Στροφή του κλάδου σε κατασκευές πλοίων που θα ανταποκρίνονται στις περιβαλλοντικές απαιτήσεις της νέας ευρωπαϊκής νομοθεσίας για μειωμένες εκπομπές οξειδίων του αζώτου, οξειδίων του θείου και διοξειδίου του άνθρακα αλλά και στις ανάγκες σύνδεσης των νησιών με σύγχρονα και κατάλληλα πλοία, ενεργειακά αποτελεσματικά. Μια τέτοια κατεύθυνση απαιτεί στενή συνεργασία με τις νησιωτικές περιφέρειες αλλά είναι η μόνη λύση για να επιβιώσει η ακτοπλοΐα μειώνοντας τα κόστη καυσίμων, που εκτινάσσουν στα ύψη τα λειτουργικά τους κόστη λόγω των υψηλών τιμών. Η προσωρινή μείωση της τιμής του πετρελαίου δημιούργησε ένα κλίμα επανάπαυσης αλλά η εκ νέου σημαντική άνοδος των τιμών θα βρει ξανά τις εταιρίες απροετοίμαστες και χωρίς εναλλακτικές λύσεις, όπως συνέβη μερικά χρόνια πριν με αποτέλεσμα την κατάρρευση πολλών εταιριών και την απόσυρση πολλών πλοίων που δεν ήταν πλέον οικονομικά βιώσιμα.

(γ) Προσθήκη νέων, συμπληρωματικών προϊόντων και υπηρεσιών πράσινης καινοτομίας και τεχνολογίας, όπως κατασκευή πυλώνων για ανεμογεννήτριες, κατασκευή και συντήρηση πλωτών και κινητών υπεράκτιων κατασκευών για ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, συστημάτων αφαλάτωσης με χρήση ΑΠΕ, κλπ.

Τα προβλήματα του ναυπηγείου στη Σύρο (ΝΕΩΡΙΟ)

Ειδικά το ναυπηγείο ΝΕΩΡΙΟ Σύρου έχασε πολλές ευκαιρίες για να επιβιώσει στρεφόμενο σε μια τέτοια κατεύθυνση/προοπτική. Διέθετε, τουλάχιστον στο παρελθόν, σχετική τεχνογνωσία. Σήμερα επιδιώκεται η μεταπώλησή του (ανήκει σε ιδιώτη) σε άλλο ιδιώτη. Αυτό, όμως, πρέπει να γίνει με τρόπο που θα αντιμετωπίσει δίκαια και ουσιαστικά κάποια σημαντικά θέματα:

Πελατειακές σχέσεις – κομματικές εξαρτήσεις:

Το Ναυπηγείο της Σύρου, απασχολούσε ακόμα και στα χρόνια της παρακμής ή κρίσης πολλούς εργαζόμενους, άρα ήταν πάντα στο κέντρο των πελατειακών σχέσεων και της προσπάθειας εκμετάλλευσής του από κομματάρχες, εργατοπατέρες κα. Τα παιχνίδια αυτά συνεχίστηκαν και την περίοδο της κρίσης, φτάνουν μέχρι και το σήμερα. Με δέλεαρ μεταξύ άλλων και προσωπικές – οικογενειακές τακτοποιήσεις, ανέλιξη, προσλήψεις, εκλογική υποστήριξη κα. Κάποιες φορές είτε λόγω πραγματικής κρίσης είτε λόγω χρησιμοποίησης των εργαζομένων ως μοχλό πίεσης για ανάληψη κρατικών δουλειών, η ιδιοκτησία δεν πλήρωνε ή καθυστερούσε να πληρώσει τους εργαζόμενους. Τελικά τα παιχνίδια αυτά αποβαίνουν πάντα σε βάρος των εργαζομένων, και του αριθμού των εργαζομένων.

Χρέη προς τον Δήμο:

Οι νέοι ιδιοκτήτες επιδιώκουν να τύχουν διαγραφή χρέους της προηγούμενης ιδιοκτησίας προς την ΔΕΥΑ και τον Δήμο της τάξης του 86% περίπου και το υπόλοιπο 14% να πληρωθεί σε 24 άτοκες ισόποσες μηνιαίες δόσεις, χωρίς την επιβολή τόκων, προστίμων, προσαυξήσεων και λοιπών τυχών επιβαρύνσεων. Πρόσφατα το δημοτικό συμβούλιο της Σύρου αποφάσισε κατά πλειοψηφία να δεχθεί αυτή την διαγραφή χρέους. Οι οφειλές του Ναυπηγείου προς την Δ.Ε.Υ.Α.Ε. ανέρχονται –σύμφωνα με το Σχέδιο Εξυγίανσης - σε 481.177,18 € ενώ κατά τη Δ.Ε.Υ.Α.Ε. οι οφειλές είναι 681.000 € περίπου. Να θυμίσουμε ότι κατά καιρούς έχουν γίνει πολλές ρυθμίσεις για χρέη προς τη ΔΕΗ κα. Δεν είναι δυνατόν όμως το κόστος κάθε φορά να μεταφέρεται στους πολίτες (της Σύρου στην συγκεκριμένη περίπτωση).

  

Αμμοβολή κι απόβλητα αμμοβολής:

Κατά καιρούς τα απόβλητα της αμμοβολής συγκεντρώνονται δίπλα στις δεξαμενές ή και καταλήγουν στη θάλασσα, ενώ πολύ συχνά στο παρελθόν η αμμοβολή έπνιγε την πόλη. Η νέα ιδιοκτησία του ναυπηγείου ναι μεν υπόσχεται ότι δεν θα σηκώνονται σύνεφα (επικίνδυνης για την υγεία) σκόνης, αλλά παρόμοιες υποσχέσεις δεν έχουν τηρηθεί στο παρελθόν. Πρόσφατα μεταφέρθηκε αλλού μια μικρή ποσότητα αλλά παραμένει το ερώτημα αν και που θα μεταφέρεται η αμμοβολή για ασφαλή διαχείριση.Τώρα πρέπει να υπάρχει ένας μηχανισμός παρακολούθησης που θα επιβάλει την τήρηση της περιβαλλοντικής νομοθεσίας.

Εργασιακές σχέσεις:

Σύμφωνα με το Σχέδιο Εξυγίανσης του Ναυπηγείου, που έχει κατατεθεί, αναφέρεται: “...από την 30/4/2017 και εντεύθεν οι εργασιακές σχέσεις των συμβαλλομένων πρώην εργαζομένων τελούσαν σε αναστολή μέχρι την 31/12/2017 οπότε και λύθηκαν δια της οικειοθελούς αποχώρησής τους”. Σύμφωνα με τη “Δήλωση-Βεβαίωση” που υπέγραψαν σχεδόν όλοι οι εργαζόμενοι του ναυπηγείου την 27/7/2018: “....την 31/12/2017 έγινε καταγγελία της Σύμβασής τους (απόλυση) από την εταιρεία ΝΑ.ΒΙ.Ε.Σ”.

Δηλαδή όλοι οι εργαζόμενοι είτε έχουν παραιτηθεί (μια εκδοχή) είτε έχουν απολυθεί από 31/12/2017. Η διοίκηση του σωματείου μάλιστα έχει διοριστεί με απόφαση δικαστηρίου.

Υπάρχουν καταγγελίες ότι εργατικό ατύχημα ¨κουκουλώθηκε» και δεν δηλώθηκε, ενώ επικρατεί ένταση μεταξύ εργαζομένων αλλά κι εργαζομένων και διορισμένης διοίκησης. Με τέτοιες εργασιακές συνθήκες δεν μπορεί όμως να επανεκκινήσει το ναυπηγείο με όρους βιωσιμότητας ούτε να υπάρχει εργασιακή ειρήνη.

Αναγκαία μια ολοκληρωμένη στρατηγική για την αναζωογόνηση των ναυπηγείων

Στην στρατηγική που θα αναπτυχθεί για την αναγέννηση του ναυπηγο-επισκευαστικού και κατασκευαστικού κλάδου (ή όχι) θα διαφανεί αν η ελληνική οικονομία μπορεί να ζωντανέψει στη βάση ενός διαφορετικού παραγωγικού και οικονομικού μοντέλου, πιο πράσινου και πιο υπεύθυνου, απεξαρτημένου από τις πελατειακές εξαρτήσεις, το κράτος-πατερούλη και τα μικροκομματικά και (κακα) συνδικαλιστικά παιχνίδια.

Στην ιδιαίτερα διαφωτιστική απάντηση της Επιτροπής τον Ιούνιο 2012 σε ερώτηση του τότε ευρωβουλευτή (νυν συμπρόεδρου των ΠΡΑΣΙΝΩΝ – ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗ) Ν. Χρυσόγελου, αναφέρονταν οι δυνατότητες στήριξης του ναυπηγοεπισκευαστικού κλάδου από Ευρωπαϊκούς πόρους και προγράμματα και αξιολογούνταν η διαφοροποίηση των δραστηριοτήτων των ναυπηγείων σε συναφείς «πράσινες» δραστηριότητες ως ιδιαίτερα σημαντική. Γίνονταν, επίσης, αναφορά στο Ευρωπαϊκό Ταμείο Προσαρμογής στην Παγκοσμιοποίηση (ΕΤΠ), που είχε ήδη παράσχει βοήθεια σε εργαζομένους που απολύθηκαν στον ναυπηγικό τομέα και στους προμηθευτές του τομέα αυτού στη Δανία και την Πολωνία, ενώ η Ελλάδα δεν είχε προσφύγει στο ταμείο αυτό. Στην πορεία κι άλλα ναυπηγεία είχαν αξιοποιήσει αυτό το Ταμείο.

Οι ΠΡΑΣΙΝΟΙ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗ θα συνεχίσουμε να προτείνουμε εναλλακτικές λύσεις στα μεγάλα προβλήματα της χώρας λέγοντας την αλήθεια και χωρίς να χαϊδεύουμε αυτιά, ακόμα και αν κάτι τέτοιο δεν είναι δημοφιλές.