Ένα σύνολο προτάσεων προέκυψαν από τη διημερίδα με θέμα: «Κοινωνική πολιτική και κοινωνική καινοτομία στην υγεία, με έμφαση στα θέματα κατ’ οίκον φροντίδας και νοσηλείας». 

Η υπογραφή του κειμένου είναι ανοικτή τόσο σε φορείς που συμμετείχαν στο διήμερο όσο και σε όσους άλλους θεωρούν ότι συμφωνούν και εκφράζονται από τις προτάσεις. Εφόσον επιθυμείτε στείλτε εμαιλ με τα στοιχεία σας στο Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.

Ο κοινωνικός συνεταιρισμός «Άνεμος Ανανέωσης», ο Δήμος Αθηναίων, η Περιφερειακή Ένωση Δήμων Αττικής και το Δίκτυο Ελληνικών Πράσινων Πόλεων συνδιοργάνωσαν στις 28 και 29 Μαΐου 2016, στην Αθήνα, διημερίδα με θέμα: «Κοινωνική πολιτική και κοινωνική καινοτομία στην υγεία». Η εκδήλωση ετέθη υπό την αιγίδα της Ένωσης Νοσηλευτών Ελλάδος και πραγματοποιήθηκε με την υποστήριξη της Αντιπροσωπείας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στην Ελλάδα και του Ιδρύματος Friedrich Ebert.

Μέσα από την κατάθεση εκτιμήσεων, απόψεων και προτάσεων αναδείχθηκε μια σειρά κρίσιμων ζητημάτων όπως: νομοθετικά και ρυθμιστικά θέματα, ο ρόλος της τοπικής αυτοδιοίκησης, ο ρόλος των κοινωνικών ιατρείων και φαρμακείων, η σημασία αλλά και οι περιορισμοί στη συνεργασία μεταξύ των εμπλεκομένων φορέων και υπηρεσιών, η κατ’ οίκον φροντίδα και νοσηλεία, τα οφέλη και οι προοπτικές της τηλεϊατρικής, αλλά και της χρήσης ασύρματων κοινοτικών δικτύων, οι επιπτώσεις της ενεργειακής φτώχειας στην υγεία, καθώς και άλλες σημαντικές πτυχές που άπτονται της κοινωνικής καινοτομίας στην υγεία.

Στην πρόσκληση ανταποκρίθηκαν θετικά και συμμετείχαν στελέχη του Υπουργείου Υγείας,  του Γ.Ο.Ν.Κ. «Άγιοι Ανάργυροι», ειδικοί σε θέματα κατ’ οίκον φροντίδας και νοσηλείας από Ελλάδα και Γερμανία, εκπρόσωποι κοινωνιών φαρμακείων, καθώς και εκπρόσωποι από τη «ΜΕΡΙΜΝΑ», τη «ΓΑΛΙΛΑΙΑ», την «ΚΛΙΜΑΚΑ», τον Σύλλογο Παροχής Φροντίδας και Κατ’ Οίκον Νοσηλείας Σύρου, το Αννουσάκειο Θεραπευτήριο Ιεράς Μητρόπολης Κισάμου και Σελίνου Κρήτης, το Ινστιτούτο Ψυχικής Υγείας Παιδιών και Ενηλίκων και το Επιστημονικό Σωματείο για τη Ψυχική Υγεία και τη Ψυχοκοινωνική Υποστήριξη «Σύμπλευση». Από τον ακαδημαϊκό χώρο, συμμετείχαν εκπρόσωποι από το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, το Πανεπιστήμιο Πειραιώς, το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο και το ΤΕΙ Κρήτης.

Εκ μέρους της Τοπικής Αυτοδιοίκησης συμμετείχαν ο Πρόεδρος της Περιφερειακής Ένωσης Δήμων Αττικής, Ηρακλής Γκότσης, η Αντιδήμαρχος Κοινωνικής Αλληλεγγύης Πρόνοιας και Ισότητας του Δήμου Αθηναίων, Μαρία Στρατηγάκη, η Αντιδήμαρχος Κοινωνικής Μέριμνας του Δήμου Αγίου Δημητρίου, Ελένη Καντζέλη, η Αντιδήμαρχος Κοινωνικής Πολιτικής του Δήμου Καλλιθέας, Άννα Γιαννακού-Πάσχου, καθώς και σύμβουλοι και εκπρόσωποι του Δήμου Αθηναίων και Ζωγράφου.

Η παρουσίαση εμπειριών και η ανταλλαγή απόψεων συνέβαλε ουσιαστικά στην διαμόρφωση ενός συνόλου προτάσεων που οι συμμετέχοντες/ουσες θεωρούν σημαντικές για την προώθηση της κοινωνικής καινοτομίας στην υγεία, ιδιαίτερα στα θέματα της κατ’ οίκον φροντίδας και νοσηλείας. Οι προτάσεις αυτές – που θα κατατεθούν στο υπουργείο Υγείας, όπου λειτουργεί σχετική επιτροπή διαλόγου, και θα δημοσιοποιηθούν ευρύτερα. Aφορούν:

-στη σύνθεση και στελέχωση των δομών,

-στη συνέργεια και συνεργασία των διαφόρων φορέων,

-στις προϋποθέσεις και τις προδιαγραφές που πρέπει να διασφαλίζονται,

-στην ποιότητα και αξιολόγηση των υπηρεσιών,

-στην εκπαίδευση και επιμόρφωση αλλά και

-στην αντιμετώπιση θεμάτων, όπως η διακίνηση φαρμάκων, η διαχείριση των μολυσματικών και επικινδύνων υλικών, ο τρόπος και τα μέσα μετακίνησης του προσωπικού κ.α.

Βασικό συμπέρασμα είναι ότι οι συνέργειες μεταξύ φορέων ιδιαίτερα σε τοπικό επίπεδο είναι το κλειδί στην ανάπτυξη της νοσηλείας κατ’ οίκον με δεδομένο ότι δεν είναι εφικτό να αντιμετωπίσει κάποιος φορέας μόνος του όλα τα προβλήματα υγείας των ωφελουμένων.

Είναι, επίσης, αναγκαίο να υπάρχει συστηματικός διάλογος, αλλά και να ασκηθεί κοινωνική πίεση για αλλαγές και ρυθμίσεις μέσα από τη διαμόρφωση και συνυπογραφή μιας κοινής θέσης φορέων με στόχο να προωθηθεί το νομοθετικό πλαίσιο που θα βάζει πρωτόκολλα και  κανόνες που θα καθορίζει μια σειρά θεμάτων της κατ’ οίκον φροντίδας και νοσηλείας. Παράλληλα είναι αναγκαία η ενεργοποίηση διατάξεων που ήδη υπάρχουν, όπως είναι η υπάρχουσα υπουργική απόφαση για παροχή κατ΄ οίκον νοσηλείας σε ψυχικά ασθενείς.

Οι προτάσεις για τη φροντίδα και τη νοσηλεία κατ΄οίκον 

Οι συνέργειες μεταξύ φορέων ιδιαίτερα σε τοπικό επίπεδο είναι το κλειδί για την ανάπτυξη της νοσηλείας κατ’ οίκον με δεδομένο ότι δεν είναι εφικτό να αντιμετωπίσει κάποιος φορέας μόνος του όλα τα προβλήματα υγείας των ωφελουμένων.

Είναι αναγκαίο να υπάρχει συστηματικός διάλογος, αλλά και να ασκηθεί κοινωνική πίεση για αλλαγές και ρυθμίσεις μέσα από την διαμόρφωση και συνυπογραφή μιας κοινής θέσης φορέων με στόχο να προωθηθεί νομοθετικό πλαίσιο που θα βάζει πρωτόκολλα και κανόνες που θα καθορίζουν μια σειρά θεμάτων της κατ’ οίκον φροντίδας και νοσηλείας. Παράλληλα, είναι αναγκαία η ενεργοποίηση διατάξεων που ήδη υπάρχουν, όπως είναι η υπάρχουσα Υπουργική Απόφαση για παροχή κατ΄ οίκον νοσηλείας σε ψυχικά ασθενείς.

Οι προτάσεις που διαμορφώθηκαν μέσα από το διήμερο διάλογο:

1. Σύνθεση – στελέχωση δομών

• Καθορισμός τυπικών προσόντων στελέχωσης, ώστε να λαμβάνει άδεια μια δομή που θα προσφέρει κατ’ οίκον νοσηλεία.
• Σύνθεση των φορέων: απαιτείται να συμμετέχουν τουλάχιστον ένας επιστημονικά υπεύθυνος γιατρός, νοσηλευτές και επισκέπτης υγείας.
• Συνεργαζόμενοι επαγγελματίες μπορούν να χρησιμοποιούνται είτε ατομικά ή μέσω συνεργασίας φορέων, και αφορούν σε ένα ευρύ φάσμα, όπως κοινωνικοί λειτουργοί, φυσιοθεραπευτές, μαίες κ.α., χωρίς να ανήκουν υποχρεωτικά στον «σκληρό πυρήνα» της δομής. Παρόλα αυτά, μια ολοκληρωμένη (ολιστική) προσέγγιση της κατ’ οίκον φροντίδας και νοσηλείας μπορεί να καλύψει ολόκληρο το φάσμα των αναγκών, συμπεριλαμβανομένων των κοινωνικών αναγκών, που υπάρχουν και που συχνά δεν άπτονται αποκλειστικά της νοσηλείας.

2. Ποιότητα υπηρεσιών – αξιολόγηση

• Βασικό στοιχείο ποιότητας αποτελεί η αξιολόγηση, μετά την ολοκλήρωση της προσφερόμενης υπηρεσίας στην κατ’ οίκον νοσηλεία, από τον ωφελούμενο και από εξωτερικούς φορείς (από τον πολίτη, εσωτερική αξιολόγηση με βάση καταγεγραμμένα στοιχεία που πρέπει να τηρούνται ή/και εξωτερική από πιστοποιημένους αξιολογητές ή με συνεργασία πανεπιστημιακού / ερευνητικού φορέα).
• Υποχρέωση καταγραφής και αξιολόγησης με τρόπο που θα δίνει ουσιαστικές πληροφορίες προς ευρύτερη αξιοποίηση.
• Είναι ανάγκη να υπάρχουν ιατρικά και νοσηλευτικά πρωτόκολλα για πράξεις κατ’ οίκον νοσηλείας και φροντίδας, που εκτός από την θεραπευτική τους διάσταση να επεκτείνονται στην πρόληψη και στην αποκατάσταση.

3. Εκπαίδευση και επιμόρφωση

• Εκπαίδευση και επιμόρφωση στελεχών των διαφόρων δομών υγείας που ασχολούνται με την κατ’ οίκον φροντίδα σε θέματα που αφορούν τα δικαιώματα των ασθενών και την ασφάλεια των προσωπικών δεδομένων.
• Οι νοσηλευτές και οι συμμετέχοντες στα προγράμματα κατ΄ οίκον νοσηλείας θα πρέπει να εκπαιδεύουν τους συγγενείς και τους πολίτες τόσο σε γενικότερα θέματα παροχής φροντίδας και νοσηλείας κατ’ οίκον, όσο και σε πιο ειδικά θέματα, όπως η βιώσιμη διαχείριση των επικίνδυνων και τοξικών αποβλήτων που χρησιμοποιούνται στην κατ΄ οίκον νοσηλεία.
• Βασικό έλλειμμα στην αντιμετώπιση προβλημάτων που σχετίζονται με την υγεία είναι η έλλειψη πληροφόρησης για τις διαθέσιμες υπηρεσίες που υπάρχουν. Προτείνεται η εκπαίδευση συλλόγων ασθενών και εθελοντών ώστε να παρέχονται αξιόπιστες υπηρεσίες πληροφόρησης.

4. Ανακουφιστική φροντίδα

• Χρειάζεται η θέσπιση ειδικού νομοθετικού πλαισίου για τις υπηρεσίες ανακουφιστικής φροντίδας, καθώς και ο καθορισμός τυπικών προσόντων στελέχωσης, ώστε να λαμβάνουν άδεια οι δομές που προσφέρουν ανακουφιστική φροντίδα. Η στελέχωσή τους είναι απαιτητική, και σε αυτές θα έπρεπε να συμμετέχουν όχι μόνο γιατρός και νοσηλευτής, αλλά και άλλοι επαγγελματίες που έχουν εξειδικευμένη εκπαίδευση.

5. Συνεργασία μεταξύ φορέων – πλαίσιο και προϋποθέσεις

• Χρειάζεται να υπάρχει καλύτερος συντονισμός μεταξύ δομών, φορέων και προγραμμάτων στο πλαίσιο κοινού σχεδιασμού, ώστε να αξιοποιείται τόσο το υπάρχον ανθρώπινο δυναμικό όσο και οι δυνατότητες, συχνά συμπληρωματικές, που διαθέτουν οι φορείς (δομές υγείας του δημόσιου συστήματος, δήμοι και δομές τους, κοινωνικοί φορείς ή κοινωνικές συνεταιριστικές επιχειρήσεις)
• Να προβλεφθεί η δυνατότητα παραπομπής ασθενών από το νοσοκομείο σε μονάδες κατ’ οίκον νοσηλείας της πρωτοβάθμιας περίθαλψης, που θα διαχειρίζονται επιστημονικά τους ασθενείς που έρχονται από τα νοσοκομεία ώστε να υπάρχει συνέχεια στη φροντίδα.
• Δημιουργία επιστημονικής ομάδας διαχείρισης χρόνιων περιστατικών.
• Ανάγκη να ορισθούν προδιαγραφές για νοσηλευτικό γραφείο που να μπορεί να προσφέρει και κατ’ οίκον νοσηλεία.
• Σήμερα πραγματοποιούνται διάφορες δράσεις πρόληψης και εκπαίδευσης σε θέματα υγείας που είναι πολλές φορές αλληλεπικαλυπτόμενες, ενώ συχνά τα αποτελέσματά τους δεν αξιολογούνται και δεν χρησιμοποιούνται. Υπάρχει ανάγκη, λοιπόν, να τεθούν προδιαγραφές και κανόνες και να γίνεται αξιολόγηση αυτών των προγραμμάτων.
• Στο Νόμο για την Πρωτοβάθμια Φροντίδα χρειάζεται να υπάρξουν ρυθμίσεις και για τα κοινωνικά ιατρεία, κοινωνικά οδοντιατρεία και κοινωνικά φαρμακεία (για παράδειγμα, ποιες ειδικότητες είναι βασικές, τι είδους συνεργασία μπορεί να υπάρχει με άλλες δομές).
• Προτείνεται οι μονάδες φροντίδας ηλικιωμένων να μπορούν να αναπτύξουν προγράμματα κατ΄ οίκον νοσηλείας.
• Να δημιουργηθεί το υγειονομικό προφίλ των νησιών σε συνεργασία με ακαδημαϊκούς φορείς και συμπράξεις και με βάση αυτές τις ανάγκες που θα προκύψουν από τα δεδομένα να προσκαλούνται εξειδικευμένοι γιατροί. Να διευκρινιστεί ποιος κρατάει τα δεδομένα, ώστε να μην γίνεται άλλη αξιοποίηση τους.

6. Πρακτικά θέματα που πρέπει να ρυθμίζονται

• Με ποιους όρους θα γίνεται η διακίνηση φαρμάκων – ναρκωτικών ουσιών στα προγράμματα νοσηλείας κατ’ οίκον, σε περίπτωση που ο φορέας είναι δήμος ή κοινωνικός φορέας.
• Διαχείριση των επικίνδυνων ή μολυσματικών αποβλήτων: Στα νοσοκομεία δεν υπάρχει χωριστό πρωτόκολλο για το τι γίνεται στην περίπτωση κατ’ οίκον νοσηλείας και της πρωτοβάθμιας υγειονομικής φροντίδας και περίθαλψης. Ασαφής μέχρι σήμερα διατύπωση και καθορισμός κριτηρίων, ανάγκη επαναδιατύπωσης (πράξεις, παρεμβάσεις ή δραστηριότητες).
• Μετακίνηση: πώς πάει κάποιος στα σπίτια των ασθενών, με ιδιωτικό, με δημόσιο ή δημοτικό μέσο;

7. Καινοτομία και νέες τεχνολογίες

Ως μέσο για την αντιμετώπιση των προκλήσεων που αντιμετωπίζουν τα συστήματα ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης και κοινωνικής φροντίδας, λόγω γηράσκοντος πληθυσμού και αυξημένου επιπολασμού χρόνιων νοσημάτων, έχει προταθεί η χρήση των νέων τεχνολογιών. Αυτό αποτελεί και στόχο της ευρωπαϊκής Ψηφιακής Ατζέντας 2020 <http://ec.europa.eu/information_society/digital-agenda/ index_en.htm> (Digital Agenda 2020 – DAΕ 2020) (ή ψηφιακό θεματολόγιο) και ειδικότερα για την εφαρμογή των νέων τεχνολογιών για την αντιμετώπιση κοινωνικών προβλημάτων. Η DAΕ 2020 αποτελεί το Ευρωπαϊκό όραμα και τη βάση για να αναπτυχθούν πολιτικές και δράσεις με στόχο την εναρμονισμένη ψηφιακή πρόοδο των Ευρωπαϊκών χωρών με ορίζοντα το έτος 2020.

Καλές πρακτικές ένταξης υπηρεσιών ηλεκτρονικής υγείας και φροντίδας κατ’ οίκον υπάρχουν στην Ελλάδα, ωστόσο για την ευρεία εφαρμογή τους είναι αναγκαία:

• η αποσαφήνιση του ρυθμιστικού και νομικού πλαισίου
• το επιχειρηματικό μοντέλο
• επίλυση θεμάτων διαλειτουργικότητας
• αναπροσαρμογή των οργανωτικών δομών, που επιφέρει η εισαγωγή νέων τεχνολογιών σε μια υπηρεσία υγείας και φροντίδας.

8. Ευρωπαϊκό πλαίσιο συνεργασιών

Στο πλαίσιο της «Ευρωπαϊκής Σύμπραξης Καινοτομίας για την Ενεργή και Υγιή Γήρανση» (EIP on AHA- European Innovation Partnershipon Active and Healthy Ageing), η ΕΕ συγκεντρώνει φορείς, δημόσιους και ιδιωτικούς, από όλη την Ευρώπη, ώστε να αναπτύξουν καινοτόμες ιδέες και εργαλεία για την ικανοποίηση των αναγκών του γηράσκοντος πληθυσμού. Είναι αναγκαία η παρακολούθηση και ενεργή συμμετοχή των υπηρεσιών του Υπουργείου Υγείας, Περιφερειών και Δήμων στην Ελλάδα με το ευρωπαϊκό αυτό πλαίσιο διαλόγου αλλά και μέσω ευρωπαϊκών προγραμμάτων που μπορούν να μεταφέρουν τεχνογνωσία και πόρους στην Ελλάδα. Ήδη φορείς και Δήμοι στην Ελλάδα δραστηριοποιούνται στον τομέα αυτό.

9. Εξεύρεση – καλύτερη αξιοποίηση πόρων

Στο πλαίσιο της προώθησης της νοσηλείας και φροντίδας κατ’ οίκον είναι σημαντικό να διερευνηθούν:

• οι χρηματο-οικονομικές δυνατότητες που μπορεί να δημιουργηθούν με αναδιάταξη των σημερινών δαπανών (πχ από τη νοσοκομειακή περίθαλψη στην πρόληψη βαρύτερων παθήσεων αργότερα αλλά και διακομιδών που μπορεί να προλάβουν δράσεις κατ΄οίκον φροντίδας και νοσηλείας
• οι δυνατότητες από την κινητοποίηση πόρων σε τοπικό επίπεδο
• οι δυνατότητες (συνδυαστικής και έξυπνης) αξιοποίησης πόρων που υπάρχουν στα διάφορα ευρωπαϊκά ταμεία την προγραμματική περίοδο 2014-2020, καθώς και στα ανταγωνιστικά ευρωπαϊκά προγράμματα και σε εναλλακτικά μοντέλα χρηματοδότησης. Σημαντικό ρόλο μπορεί να παίξει και μια καινοτόμος προσέγγιση από τα ίδια τα ταμεία κοινωνικής ασφάλισης.

Θα πρέπει, επίσης, να αξιοποιηθούν καλύτερα οι διαθέσιμοι πόροι, όπως: 1) το πρόγραμμα του ΙΚΑ «Κατ’ Οίκον Φροντίδα Συνταξιούχων» και 2) το πρόγραμμα της Γενικής Γραμματείας Πρόνοιας «Κατ’ οίκον Κοινωνική φροντίδα» για τη χρηματοδότηση των δράσεων που αναφέρονται παραπάνω. Το πρώτο πρόγραμμα έχει ήδη ξεκινήσει (βλέπε ιστοσελίδα ΙΚΑ) και το δεύτερο όχι ακόμα.

Οι παρακάτω φορείς-άτομα συμφωνούμε και συνυπογράφουμε το παρόν κείμενο:

– «ΑΝΕΜΟΣ ΑΝΑΝΕΩΣΗΣ» ΚΟΝΣΕΠ , Νίκος Χρυσόγελος, Πρόεδρος

– Αννουσάκειο Θεραπευτήριο Ιεράς Μητρόπολης Κισάμου και Σελίνου Κρήτης,

– Δήμος Αθηναίων, Μαρία Στρατηγάκη, αντιδήμαρχος Κοινωνικής Αλληλεγγύης, Πρόνοιας και Ισότητας

– Δήμος Αγ. Δημητρίου, Ελένη Καντζέλη, αντιδήμαρχος Κοινωνικής Μέριμνας

– Δήμος Κοζάνης, Λευτέρης Ιωαννίδης, Δήμαρχος, και πρόεδρος του Δικτύου Ελληνικών Πράσινων Πόλεων

– Δήμος Τρικκαίων, Δημήτρης Παπαστεργίου, Δήμαρχος

– Πανελλήνιος Σύλλογος Εργαστηριακών Υπαλλήλων ΠΕΔΥ, Χαρίσης Παπαγεωργόπουλος, πρόεδρος

– Τάσος Σαπουνάκης, Οικονομολόγος – σύμβουλος τοπικής αυτοδιοίκησης,

O κατάλογος είναι ανοικτός τόσο για τους συμμετέχοντες φορείς όσο και άλλους ενδιαφερόμενους