Η ατμοσφαιρική ρύπανση συνεχίζει να ευθύνεται για πάνω από 430.000 πρόωρους θανάτους στην Ευρώπη και 13.180 πρόωρους θανάτους στην Ελλάδα ΕΤΗΣΙΩΣ, την μείωση του προσδόκιμου ζωής αλλά και της ποιότητας ζωής, για την επιβάρυνση των οικονομικών της υγείας και των οικογενειακών προϋπολογισμών. Έχουμε τονίσει πολλές φορές ότι η εξυγίανση των δημόσιων οικονομικών θα μπορούσε εν μέρει να επιτευχθεί με στοχευμένες οικολογικές πολιτικές, όπως για παράδειγμα η μείωση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, που θα περιόριζε το κόστος στα συστήματα υγείας και περίθαλψης ενώ θα επιτυγχάναμε και καλύτερη ποιότητα ζωής.

Πολλοί ευρωπαίοι πολίτες εκτίθενται στην ατμοσφαιρική ρύπανση με το κόστος στην υγεία, τη ζωή, την οικονομία και την κοινωνία να παραμένει πολύ υψηλό. Η ατμοσφαιρική ρύπανση παραμένει η πιο μεγάλη περιβαλλοντική απειλή για την υγεία στην Ευρώπη, συμβάλλοντας στη μείωση του προσδόκιμου ζωής και στην εμφάνιση μιας σειράς ασθενειών όπως του αυτές της καρδιάς, του αναπνευστικού καθώς και καρκίνοι.

Η μελέτη την οποία έδωσε στην δημοσιότητα στις 30/11/2015 η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Περιβάλλοντος (European Environment Agency-EEA) εκτιμάει ότι η ατμοσφαιρική ρύπανση, παρά την βελτίωση που έχει επιτευχθεί σε ορισμένες χώρες και πόλεις, συνεχίζει να ευθύνεται για πάνω από 430.000 πρόωρους θανάτους στην Ευρώπη, για την μείωση του προσδόκιμου ζωής αλλά και της ποιότητας ζωής, ενώ επιβαρύνει σημαντικά τα δημόσια συστήματα υγείας και τους οικογενειακούς προϋπολογισμούς[1].

Σύμφωνα με την έκθεση, το 2012 στις 28 χώρες μέλη της EE οι πρόωροι θάνατοι λόγω της ατμοσφαιρικής ρύπανσης ανέρχονταν σε 403.000 λόγω των υψηλών συγκεντρώσεων μικροσωματιδίων (PM2,5), σε 16.000 λόγω όζοντος (O₃) και σε 72.000 λόγω διοξειδίου του αζώτου (ΝΟ₂). Στην Ελλάδα 11.100 άνθρωποι πέθαναν το 2012 πρόωρα λόγω των υψηλών συγκεντρώσεων μικροσωματιδίων (PM2,5), 780 λόγω όζοντος (O₃) και 1.300 λόγω διοξειδίου του αζώτου (ΝΟ₂)[2].

Η έκθεση παρουσιάζει, επίσης, την ποιότητα της ατμόσφαιρας με βάση τα στοιχεία των επίσημων σταθμών μέτρησης κάθε χώρας.[3] Όπως διαπιστώνεται, οι κάτοικοι των περισσότερων πόλεων εκτίθενται σε ατμοσφαιρικούς ρύπους που ξεπερνούν τα επίπεδα που θεωρούνται ανασφαλή από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας-ΠΟΥ (WHO). Οι πιο επικίνδυνοι ρύπου που επηρεάζουν την ανθρώπινη υγεία θεωρούνται τα μικροσωματίδια (PM2,5), το όζον (O₃) και το διοξείδιο του αζώτου (ΝΟ₂).

Το 2013 το 87% του αστικού πληθυσμού στην ΕΕ-28 εκτίθονταν σε συγκεντρώσεις μικροσωματιδίων που θεωρούνται από τον ΠΟΥ (WHO) επικίνδυνες για την ανθρώπινη υγεία, το 98% του αστικού πληθυσμού στην ΕΕ-28 εκτίθονταν σε συγκεντρώσεις όζοντος πάνω από τις κατευθυντήριες τιμές για το O₃  (2013), ενώ το 9% αστικού πληθυσμού στην ΕΕ-28 εκτίθονταν σε συγκεντρώσεις NO₂πάνω από τα στάνταρτ  WHO-ΕΕ EU, αλλά τα ποσοστά αυτά φτάνουν το 93% για όσους κατοικούν κοντά σε δρόμους με σημαντική κυκλοφορία (2013).

Το 25% του αστικού πληθυσμού στην ΕΕ-28 εκτίθονταν σε συγκεντρώσεις του καρκινογόνου Βενζο(α)πυρενίου - Benzo(a)pyrene(BaP) που υπερέβαιναν τα όρια, το 2013 (ιδιαίτερα στην κεντρική κι ανατολική Ευρώπη), αλλά το 91% του πληθυσμού ήταν εκτεθειμένο σε συγκεντρώσεις του βενζο(α)πυρενίου πάνω από τις τιμές αναφορές που θεωρεί επικίνδυνες για την υγεία ο ΠΟΥ. 

Τα τελευταία χρόνια έχουν μειωθεί σημαντικά οι εκπομπές διοξειδίου του θείου(SO₂) ως συνέπεια αλλαγών στην τεχνολογία και την περιεκτικότητα των καυσίμων σε θείο.  Χαμηλές είναι και οι συγκεντρώσεις ρύπων, όπως μονοξείδιο του άνθρακα (CO) και βαρέα μέταλλα (αρσενικό, κάδμιο, νικέλιο και μόλυβδος) στην ατμόσφαιρα των πόλεων.

Αν θέλει να μιλήσει κάποιος για τις επιπτώσεις της περιβαλλοντικής υποβάθμισης στην υγεία και στη ζωή των ανθρώπων αλλά να κατανοήσει ότι το καθαρό περιβάλλον και η οικολογία δεν είναι αφηρημένη έννοια αλλά ΘΑ έπρεπε να μας αφορά όλους, δεν έχει παρά να διαβάσει την έρευνα αυτή.

Το κόστος στην υγεία και στην οικονομία είναι τεράστιο. Η αλλαγή, όμως, προϋποθέτει πολιτικά κόμματα και πολιτικούς που κατανοούν ότι η οικολογία είναι υπόθεση ζωής και όχι πολυτέλεια ή απλώς μέσο για απόκτηση κάποιας καρέκλας

Ανοικτή επιστολή των Πράσινων-Αλληλεγγύη για το θέμα της ατμοσφαιρικής ρύπανσης

Προς τον Υπουργό Περιβάλλοντος κ Π. Σκουρλέτη, κοιν: αναπ. υπουργό κ. Γ. Τσιρώνη

Προς τον Υπουργό Υποδομών, Μεταφορών και Δικτύων, κ. Χρήστο Σπίρτζη

Προς τον Υπουργό Υγείας κ. Ανδρέα Ξανθό

Αξιότιμε κ Υπουργέ Περιβάλλοντος

Αξιότιμε κ. Υπουργέ Υποδομών, Μεταφορών, Δικτύων

Αξιότιμε κ Υπουργέ Υγείας

Οι ΠΡΑΣΙΝΟΙ-ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗ έχουμε δημόσια επισημάνει πολλές φορές ότι η βελτίωση της υγείας των πολιτών θα έχει πολλαπλά οφέλη, μεταξύ άλλων και δημοσιονομικά. Αντί για οριζόντιες περικοπές κι άδικη λιτότητα, η βελτίωση των δημόσιων οικονομικών θα μπορούσε να επιτευχθεί μέσω ολοκληρωμένων πολιτικών και μέτρων – π.χ. μέσω μείωσης της ατμοσφαιρικής ρύπανσης  - που είναι προς όφελος της κοινωνικής ευημερίας,  όχι σε βάρος της.

Η Ελλάδα είναι μια από τις χώρες που υποφέρουν από την ατμοσφαιρική ρύπανση - σχεδόν τα 2/3 του πληθυσμού είναι εκτεθειμένα σε υψηλές συγκεντρώσεις ρύπων - με συνέπεια κάθε χρόνο να θρηνούμε χιλιάδες πρόωρους θανάτους. Η ατμοσφαιρική ρύπανση προκαλεί παθήσεις του αναπνευστικού και του καρδιαγγειακού συστήματος,  καρκίνους κι άλλες παθήσεις, ενώ επιδεινώνει την κατάσταση ασθενών κι αυξάνει την συχνότητα εισαγωγών στα νοσοκομεία και τον αριθμό των ατόμων που καθίστανται ανίκανα να εργαστούν.  Πολλές επιστημονικές έρευνες αλλά και εκθέσεις του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (WHO) επισημαίνουν τον μεγάλο αριθμό πρόωρων θανάτων στη χώρα μας, που οφείλονται σε περιβαλλοντικά αίτια, με την υψηλή ρύπανση της ατμόσφαιρας αρκετών πόλεων να έχει κυρίαρχο ρόλο. Στους πρόωρους θανάτους πρέπει να συνυπολογίσουμε και άλλες συνέπειες, όπως η απώλεια ανθρωποωρών εργασίας, βλάβες στα κτίρια και στην λειτουργικότητα της πόλης.

Οι ΠΡΑΣΙΝΟΙ-ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗ ζητάμε, σε μια εποχή πολύ-επίπεδης κρίσης αλλά και σκληρών δημοσιονομικών μέτρων, να διαμορφώσει η χώρα, μέσα από διάλογο, ολοκληρωμένη στρατηγική για μείωση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, κατανοώντας πόσο κοστίζει αυτή στην υγεία, στα ασφαλιστικά ταμεία, στον οικονομικό προϋπολογισμό, στο δημόσιο σύστημα υγείας, στην κοινωνία και στην οικονομία – συμπεριλαμβανομένων των δημόσιων οικονομικών της υγείας.

Διαχρονικά οι κυβερνήσεις – όχι μόνο η σημερινή – αντιμετωπίζουν ως δευτερεύον θέμα την προσπάθεια μείωσης της ατμοσφαιρικής ρύπανσης είτε στις πόλεις είτε σε περιοχές με αυξημένη βιομηχανική δραστηριότητα (πχ λιγνιτικούς σταθμούς), ώστε να προστατέψουν την υγεία των πολιτών ως οφείλουν. Παραβιάζονται, με αυτόν τον τρόπο, οι ευρωπαϊκές δεσμεύσεις της χώρας καθώς κι αυτές που προκύπτουν από το Πρωτόκολλο του Γκέτεμποργκ για προστασία του περιβάλλοντος και των πολιτών, κάτι που δεν είναι χωρίς συνέπειες, αντιθέτως  προκαλεί δυσβάστακτο κόστος στην υγεία, στην κοινωνία και στην οικονομία.

Αναγκαία μια στρατηγική για μείωση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης

Η μείωση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης θα έχει πολλαπλά οφέλη: βελτίωση της υγείας, μείωση πρόωρων θανάτων που οφείλονται στην ατμοσφαιρική ρύπανση, μείωση των δαπανών του συστήματος υγείας για χρόνιες ή άλλες βλάβες, μεταξύ των οποίων καρκίνοι.

Μια στρατηγική για μείωση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, πρέπει να είναι ολοκληρωμένη, συνεκτική και να συνοδεύεται από έναν οδικό χάρτη για επίτευξη ποσοτικών και ποιοτικών στόχων:

- δραστική μείωση των αέριων ρύπων στις αστικές περιοχές, ιδιαίτερα των μικρο-σωματιδίων (PM10 και PM2,5), των πτητικών οργανικών ενώσεων ουσιών, των οξειδίων του αζώτου (NOx) και του όζοντος,

- μείωση των ρύπων στις βιομηχανικές περιοχής, ιδιαίτερα στις λιγνιτικές περιοχές, και σε πόλεις όπου λειτουργούν σε κοντινή απόσταση ρυπογόνες εγκαταστάσεις παραγωγής ενέργειας (πχ Χανιά, Ρόδος, Μεγαλόπολη, Κοζάνη, Πτολεμαΐδα κα)

- μείωση της κυκλοφορίας οχημάτων, μέσω υιοθέτησης και εφαρμογής ολοκληρωμένων σχεδίων βιώσιμης αστικής κινητικότητας, περιορισμού των ρυπογόνων αυτοκινήτων, ουσιαστικό έλεγχο των πραγματικών εκπομπών αυτοκινήτων στις πραγματικές συνθήκες οδήγησης, δημιουργίας «πράσινων ζωνών και υποδομών» κα

Η πρόσφατη απόφαση του Ευρωκοινοβουλίου, θέτει νέες υποχρεώσεις

Προσφάτως, το Ευρωκοινοβούλιο ενέκρινε τα προτεινόμενα ανώτατα όρια για το διοξείδιο του θείου (SO2), τα οξείδια του αζώτου (NOx), τις πτητικές οργανικές ενώσεις (NMVOC) πλην του μεθανίου, το μεθάνιο (CH4), την αμμωνία (ΝΗ3) και τα αιωρούμενα σωματίδια (PM2.5), τα οποία θα πρέπει να επιτευχθούν μέχρι το 2020 και το 2030, όπως αυτά προτάθηκαν από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

Παρόλα αυτά οι κυβερνήσεις φαίνεται ότι «σαμποτάρουν» την προσπάθεια αυτή, μέσω των αποφάσεων της Τεχνικής Επιτροπής για τις Μηχανές Αυτοκινήτων (TCMV). Η συμφωνία προβλέπει ναι μεν νέα τεστ μετρήσεων στον δρόμο των πραγματικών εκπομπών από οχήματα που θα πρέπει να ισχύσουν από το 2017 και μετά, αλλά μέχρι το 2020 οι εκπομπές επιτρέπεται να ξεπερνούν το 110% των ορίων, δηλαδή επιτρέπονται αυξημένες εκπομπές αέριων ρύπων για τουλάχιστον άλλα 5 χρόνια. Επίσης, στο πλαίσιο της επιτροπής αυτής συμφωνήθηκε ότι και μετά το 2020 όλα τα αυτοκίνητα θα μπορούν να εκπέμπουν 50% περισσότερα οξείδια του αζώτου (NOx) σε σχέση με τα όρια που προβλέπει το πρότυπο Euro 6 των 80 mg/km, παρά το γεγονός ότι η τεχνολογία για μείωση των εκπομπών καυσαερίων είναι διαθέσιμη και μπορεί να εφαρμοστεί άμεσα.

Η αυτοκινητοβιομηχανία προσπαθεί επί χρόνια να αποτρέψει ή να καθυστερήσει τη νομοθεσία της ΕΕ σχετικά με τη ρύπανση από τα αυτοκίνητα. Η Κομισιόν και οι εθνικές κυβερνήσεις δεν αντέδρασαν άμεσα ως όφειλαν στα στοιχεία που αποδείκνυαν ευρεία έλλειψη συμμόρφωσης με τη νομοθεσία της ΕΕ από τα οχήματα που κυκλοφορούν ευρωπαϊκούς δρόμους, παρά το γεγονός ότι τέτοια στοιχεία ήταν διαθέσιμα εγκαίρως.

Απαραίτητη η δημόσια ενημέρωση

Η κοινή γνώμη σε ευρωπαϊκό επίπεδο είναι ευαισθητοποιημένη στα θέματα αυτά και με την δημόσια αυτή επιστολή μας ζητάμε από το Υπουργείο Περιβάλλοντος αλλά και το Υπουργείο Υποδομών, Δημόσιων  Έργων και Μεταφορών να ενημερώσει όχι μόνο τους ΠΡΑΣΙΝΟΥΣ-ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗ αλλά και τους πολίτες γενικότερα:

-    Τι προτίθεται να κάνει η κυβέρνηση για να συμμορφωθεί η χώρα με τις υποχρεώσεις που έχει για μείωση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, ιδιαίτερα αυτής που συνδέεται με τα μικρο-σωματίδια και τα οξείδια του αζώτου, ώστε να προστατέψει την δημόσια υγεία και να πετύχει ορθολογική μείωση της σπατάλης δημόσιων πόρων που συνδέεται με τις επιπτώσεις  της ρύπανσης στην υγεία των πολιτών και στην κοινωνική ζωή;

-  Ποια είναι η θέση της ελληνικής κυβέρνησης σχετικά με την τροποποίηση του λογισμικού των οχημάτων της VW και ποια μέτρα προτίθεται να λάβει;

-  Τι θέση τήρησε η ελληνική κυβέρνηση στην πρόσφατη συνάντηση της Τεχνικής Επιτροπής για τις Μηχανές Αυτοκινήτων (TCMV), για το θέμα των ορίων εκπομπών καυσαερίων αυτοκινήτων;

Με εκτίμηση

Νίκος Χρυσόγελος, Όλγα Θεοδωρικάκου

Συμπρόεδροι ΠΡΑΣΙΝΩΝ-ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗ