ΠΡΑΣΙΝΟΙ-ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗ: Η διαφάνεια στις σχέσεις εξουσίας και λόμπυ είναι προϋπόθεση για δίκαιες αποφάσεις
Αυτές τις μέρες μιλάνε πολύ για διαφάνεια κι αντιμετώπιση της διαφθοράς. Ήταν και Παγκόσμια Ημέρα Ενάντια στη Διαφορά. Το κόστος της διαφθοράς τεράστιο, πάνω από 2,6 τρις δολάρια. Η απουσία διαφάνειας στη λήψη των πολιτικών αποφάσεων είναι μέρος του προβλήματος μια και διαμορφώνει ένα «γκρίζο πεδίο» στην πολιτική. Η Ελλάδα – παρά την απαίτηση των καιρών για διαφάνεια στη λήψη αποφάσεων και έλεγχο στην επιρροή των διαφόρων λόμπυ - δεν έχει καμία νομοθεσία, κώδικα δεοντολογίας ή μητρώο εκπροσώπων λόμπυ. Οι ΠΡΑΣΙΝΟΙ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗ καλούμε την ελληνική κυβέρνηση αλλά και όλες τις πολιτικές και κοινωνικές δυνάμεις να συν-διαμορφώσουμε μέσα από διάλογο ένα νέο πλαίσιο διαφάνειας και λογοδοσίας για τις «σχέσεις πολιτικής και λόμπυ», όσον αφορά ιδιαίτερα τις σχέσεις και τις επαφές με λόμπυ των μελών της κυβέρνησης, των εκλεγμένων εκπροσώπων (κοινοβούλιο, περιφερειακά και δημοτικά συμβούλια) και των μελών Διοικητικών Συμβουλίων φορέων που διαχειρίζονται με τον ένα ή τον άλλο τρόπο δημόσια περιουσία.
Οι ΠΡΑΣΙΝΟΙ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗ υποστηρίζουμε ότι πρέπει να δημοσιοποιούνται, με την ανάπτυξη σχετικού μηχανισμού διαφάνειας, όλες οι επαφές και συναντήσεις που έχουν κρατικά, κυβερνητικά, αυτοδιοικητικά και γενικότερα στελέχη που κατέχουν «ευαίσθητες θέσεις» με εκπροσώπους διαφόρων φορέων και λόμπυ. Hδιαφθορά έχει μεγάλο και πολλαπλό κόστος για τις κοινωνίες, υποσκάπτει την δημοκρατία, ενώ σε οικονομικό επίπεδο αποτιμάται σε 2,6 τρις δολάρια ετησίως, σύμφωνα με τα Ηνωμένα Έθνη - και είναι συχνά αποτέλεσμα της απουσίας διαφάνειας στις σχέσεις διοίκησης και λόμπυ.
Η συζήτηση στη χώρα για το πώς επηρεάζουν διάφορα λόμπυ τη λήψη των αποφάσεων επικεντρώνεται μονάχα στο ευρωπαϊκό επίπεδο αλλά δεν αγγίζει το τι γίνεται στην ίδια τη χώρα μας, το πόσο γκρίζο είναι αυτό το τοπίο εδώ στο ίδιο το σπίτι μας. Σε ορισμένες χώρες υπάρχουν είτε νομοθετικές ρυθμίσεις είτε/και Κώδικες Δεοντολογίας για τους εκπροσώπους ομάδων λόμπυ (ως αποτέλεσμα της νομοθεσίας είτε ήπιων ρυθμίσεων) είτε αυτορρυθμίσεις από τις ίδιες τις ομάδες λόμπυ καθώς και μητρώα των ομάδων λόμπυ ειδικών συμφερόντων (υποχρεωτικά ή προαιρετικά). Σύμφωνα με πρόσφατη έκθεση «Regulation Of Lobbying Across The EU» που δημοσίευσε πρόσφατα η Υπηρεσία Ερευνών του Ευρωκοινοβουλίου, η Ελλάδα μαζί με το Βέλγιο, τη Βουλγαρία, τη Δανία, την Εσθονία, την Κύπρο, το Λουξεμβούργο, την Ουγγαρία, την Μάλτα, την Πορτογαλία, την Σλοβακία και την Σουηδία δεν έχουν καμία νομοθεσία, κώδικα δεοντολογίας ή μητρώο εκπροσώπων λόμπυ (ομάδων συμφερόντων).
Από την έρευνα προκύπτει ότι μόνο επτά κράτη μέλη της ΕΕ (Γαλλία, Ιρλανδία, Λιθουανία, Αυστρία, Πολωνία, Σλοβενία και Ηνωμένο Βασίλειο) έχουν θεσπίσει νομοθεσία σχετικά με τις δραστηριότητες των ομάδων συμφερόντων, καθώς και ένα υποχρεωτικό μητρώο των εκπροσώπων λόμπυ. Υπάρχουσα νομοθεσία της Ουγγαρίας για λόμπυ, καθώς και σχετικό μητρώο ανακλήθηκαν το 2011. Ο πιο πρόσφατος νόμος έχει εγκριθεί στη Γαλλία στις 8 Νοεμβρίου 2016. Σε ορισμένες χώρες (π.χ. Δανία, Γερμανία, Σουηδία, Ηνωμένο Βασίλειο) υπάρχουν ηθικοί κώδικες που καθορίζουν τις δημόσιες σχέσεις και τους οργανισμούς παροχής συμβουλών.
Διαχρονικά έλληνες πρωθυπουργοί ή υπουργοί ή βουλευτές, περιφερειάρχες, δήμαρχοι ή κρατικοί υπάλληλοι συναντιόνται με εκπροσώπους εταιριών χωρίς να δίνονται στοιχεία στην δημοσιότητα για τις συναντήσεις αυτές και κυρίως για το τι συζητήθηκε. Στην πολιτική συζήτηση δεν τίθεται καν το ερώτημα γιατί θα πρέπει ένας υπουργός ή ένας πρωθυπουργός να συζητάει με τον εκπρόσωπο μιας εταιρίας για δουλειές στην Ελλάδα, για τις τιμές ενός προϊόντος ή για το πώς θα αντιμετωπιστούν «εμπόδια» για την προώθηση μιας επένδυσης. Μια τέτοια «δοσοληψία», πάντως, αφήνει το πολιτικό προσωπικό έκθετο τόσο στον πειρασμό της διαπλοκής όσο και σε «φήμες».
Προσφάτως το Ευρωκοινοβούλιο έθεσε σε λειτουργία επίσημο μηχανισμό που επιτρέπει στους Ευρωβουλευτές να δημοσιοποιούν την λίστα με ομάδες συμφερόντων ή οργανισμούς λόμπυ με τους οποίους συναντήθηκαν για θέματα που σχετίζονται με μια έκθεση, τμήμα νομοθεσίας, τροπολογίες. Αυτό ήταν υποχρεωτικό όσον αφορά συναντήσεις ευρωβουλευτών με εκπροσώπους της καπνοβιομηχανίας αλλά τώρα υιοθετείται ένα είδος «νομοθετικού αποτυπώματος» -αίτημα πολλών οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών αλλά και των πράσινων - ώστε να γνωρίζουν οι πολίτες αν οι νομοθετικές αποφάσεις επηρεάζονται από διάφορες ομάδες συμφερόντων. Μέχρι τώρα η δημοσιοποίηση των συναντήσεων ήταν προαιρετική για άλλους τομείς. Τώρα ο μηχανισμός θα επιτρέπει να διατηρούνται τα στοιχεία, ως ένα είδος αποτυπώματος, και να ακολουθούν για πάντα την σχετική νομοθετική διαδικασία, ως ένα παράρτημα με τις συναντήσεις των ευρωβουλευτών με διάφορους φορείς, που θα συνοδεύει την νομοθετική διαδικασία. Η Ομάδα των Πράσινων στο ευρωκοινοβούλιο έθεσε σε λειτουργία ένα σχετικό opensourcesoftwareLobbyCal (https://lobbycal.greens-efa-service.eu/#/meeting). Πρέπει να γίνουν πολλά ακόμα για να συμμετάσχουν όλες οι πολιτικές ομάδες και όλοι οι εκλεγμένοι στην διαδικασία.
Λόμπυ σε ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο υπάρχουν πολλών ειδών, από εκπροσώπους κοινωνικών και περιβαλλοντικών οργανώσεων, μέχρι εκπροσώπους οικονομικών και παραγωγικών κλάδων. Δεν σημαίνει ότι κάθε συνάντηση πολιτικού προσώπου με εκπροσώπους των λόμπυ είναι ύποπτη. Η δημοσιοποίηση όμως των συναντήσεων και των βασικών θεμάτων συζήτησης ενισχύει την διαφάνεια και την αποφυγή επηρεασμού αποφάσεων με δέλεαρ διάφορα ανταλλάγματα. Από τη στιγμή που τα μέλη μιας κυβέρνησης ή μιας αυτοδιοικητικής αρχής ή ενός συμβουλίου φορέα που διαχειρίζεται δημόσια περιουσία (πρέπει να) εκπροσωπούν τους πολίτες και όχι απλώς κάποια ιδιαίτερα συμφέροντα, απαιτείται απόλυτη διαφάνεια σε σχέση με τους ποιους συναντάνε. Αυτό είναι αναγκαίο (όχι πάντως επαρκές από μόνο του) ώστε να διασφαλίζεται το δημόσιο συμφέρον και η εξισορρόπηση στην δυνατότητα επηρεασμού των πολιτικών, οικονομικών και κοινωνικών αποφάσεων, στο πλαίσιο της ενίσχυσης της δημοκρατίας
Διαφάνεια στις διαπραγματεύσεις. Όλα στην δημοσιότητα
Όλοι ζητάνε από τον πρωθυπουργό να παρουσιάσει στη σύνοδο του EUROGROUP την ελληνική πρόταση. Μακάρι να την παρουσιάσει. Αν υπάρχει αυτή, όμως, ούτε μπήκε στο δημοψήφισμα (αν ήταν έτοιμη όπως κάποιοι υπονοούν), ούτε όμως παρουσιάστηκε δημόσια για να είναι ενημερωμένοι οι πολίτες αλλά και να εκφράσουν εγκαίρως τις προτάσεις και τη γνώμη τους φορείς και κοινωνία των πολιτών.
Συνεχίζεται μια πρακτική διαπραγματεύσεων που αφορά το μέλλον της χώρας χωρίς οι πολίτες να είναι ενημερωμένοι για το τι υποστηρίζει η κάθε πλευρά. Δεν είναι δυνατόν να υποστηρίξει κάποιος ότι οι διαπραγματεύσεις πρέπει να είναι μυστικές, αφού όλοι γνωρίζουμε το πρόβλημα αλλά μαθαίνουμε για το τι υποστηρίζει κάθε πλευρά μόνο μέσω διαρροών στα ΜΜΕ ή μέσω επιλεκτικών παρουσιάσεων των προτάσεων, με την κάθε πλευρά να επιρρίπτει την ευθύνη της αποτυχίας των διαπραγματεύσεων στην άλλη. Αν είχαμε με επίσημο τρόπο και τις δυο προτάσεις μπροστά μας θα μπορούσαμε ως κοινωνία να ξέρουμε τι «παίζει».
Οι ΠΡΑΣΙΝΟΙ-ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗ ζητάμε να σταματήσει η διαπραγμάτευση πίσω από κλειστές πόρτες και να μπει φως στις προτάσεις που καταθέτει κάθε πλευρά. Στο Ευρωκοινοβούλιο όλα τα έγγραφα, οι προτάσεις, οι απόψεις αναρτώνται στο διαδίκτυο, είναι δημόσιες και φανερές. Απαιτούμε, λοιπόν, και από την Ελληνική κυβέρνηση και από το Eurogroupνα δίνουν επισήμως όλα τα έγγραφα και τα πρακτικά των συζητήσεων και προτάσεων στην δημοσιότητα. Όπως απαιτεί η δημοκρατία και η διαφάνεια. Μόνο έτσι θα μπορεί η κοινωνία να είναι πραγματικά ενημερωμένη και να παρακολουθεί τις εξελίξεις.
SwissLeaks και πώς μπορεί να αντιμετωπιστεί η φοροδιαφυγή, φοροαπάτη
H Ελλάδα δεν είναι η μόνη χώρα που αντιμετωπίζει σημαντικά θέματα φορο-απάτης, φορο-αποφυγής και διαφθοράς. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση η απώλεια δημοσίων εσόδων από αυτές τις αιτίες ξεπερνάει το 1 τρις Ευρώ ετησίως. Δεν είναι τυχαίο λοιπόν που ακόμα και κατεστημένα μέσα ενημέρωσης και φορείς έχουν «σηκώσει» το θέμα της διαφθοράς, των φορολογικών παραδείσων και της φοροδιαφυγής.
Σε ένα τέτοιο πλαίσιο η συνεργασία μέσων ενημέρωσης και δημοσιογράφων ερευνητών έχει αποτελέσματα. Μετά την υπόθεση LuxLeaks, η ερευνητική δημοσιογραφία έφερε στο φως της δημοσιότητας νέες αποκαλύψεις, αυτή τη φορά για το ρόλο της ελβετικής τράπεζας HSBC (SwissLeaks) στην φοροδιαφυγή και φοροαπάτη αλλά και στην κάλυψη παράνομων δραστηριοτήτων μέσω του τραπεζικού συστήματος και offshore εταιριών. Τα στοιχεία που δημοσιοποιήθηκαν αφορούσαν private banking της HSBC λογαριασμών ύψους US$100 δις, ενώ μεταξύ των καταθετών περιλαμβάνεται και ένας αριθμός Ελλήνων, που δεν αναφέρονταν στη γνωστή «λίστα Λαγκάρντ».
Δεν είναι όλες οι καταθέσεις σε ελβετικές ή άλλες τράπεζες παράνομες ή κρύβουν φορο-απάτη ή ξέπλυμα μαύρου χρήματος. Είναι αλήθεια, όμως, ότι τράπεζες και offshore εταιρίες έκαναν τα στραβά μάτια ή και διευκόλυναν το ξέπλυμα μαύρου χρήματος, την φορο-αποφυγή ή και την διαφθορά σε πολλές περιπτώσεις. Όσον αφορά τη χώρας μας, δεν είναι τυχαίο ότι σε πολλές υποθέσεις που ερευνώνται από την δικαιοσύνη για διακίνηση μαύρου χρήματος βρίσκονται μπλεγμένες offshore εταιρίες ή/και τράπεζες.
Η νέα κυβέρνηση εξέφρασε στις προγραμματικές την δέσμευσή της να αντιμετωπίσει την φορο-απάτη και διαφθορά. Επειδή κι άλλες κυβερνήσεις στο παρελθόν είχαν διακηρύξει κάτι παρόμοιο αλλά στο τέλος δεν προχώρησαν σε όσα υπόσχονταν, η κυβέρνηση θα κριθεί από την αποφασιστικότητά της να λάβει άμεσα μέτρα κι όχι από τις διακηρύξεις. Απαιτούνται, λοιπόν, συγκεκριμένοι στόχοι, χρονοδιαγράμματα και δείκτες παρακολούθησης των εξαγγελιών.
Οι ΠΡΑΣΙΝΟΙ-ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗ πρότειναν η ελληνική κυβέρνηση να προωθήσει άμεσα τέσσερεις ενέργειες, που θα συναντούσαν ευρύτερη αποδοχή τόσο στη χώρα μας όσο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο:
- να απαιτήσει, στο πλαίσιο των διαπραγματεύσεων για μια νέα ισορροπημένη Συμφωνία με την ΕΕ και αξιοποιώντας τις σχετικές ευρωπαϊκές Οδηγίες και στρατηγικές, την στενή συνεργασία με την Κομισιόν στο θέμα της διερεύνησης όλων των καταθέσεων Ελλήνων πολιτών σε ευρωπαϊκές τράπεζες, ιδιαίτερα σε αυτές της Ελβετίας και του Λουξεμβούργου. ώστε να υπάρξει πλήρη διαλεύκανση στο ποιες καταθέσεις είναι νόμιμες και φορολογημένες και ποιες όχι,
- να διασφαλίσει ότι εφαρμόζεται άμεσα η αναθεωρημένη Οδηγία 2011/16/ΕΕ για την Διοικητική Συνεργασία που αφορά στην υποχρεωτική αυτόματη ανταλλαγή πληροφοριών στον τομέα της φορολογίας,
- να ολοκληρώσει πριν την 1/1/2016 την προσαρμογή στο εθνικό δίκαιο της αναθεωρημένης Οδηγίας 2003/48/EC για την φορολόγηση των καταθέσεων,
- να συμμετάσχει ενεργά και ουσιαστικά στην Ομάδα Χωρών Ενάντια στην Διαφθορά Group of States against corruption (GRECO).
Σύμφωνα με εκτιμήσεις ερευνητών, σε ελβετικές και άλλες τράπεζες βρίσκονται καταθέσεις Ελλήνων πολιτών ύψους περίπου 220 δις ευρώ, Ένας ουσιαστικός έλεγχος θα ξεκαθάριζε ποιες καταθέσεις είναι νόμιμες ή όχι (δεν είναι φυσικά όλες οι καταθέσεις παράνομες ή ύποπτες), ποια ποσά έχουν φορολογηθεί κανονικά και ποια όχι, Θα μπορούσαν, επίσης, να εντοπιστούν ποσά που προέρχονται από μίζες κι άλλες παράνομες δραστηριότητες.
Έλεγχος θα μπορούσε να γίνει, επίσης, μέσω της επεξεργασίας όλων των εμβασμάτων από την Ελλάδα προς άλλες χώρες - από το 1970 έως σήμερα. Κάτι τέτοιο, σύμφωνα με γνώστες του τραπεζικού συστήματος, θα απαιτούσε μόλις 6 μήνες, εφόσον βέβαια υπήρχε η πολιτική βούληση και η κατάλληλη οργάνωση των υπηρεσιών.
Μεγάλο μέρος από τα 75 δις ευρώ των περικοπών στο πλαίσιο της δημοσιονομικής προσαρμογής που έχουν αφαιρεθεί από το εισόδημα των πολιτών θα μπορούσαν να είχαν εξευρεθεί από την αντιμετώπιση της διαφθοράς, του ξεπλύματος μαύρου χρήματος και της φορο-απάτης.
Παρόλο όμως ότι υπήρχε σχετική πρόβλεψη και στο πρώτο Μνημόνιο και κάθε κυβέρνηση υπόσχονταν ότι θα αντιμετωπίσει την διαφθορά και την φοροαπάτη, τελικά οι κυβερνήσεις προτίμησαν την «εύκολη λύση», των περικοπών μισθών, συντάξεων και κοινωνικών παροχών.
Είναι ενδεικτικό ότι ενώ η Ελλάδα συμμετέχει στην Ομάδα των Χωρών Ενάντια στην Διαφθορά –GRECO, δεν έχει ακόμα ολοκληρώσει την 4η έκθεση αξιολόγησης και συμμόρφωσης [1] που ξεκίνησε το 2012, αν και μετείχε στον 3ο κύκλο αξιολόγησης [2] (2007-2009).
Ως ευρωβουλευτής, τότε, των Πράσινων και η Ομάδα των Πράσινων στο Ευρωκοινοβούλιο ζητήσαμε, στις 8 Οκτωβρίου 2012, από τον τότε πρόεδρο της Κομισιόν Μ. Μπαρόζο να συνεργαστεί με την ελληνική κυβέρνηση ώστε να πιεστεί η Ελβετία και άλλες χώρες να δώσουν στοιχεία σχετικά με τις καταθέσεις Ελλήνων σε ελβετικές κι άλλες τράπεζες.
Σήμερα έχει βελτιωθεί το ευρωπαϊκό νομοθετικό πλαίσιο για αυτόματη ανταλλαγή πληροφοριών για τις τραπεζικές καταθέσεις [3]: Η αναθεώρηση της Οδηγίας 2003/48/EC για τη φορολόγηση των αποταμιεύσεων, που εκδόθηκε στις 24 Μαρτίου 2014, καθώς και η αναθεώρηση της Οδηγίας 2011/16/ΕΕ για την Διοικητική Συνεργασία [3], ενισχύουν την αυτόματη ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ των φορολογικών αρχών των κρατών μελών, συμπεριλαμβανομένων των πληροφοριών που έχουν σχέση με δικαιούχους λογαριασμών που τηρούνται μέσω υπεράκτιων επενδυτικών δομών (offshore).
Η ανταλλαγή πληροφοριών από το 2017, σύμφωνα με την απόφαση του Ευρωκοινοβουλίου στις 13/12/2013, θα εφαρμοστεί σε πέντε κατηγορίες εισοδήματος και κεφαλαίου: την απασχόληση, τις αμοιβές των διευθυντικών στελεχών, την ασφάλιση ζωής, τις συντάξεις και το εισόδημα από ακίνητη περιουσία.
Οι Πράσινοι στο Ευρωκοινοβούλιο είχαν παρουσιάσει, επίσης, στην διάρκεια της ιρλανδικής προεδρίας της ΕΕ, τον Ιανουάριο 2013, ένα Ευρωπαϊκό Σύμφωνο για την Φορολογία - μια πρόσκληση για δράση για την ευρωπαϊκή φορολογική πολιτική, που καθορίζει τα βασικά μέτρα που πρέπει να ληφθούν σε επίπεδο ΕΕ για την αντιμετώπιση της φοροδιαφυγής και φοροαποφυγής.[4]
Σε απάντηση σχετικής ερώτησής μου για τον έλεγχο της διαφθοράς [5], η τότε Επίτροπος Malmström εξ ονόματος της Κομισιόν, τον Μάρτιο 2014, είχε τονίσει ότι η ΕΕ παρακολουθεί την εφαρμογή των πολιτικών κατά της διαφθοράς στην Ελλάδα μέσω της σχετικής έκθεσης, που δημοσιεύθηκε στις 3 Φεβρουαρίου 2014 [6].
Καιρός να αλλάξουμε, λοιπόν, σελίδα ως χώρα και να μπούμε μπροστά στον αγώνα για αντιμετώπιση της διαφθοράς και της φορο-απάτης.
Παραπομπές:
[1] http://www.coe.int/t/dghl/monitoring/greco/evaluations/round4/ReportsRound4_en.asp
[2] http://www.coe.int/t/dghl/monitoring/greco/evaluations/round3/ReportsRound3_en.asp
[3] http://ec.europa.eu/europe2020/pdf/tax_el.pdf
http://data.consilium.europa.eu/doc/document/ST-15995-2014-INIT/el/pdf
[5]http://www.europarl.europa.eu/sides/getAllAnswers.do?reference=E-2014-001216&language=EL
