άρθρο του Ν. Χρυσόγελου που δημοσιεύθηκε στο eklogika.gr
Όταν ο διάλογος απουσιάζει ακόμα και εκεί που οι ευρωπαϊκοί Κανονισμοί το επιβάλλουν
Ίσως η πιο σημαντική εμπειρία την οποία αποκτάς στο Ευρωκοινοβούλιο είναι ότι μπορείς να ξεχωρίζεις τι είναι πράγματι πολιτική και τι είναι απλώς επικοινωνιακές και τακτικές κινήσεις που καλύπτουν την έλλειψη σαφούς πολιτικής [1]. Στο Ευρωκοινοβούλιο πρέπει να κάνεις πολιτική και μάλιστα μέσα από ευρωπαϊκές πολιτικές οικογένειες και όχι εθνικά κόμματα, να συζητάς με όλους, να τεκμηριώνεις την άποψή σου, να ακούς την άποψη του άλλου, να καταθέτεις προτάσεις και τροπολογίες και είτε να βρίσκεις συναινέσεις, συμβιβασμούς, που δεν θα αλλοιώνουν την άποψή σου είτε να πηγαίνεις σε «αντιπαράθεση μέσω της ψηφοφορίας».
Το ενδιαφέρον είναι ότι μια μικρή ομάδα όπως αυτή των Πράσινων – με 58 ευρωβουλευτές σε σύνολο 766 στο προηγούμενο ευρωκοινοβούλιο - μπορούσε να σχηματίζει πλειοψηφίες σε προτάσεις της για ορισμένες σημαντικές υποθέσεις, όπως για παράδειγμα, η μεταρρύθμιση της Ευρωζώνης, η «εγγύηση για τη νεολαία», η προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, το πρασίνισμα των Ευρωπαϊκών Ταμείων [2] κα. Κάτι τέτοιο όμως σχετίζεται με ουσιαστική πολιτική, με τη δυνατότητα δημιουργίας συμμαχιών, με πολιτική αξιοπιστία και καλή γνώση των θεμάτων αλλά και με μια κουλτούρα διαλόγου, όχι μόνο μεταξύ των ευρωβουλευτών αλλά και με την κοινωνία των πολιτών [3]
Ας έρθουμε στην ελληνική πραγματικότητά. Προσγείωση. Μοιάζει εντελώς αδύνατον τα πολιτικά κόμματα να συναινέσουν μέσα από έναν συγκροτημένο, έστω επιμέρους, διάλογο ακόμα και για κάποια σημαντικά θέματα που αφορούν στην ίδια την επιβίωση των πολιτών, όπως είναι η εξασφάλιση ότι όλοι, ανεξαρτήτως αν είναι πλέον εργαζόμενοι ή άνεργοι, ασφαλιστικά ενήμεροι ή ανασφάλιστοι, άνδρες και γυναίκες, θα έχουν πρόσβαση στο σύστημα υγείας και στα φάρμακα.
Ας δούμε ένα άλλο χαρακτηριστικό παράδειγμα απουσίας πραγματικής διαβούλευσης ακόμα και εκεί που αυτή είναι απαραίτητη και επιβάλλεται από τους ευρωπαϊκούς κανονισμούς. Μια τέτοια σοβαρή περίπτωση αφορά στη χρηματοδότηση της χώρας από τα Ευρωπαϊκά Διαρθρωτικά κι Επενδυτικά Ταμεία, το λεγόμενο «Σύμφωνο Εταιρικής Σχέσης» για το διάστημα 2014-2020, το οποίο συνυπογράφεται από την ελληνική κυβέρνηση και την Κομισιόν. Το σχέδιο έπρεπε να είναι σύμφωνο με τους όρους και τις προϋποθέσεις που περιλαμβάνονται στους ειδικούςΚανονισμούς των 5 Ευρωπαϊκών Διαρθρωτικών & Επενδυτικών Ταμείων καθώς και στο Πλαίσιο των Γενικών Κανόνων.
Δώσαμε πραγματικές μάχες - και οι Πράσινοι και εγώ προσωπικά ως εισηγητής των Πράσινων σε θέματα πολιτικών Κοινωνικής Συνοχής αλλά και άλλοι ευρωβουλευτές -ώστε τα κράτη μέλη να έχουν την υποχρέωση να καταθέσουν σχέδια που θα είναι προϊόντα συστηματικού διαλόγου, όχι μόνο μεταξύ των υπουργείων, αλλά και με τα Περιφερειακά Συμβούλια και με ένα σύνολο κοινωνικών κι επαγγελματικών φορέων που περιγράφονται αναλυτικά σε σχετική απόφαση της Επιτροπής Περιφερειακής Ανάπτυξης του Ευρωκοινοβουλίου στην οποία συμμετείχα και εγώ [4].
Η Ομάδα των Πράσινων στο Ευρωκοινοβούλιο υποστηρίξαμε το δικαίωμα στη συμμετοχή και τη διαβούλευση, αυτή η διαδικασία όμως δεν θα πρέπει να είναι απλώς τυπική ή προσχηματική όπως παλιότερα αλλά ουσιαστική και πρέπει να περιλαμβάνει ένα σύνολο φορέων, όπως εξειδικεύθηκε από την Επιτροπή Περιφερειακής Ανάπτυξης. Σύμφωνα με τη διατύπωση του νέου αυτού Κώδικα Δεοντολογίας για την «Εταιρική Σχέση», η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αναγνωρίζει ότι οι Περιφέρειες, οι Δήμοι αλλά και οι τοπικοί φορείς και η κοινωνία των πολιτών είναι σε καλύτερη θέση να αποφασίσουν ποια είναι τα κατάλληλα εργαλεία για την περιοχή τους και θα πρέπει να προσδιορίσουν τους τομείς όπου συγκεκριμένες επενδύσεις κρίνονται αναγκαίες.
Όντας και Περιφερειακός Σύμβουλος, μπορώ να γνωρίζω ότι, δυστυχώς, δεν έχει ακολουθηθεί η διαδικασία που προβλέπουν οι Κανονισμοί. Πότε έγινε ουσιαστικός διάλογος στις περιφέρειες και σε εθνικό επίπεδο, όπως προβλέπουν οι Κανονισμοί, για τις «Επενδύσεις στην ανάπτυξη και την απασχόληση» που χορηγείται στο Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο στην Ελλάδα» ή για τα «ελάχιστα ποσά που πρέπει να κατανέμονται από τους πόρους ΕΤΠΑ σε εθνικό επίπεδο, για κάθε κατηγορία περιφερειών, στους θεματικούς στόχους που αναφέρονται στα σημεία 1), 2), 3) και 4) του πρώτου εδαφίου του άρθρου 9 του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1303/2013, και ειδικότερα στον θεματικό στόχο «υποστήριξη της μετάβασης προς μια οικονομία χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα σε όλους τους τομείς»;
Άλλο είναι η διοργάνωση ενός «αναπτυξιακού συνεδρίου» όπου κυρίως συμμετείχαν υπηρεσιακοί παράγοντες, εκπρόσωποι υπουργείων και κάποιοι προσκεκλημένοι, άλλο η ενημέρωση των προέδρων διαφόρων κατεστημένων φορέων και άλλο ο συμμετοχικός σχεδιασμός που βασίζεται στην λεγόμενη «ευφυή εξειδίκευση» κάθε περιφέρειας και απαιτεί τουλάχιστον μια διετή διαδικασία διαβούλευσης ώστε να αποφασιστούν από τους πολίτες, την αυτοδιοίκηση και τους φορείς το που θα στραφεί και γιατί κάθε περιφέρεια.
Από όσο γνωρίζω, ελάχιστα Περιφερειακά Συμβούλια έχουν έστω λάβει ενημερωτικά το «Σύμφωνο Εταιρικής Σχέσης» που κατέθεσε η κυβέρνηση με την σύμφωνη γνώμη των Περιφερειαρχών. Οι (πρώην) Περιφερειάρχες το έχουν δεχθεί, χωρίς καν να περάσει από μια ουσιαστική και όχι τυπική συζήτηση από τα Περιφερειακά Συμβούλια, νομιμοποιώντας έτσι την λειτουργία ενός συγκεντρωτικού κράτους που κατά τα άλλα καταγγέλλουν!
Για πολιτικούς λόγους, η Κομισιόν υπέγραψε το «Σύμφωνο Εταιρικής Σχέσης» [5] αλλά με διπλωματικό τρόπο άφησε ανοικτό το θέμα της οριστικοποίησης για αργότερα [«Their adoption will follow after a process of consultation»]. Με την απόφαση της Κομισιόν εγκρίνονται τα στοιχεία σχετικά με τις «Ρυθμίσεις για την εξασφάλιση της αποτελεσματικής εφαρμογής των ταμείων ΕΔΕ, όπως καθορίζονται στο τμήμα 2 του Συμφώνου Εταιρικής Σχέσης, καθώς και οι ρυθμίσεις για την αρχή της εταιρικής σχέσης, τον ενδεικτικό κατάλογο των εταίρων, τη σύνοψη των ενεργειών για την εξασφάλιση της συμμετοχής τους, καθώς και τον ρόλο τους στην κατάρτιση του Συμφώνου Εταιρικής Σχέσης και της έκθεσης προόδου, όπως καθορίζονται στο σημείο 1.5.1 του τμήματος 1Β του Συμφώνου Εταιρικής Σχέσης».
Ποιοι φορείς, όμως, από αυτούς που αναφέρονται στο σχέδιο ότι «συμμετείχαν» [6], συμμετείχαν ουσιαστικά στην διαμόρφωση του σχεδίου που αποδέχθηκε η Κομισιόν; Κατέθεσαν, όπως γίνεται συνήθως μέχρι τώρα, κάποιες προτάσεις από τις οποίες επιλέχτηκαν ορισμένες και ενσωματώθηκαν στο τελικό σχέδιο ή έλαβαν οι φορείς μέρος στην συνδιαμόρφωση των προτεραιοτήτων του Συμφώνου; Είναι εύκολο να καταγράφεις φορείς ότι δήθεν έλαβαν μέρος σε ουσιαστικό διάλογο, όταν είναι γεγονός ότι ελάχιστοι πήραν έστω και είδηση την «διαβούλευση». Ενδεικτικό είναι ότι αναφέρεται ως φορέας που συμμετείχε στη διαβούλευση η Ένωση Περιφερειών και οι Περιφέρειες, αλλά όχι τα Περιφερειακά Συμβούλια που στην καλύτερη των περιπτώσεων «συζήτησαν» σε κάποια συνεδρίαση μιας ώρας το θέμα και ενέκριναν σίγουρα πολύ διαφορετικά πράγματα από αυτά που περιλήφθηκαν στο τελικό σχέδιο. Είναι μια διαδικασία παρόμοια με αυτή που βλέπουμε συχνά στην ελληνική Βουλή, υποτίθεται ότι υπάρχει πολιτικός διάλογος αλλά στην ουσία όλο αυτό αποτελεί απλώς μια διεκπεραιωτική διαδικασία.
Η διαδικασία προετοιμασίας του «Συμφώνου Εταιρικής Σχέσης» ήταν μια ευκαιρία για να ανοίξει ένας ουσιαστικός διάλογος καταρχάς σε επίπεδο περιφέρειας για την διαμόρφωση στόχων και την ιεράρχηση προτεραιοτήτων ώστε να αντιμετωπιστούν τα λάθη και οι αδυναμίες του παρελθόντος, να επιλεγούν εκείνες οι θεματικές προτεραιότητες που θα συμβάλλουν στην απασχόληση, στην κοινωνική συνοχή, στην περιφερειακή ανάπτυξη και σε μια οικολογικά και κοινωνικά καινοτόμα οικονομία. Χάθηκε για άλλη μια φορά εξαιτίας του τρόπου που λειτουργεί ακόμα το πολιτικό σύστημα σε όλα τα επίπεδα – κεντρικό, περιφερειακό, τοπικό: «διακοσμητική» συμμετοχή των φορέων ή και των Περιφερειακών Συμβουλίων για σχέδια που ακόμα και τα καλύτερα να ήταν – που δεν είναι – αποτελούν προϊόν μαγειρικής εταιριών συμβούλων και υπηρεσιακών παραγόντων που προετοιμάζουν τα σχέδια, υπουργών που επιλέγουν κι αποφασίζουν και περιφερειαρχών που συνυπογράφουν αν πάρουν κάτι παραπάνω σε θέματα διαχείρισης πόρων.
Όταν έτσι είναι τα πράγματα σε σχέση με την υποχρέωση της χώρας να ακολουθήσει μια άλλη διαδικασία από αυτή που έχει συνηθίσει τόσα χρόνια, δεν είναι να απορεί κάποιος που ακόμα και σήμερα, 6 χρόνια συνεχόμενης βαθιάς κρίσης, τα ελληνικά πολιτικά κόμματα, η Βουλή, τα Περιφερειακά Συμβούλια, οι επαγγελματικοί και κοινωνικοί φορείς δεν έχουν καν σκεφθεί να ανοίξουν έναν συγκροτημένο διάλογο για τα αίτια της κρίσης, τις αλλαγές που απαιτούνται, έστω για το τι πρέπει να διορθωθεί στην τρέχουσα πολιτική.
Είναι θέμα επιβίωσης της χώρας να ανοίξει ένας δημόσιος πραγματικός διάλογος μεταξύ των πολιτικών κομμάτων, κοινωνικών και επαγγελματικών φορέων, πανεπιστημιακών, ενεργών πολιτών με στόχο να διαμορφωθεί από την περιφέρεια προς το κέντρο ένα σχέδιο διεξόδου από την κρίση που θα είναι κοινωνικά δίκαιο, θα συμβάλει στην αλλαγή της οικονομίας προς μια πιο βιώσιμη αλλά κοινωνικά και οικολογικά υπεύθυνη κατεύθυνση, θα θέσει ως βασική προτεραιότητα την ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής αλλά και της δημιουργίας θέσεων εργασίας. Ο μόνος δρόμος για να βγούμε από την κρίση είναι να συμφωνήσουμε ως κοινωνία σε ένα νέο σχέδιο που θα αποτυπωθεί μετά και σε πολιτικό επίπεδο.
Παραπομπές
[2] http://www.chrysogelos.gr/images/files/Docs/greening%20GE.pdf
[5] http://europa.eu/rapid/press-release_IP-14-597_en.htm
[6] http://www.espa.gr/elibrary/PA_Greece_adopted_23052014.pdf
