Η εκδήλωση του Αιγυπτιακο-Ελληνικού Συλλόγου, το Σάββατο 18/9, ήταν ένα πολύ ενδιαφέρον και πλούσιο πολιτιστικό γεγονός. Ήταν όμως και  μια ευκαιρία να συνειδητοποιήσει κάποιος ότι η κοινωνία μας είναι ήδη πολύ-πολιτισμική και διαθέτει ένα σημαντικό πλούτο αλλά μάλλον δεν το έχει κατανοήσει. Δίπλα στους αιγύπτιους και έλληνες γονείς βλέπει κάποιος πολλά νέα παιδιά που έχουν γεννηθεί και μεγαλώσει στην Ελλάδα και εκφράζουν αυτή την διπλή ταυτότητα αλλά και την σύνθεση δυο σημαντικών πολιτισμών. Ακούγοντας τη μουσική, βλέποντας τους χορούς, μιλώντας με τους ανθρώπους διαπιστώνεις ότι υπάρχουν πολλά περισσότερα στοιχεία αλληλεπίδρασης από όσα συνειδητοποιούμε με μια πρώτη ματιά ή διαβάζοντας τα βιβλία.

Ελλάδα και Αίγυπτος αλληλεπίδρασαν μέσα στους αιώνες. Πολλά μπορεί να πει κανείς για την αρχαιότητα, τις αιγυπτιακές θεότητες και πώς αυτές μεταμορφώθηκαν στο ελληνικό δωδεκάθεο του Ολύμπου. Αρχαιολογικά ευρήματα, γραπτές μαρτυρίες, σύγκριση πολιτιστικών στοιχείων επιβεβαιώνουν ότι μεταξύ Αιγύπτου και ελληνικού χώρου, ιδιαίτερα του Αιγαιακού, υπήρξαν ποικιλόμορφες ανταλλαγές και αλληλεπιδράσεις ιδιαίτερα σε ότι αφορά την τέχνη, τον πολιτισμό γενικότερα, τη θρησκευτική λατρεία, το εμπόριο, χωρίς να μεταφέρονται όμως αυτούσια από την μία περιοχή στην άλλη, αλλά αλλάζοντας πρόσωπα, γλώσσα, εικόνα, προσαρμοζόμενα στο νέο περιβάλλον. Σημαντικοί πολιτισμοί, που αναπτύχθηκαν γύρω από αυτή τη μεγάλη θάλασσα, τη Μεσόγειο-Mediterranean, την Μεσαία Θάλασσα (MittelMeer) για τους Γερμανούς, την Μεγάλη Πράσινη (κατά τους αρχαίους Αιγύπτιους), την Λευκή Θάλασσα (Akdeniz) κατά τους Τούρκους, την Θάλασσα μας (MareNostrum) για τους Ρωμαίους, η «Πικρή Θάλασσα» του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.

Ίσως λίγοι γνωρίζουν τη σχέση Αιγύπτου-Ελλάδας στην σύγχρονη ιστορία, όπως για παράδειγμα ότι ο Μωχάμετ Άλη, ο ιδρυτής της νέας Αιγύπτου γεννήθηκε στην Καβάλα και πήγε στην Αίγυπτο, στις αρχές του 19ου αιώνα. Ο Ιμπραήμ Πασάς,  γιος του με την χήρα Τουρματζή), γεννημένος το 1798 στην Καβάλα, προσπάθησε το 1833 και το 1839 να καταλάβει την Κωνσταντινούπολη, αλλά εξαναγκάστηκε από τους Ρώσους και τις μεγάλες δυνάμεις της εποχής να εγκαταλείψει τελικά τα σχέδια του. Είχε συμμαχήσει προηγουμένως με τον Σουλτάνο κι είχε αποβιβαστεί τον Φεβρουάριο 1825 στον Μοριά σε μια συνδυασμένη επιχείρησης για να καταστείλει την επανάσταση, αλλά τελικά αναγκάστηκε να εγκαταλείψει την Ελλάδα το 1828, μετά την καταστροφή του στόλου του στο Ναυαρίνο και την υπογραφή της Συνθήκης της Αλεξάνδρειας (9/8/1828), που υπέγραψε ο Μωχάμετ Άλη με τον Κόδριγκτον.

Στην Αλεξάνδρεια και στο Κάιρο (όπως και στην Σμύρνη και στην Κωνσταντινούπολη) άνθισαν τον 19^ο και τον 20^ο αιώνα οι ελληνικές κοινότητες μίας δεύτερης Ελλάδας, που ήταν εξελιγμένη οικονομικά και πολιτιστικά, με δραστηριότητες που έφθαναν σε όλη τη Μεσόγειο κι από το Λονδίνο μέχρι την Οδησσό, όταν η Αθήνα ήταν ακόμα ένα μικρό «χωριό βαλκανικό χωριό». Απομεινάρια εκείνης της εποχής στο Cartier Greque, το Πατριαρχείο και το Αρχαιολογικό Μουσείο στην Αλεξάνδρεια, ο Ελληνικός Ναυτικός Όμιλος στις όχθες του Νείλου στο Κάιρο, η Βιβλιοθήκη, σημαντικά κτίρια, όπως αυτό του Σπετσεροπούλειου, όπου συστεγάζονται η Αμπέτειος και η Αχιλλοπούλειος Σχολή και μερικές εκατοντάδες ή λίγες χιλιάδες έλληνες που συνεχίζουν να ζουν εκεί.  

Σίγουρα η συνεργασία μεταξύ πανεπιστημίων και εκπαιδευτικών φορέων μπορεί να βοηθήσει στην κατανόηση από το ευρύ κοινό αυτής της αλληλεπίδρασης μεταξύ Αιγύπτου και Ελλάδας από την αρχαιότητα μέχρι το σήμερα. Ο ρόλος των συλλόγων και των διαφόρων εκδηλώσεων, όπως αυτή του Αιγυπτιακο-Ελληνικού μπορεί επίσης να είναι σημαντικός.   

Υπάρχουν όμως και πολλά που μπορούμε να ξαναμάθουμε μέσα από την πρόσφατη ιστορία, τόσο μέσα από διηγήσεις και αφηγήσεις όσο και σημαντικά λογοτεχνικά βιβλία, όπως:

-     Έρως, Θέρος, Πόλεμος, της Ευγενίας Φακίνου, με την ξενάγηση σε πολλούς κόσμους κι εποχές, μέσα από την ιστορία της Μαρίας, στη Σύμη στις αρχές του αιώνα, στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου πριν τον πόλεμο και στην Αθήνα στις δύσκολες συνθήκες μετά τον πόλεμο. Σε αυτό το πολύ ενδιαφέρον βιβλίο συνειδητοποίησα και μια εικόνα που είχε αποτυπωθεί στα βάθη της μνήμης μου για τις συνδέσεις που υπήρχαν κάποτε μεταξύ τόπων και πολιτισμών. Ναι εκεί ξαναβρήκα το «πλοίο» που κάποτε ένα θείος μου ανέφερε με πολύ φυσικό τρόπο ότι «συνέδεε ελληνικά νησιά με την Αλεξάνδρεια όπως και με την Κωνσταντινούπολη».

-    «Η Αιγυπτία» και «H κόρη του Νείλου», δύο σημαντικά βιβλία του Ζιλμπέρ Σινουέ, που γεννήθηκε το 1947 στην Αίγυπτο από πατέρα Αιγύπτιο και μητέρα Γαλλίδα, ενώ η γιαγιά του ήταν Ελληνίδα.

-    Η ποίηση του Κωνσταντίνου Καβάφη, που σημάδεψε πολλές γενιές

-    Τα ποιήματα του Γιώργου Σεφέρη

-   Δεν μπορώ να μην αναφέρω τα βιβλία του σημαντικού συγγραφέα, μυθιστοριογράφου και σεναριογράφου Ναγκίμπ Μαχφούζ, που ναι μεν δεν αναφέρονται ευθέως στην ελληνική παρουσία στην Αίγυπτο αλλά σε βάζουν βαθιά στις γειτονιές και τους δρόμους, στην κουλτούρα, στην αρχαία και στη σύγχρονη χώρα του Νείλου. 19 βιβλία του, αν δεν κάνω λάθος έχουν κυκλοφορήσει στα ελληνικά, με το «Ο ΚΑΘΡΕΦΤΗΣ ΜΙΑΣ ΖΩΗΣ» να είναι κατά τη γνώμη μου ένα από τα πιο ενδιαφέροντα μια και παρουσιάζει «55 πρόσωπα» της σύγχρονης Αιγύπτου.

Πολλές και σημαντικές οι μαρτυρίες για το ρόλο που έπαιξαν οι Κασιώτες αλλά και άλλοι Δωδεκανήσιοι στην κατασκευή της διώρυγας του Σουέζ. Όταν ο Φερδινάνδος ντε Λεσσέψ δημιούργησε την εταιρεία για την κατασκευή της διώρυγας (25/4/1859 επί Σάιντ, ολοκλήρωση στις 15/8/1869 επί Ισμαήλ) και κάλεσε εργάτες και τεχνίτες για να εργαστούν στο έργο, από τους 7.000 Ευρωπαίους που ανταποκρίθηκαν, Οι Κασιώτες ήταν πάνω από 5.000. Μετανάστευσαν μαζικά στην Αίγυπτο κι εγκαταστάθηκαν στην περιοχή της Διώρυγας με τους περισσότερους στο μετέπειτα Πορτ-Σάιτ, συγκροτώντας την πρώτη Κασιώτικη παροικία στην Αίγυπτο, τη χώρα του Νείλου. Μια παροικία που άνθισε μέχρι την δεκαετία του ’60. Στα τέλη της δεκαετίας του ’50 ζούσαν ή εργάζονταν στην Αίγυπτο πάνω από 40.000 Έλληνες, από τους οποίους οι 13.000 εργάζονταν στην εταιρία της διώρυγας και βρίσκονταν στις παράλιες πόλεις: Πορτ Σάιντ, Πορτ Φουάτ, Πορτ Τεουφίκ,  Ισμαηλία και Σουέζ.

Πολλά μπορούμε να μάθουμε ακόμα από την έρευνα, όπως αυτή που τα αποτελέσματά της περιλαμβάνονται στο βιβλίο «Τα Ελληνικά Σωματεία στην Αίγυπτο», του ιστορικού Νίκου Νικηταρίδη. Εκεί βρίσκει κάποιος στοιχεία και σημαντικό φωτογραφικό υλικό των 800 σωματείων κάθε είδους των Αιγυπτιωτών Ελλήνων, των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων, ορφανοτροφείων, γηροκομείων καθώς και των μελών διαφόρων επιτροπών, «που συστάθηκαν κυρίως για πατριωτικούς και φιλανθρωπικούς λόγους».

Αλλά υπάρχει και η άλλη πλευρά του φεγγαριού. Φυσικά είναι οι Αιγυπτιώτες που επέστρεψαν στην Ελλάδα, άλλοι λόγω των τραγικών γεγονότων κι άλλοι με τη θέλησή τους, όταν είχε έλθει το πλήρωμα του χρόνου. Διατηρούν μια ισχυρή ταυτότητα ακόμα και σήμερα και είναι μια γέφυρα όχι μόνο με το παρελθόν αλλά και με το σήμερα.

Είναι και οι Αιγύπτιοι, συνολικά 40-60.000, που ζουν στη χώρα μας, αιγύπτιοι ψαράδες, έμποροι, επιστήμονες, εργάτες.

Χρειαζόμαστε νέες πολιτιστικές γέφυρες, και προς τις 2 «όχθες της Μεσογείου», γέφυρες που μπορούν να δημιουργηθούν μεταξύ πολιτιστικών φορέων (όπως η Βιβλιοθήκη ή το Ελληνικό Πολιτιστικό Κέντρο Καίρου), το Anna Lindh Foundation για την προώθηση του διαπολιτισμικού διαλόγου στη Μεσόγειο, αλλά και μέσα από μαθήματα γλώσσας (αραβικά-ελληνικά), συναυλίες, θεατρικές παραστάσεις, εικαστικές εκθέσεις, ημερίδες, διεθνείς συναντήσεις νέων, επιστημονικά συνέδρια, συνεργασίες πανεπιστημίων και μη κυβερνητικών οργανώσεων, εκδηλώσεις όπως τα Καβάφεια, με συμμετοχές και από τις δύο χώρες.

Στο κοινοτικό κέντρο και χώρο προσωρινής στέγασης προσφύγων WELCOMMON που δημιουργούμε είμαστε ήδη μια μεγάλη πολυπολιτισμική κοινότητα. Θέλουμε να αναδείξουμε ένα νέο μοντέλο διασφάλισης των δικαιωμάτων των προσφύγων που προσφέρει νέες ευκαιρίες καινοτομίας για την ελληνική κοινωνία καθώς και ευκαιρίες συνεργασίας μεταξύ κοινωνιών και κοινοτήτων. Ελπίζουμε ότι θα αναδείξουμε τις ευκαιρίες για την ελληνική κοινωνία και τους πρόσφυγες, αξιοποιώντας τις ικανότητες σημαντικών ανθρώπων που θα συμμετέχουν με διαφορετικούς ρόλους και ιδιότητες σε αυτό το εγχείρημά μας. WELCOME in COMMON.

Να που θα βρεθώ (αν και είχα σχεδιάσει να είμαι στην Κοζάνη για το περιφερειακό Φόρουμ Κοινωνικής Επιχειρηματικότητας) στις δεύτερες Γιορτές Πολυγλωσσίας που διοργανώνει ο Δήμος Κοζάνης 10,11 και 12 Ιουνίου. Είναι μια πολύ ενδιαφέρουσα πρωτοβουλία του Δήμου Κοζάνης. Για το φεστιβάλ αυτό μου είχε μιλήσει - ενθουσιασμένη - η πρόεδρος του ΟΑΠΝ που το οργανώνει, η φίλη Φάνη Φτάκα - Τσικριτζή.