Print this page
07 Αυγούστου 2015

Θαλάσσιες χελώνες, οι πανάρχαιοι κάτοικοι του πλανήτη

biology-11

Οι θαλάσσιες χελώνες είναι πανάρχαιοι κάτοικοι αυτού του πλανήτη, σύγχρονες των δεινοσαύρων. Από τα 7 είδη θαλάσσιων χελωνών που υπάρχουν στον πλανήτη, μόνο 3 συναντάμε τακτικά στη Μεσόγειο, την γνωστή Caretta caretta (Καρέττα), την Chelonia mydas (χελώνα μύδας) και την Dermochelys coriacea (δερματοχελώνα).

Αν και οι χελώνες Καρέττα είναι θαλάσσια είδη - στη θάλασσα τρέφονται, ζευγαρώνουν, μετακινούνται (σε τεράστιες αποστάσεις) - οι θηλυκές βγαίνουν και γεννούν τα αυγά τους στην ξηρά, σε συγκεκριμένες παραλίες (από τα 3 είδη θαλάσσιων χελωνών στης Μεσογείου μόνο η Καρέττα ωοτοκεί στην Ελλάδα). Οι αρσενικές δεν επιστρέφουν στη στεριά, αν και μπορεί να είναι κάπου εκεί κοντά στη θάλασσα για να ζευγαρώσουν.

Ως χώρα έχουμε το μεγάλο προνόμιο ακτές μας, κυρίως στην Ζάκυνθο, στην Πελοπόννησο και στην Κρήτη, να "φιλοξενούν" τη γέννηση των μικρών χελωνών κάθε καλοκαίρι. Η ίδια "τελετουργία" επαναλαμβάνεται εδώ και εκατομμύρια χρόνια: οι θηλυκές χελώνες αφού ζευγαρώσουν επιστρέφουν στην ακτή (που γεννήθηκαν;) όταν συμπληρώσουν κάποια ηλικία για να γεννήσουν πλέον τα δικά τους αυγά (που θάβουν στην άμμο), από τα οποία θα ξεπεταχτούν τα μικρά χελωνάκια. Εάν ενοχληθούν οι χελώνες από φώτα ή κάποιο θόρυβο στην παραλία, μπορεί να επιστρέψουν στη θάλασσα χωρίς να γεννήσουν.

caretta chania1

Έχει πολύ ενδιαφέρον ο τρόπος που κάνει τη φωλιά της η θηλυκή χελώνα: «φτιάχνει ένα λάκκο για το σώμα της διώχνοντας την επιφανειακή στεγνή άμμο με τα πτερύγιά της. Μετά χρησιμοποιώντας εναλλάξ κινήσεις των πίσω πτερυγίων της σκάβει μια τρύπα σε σχήμα φιάλης, τον αυγοθάλαμο. Όταν η χελώνα έχει τελειώσει το σκάψιμο, γεννά τα αυγά μέσα στον αυγοθάλαμο ένα-ένα ή δυο-δυο τη φορά. Κατά τη διάρκεια της ωοτοκίας τα μάτια της εκκρίνουν δάκρυα, δηλαδή ένα υγρό από ένα ειδικό αδένα. Αυτό το υγρό αποβάλλει τα περίσσεια άλατα και επίσης διατηρεί τα μάτια υγρά και καθαρά από την άμμο. Αμέσως αφού τελειώσει την ωοτοκία, αρχίζει να σκεπάζει τον αυγοθάλαμο. Όταν αυτό ολοκληρωθεί, η χελώνα αρχίζει να συμπιέζει σταθερά τη χαλαρή άμμο πάνω από τα αυγά με τα πίσω πτερύγιά της. Στη συνέχεια, σκεπάζει τη θέση της φωλιάς πετώντας αρκετή άμμο με σαρωτικές κινήσεις των πρόσθιων πτερυγίων και επιστρέφει στη θάλασσα». Κάνει συνήθως 2-4 φωλιές σε μια αναπαραγωγική περίοδο, ενώ μπορεί να γεννήσει αυγά κάθε 2-4 χρόνια.

biology-8

«Τα αυγά εκκολάπτονται σε 7-10 εβδομάδες, ανάλογα με τη θερμοκρασία της άμμου. Καθώς οι νεοσσοί βγαίνουν από τα αυγά, αγωνίζονται για να αναρριχηθούν στην επιφάνεια. Επειδή το οξυγόνο είναι λίγο, αυτή η προς τα πάνω κίνηση μπορεί να διαρκέσει 2-4 ημέρες. Όταν φτάσουν στην επιφάνεια της άμμου κατά τη διάρκεια της ημέρας, παύουν οποιαδήποτε περαιτέρω κίνηση διότι οι υψηλές θερμοκρασίες τους αδρανοποιούν. Περιμένουν ακριβώς κάτω από την επιφάνεια μέχρι η άμμος να δροσίσει τη νύχτα ή νωρίς το πρωί και τότε εξέρχονται μαζικά και τρέχουν προς τη θάλασσα. Το φως των αστεριών τους οδηγεί προς το νερό» (από τον ΑΡΧΕΛΩΝ).

Λίγο πριν το χάραμα, η θάλασσα είναι κανονικά το πιο φωτεινό σημείο -εκτός αν υπάρχουν προς άλλη κατεύθυνση έντονα φώτα που "τραβάνε" τα μικρά χελωνάκια μακριά από τη θάλασσα, κάτι που είναι μοιραίο για τη ζωή τους.

Έχω βιώσει και εγώ την μοναδική εμπειρία να βλέπεις με το χάραμα νεογέννητα χελωνάκια να ξεκινάνε τον αγώνα επιβίωσης τρέχοντας προς τη θάλασσα.

Επειδή σε κάθε φωλιά υπάρχει μεγάλος αριθμός αυγών, οι φωλιές συνήθως εκκολάπτονται σε δόσεις. Σύμφωνα με τον ΑΡΧΕΛΩΝ, στην Ελλάδα από μια φωλιά 110 αυγών μπορεί να βγουν 35-50 χελωνάκια την πρώτη φορά και μετά για 2-10 ακόμη μέρες να βγουν 2-3 μικρότερες ομάδες των 5-20 νεοσσών. Αλλά μερικά αυγά μπορεί να μην έχουν γονιμοποιηθεί ή να περιέχουν νεκρά έμβρυα. 

Τα μικρά χελωνάκια – όσα έχουν καταφέρει να φτάσουν σώα στη θάλασσα - κολυμπούν συνέχεια τις πρώτες 24 προς το ανοιχτό πέλαγος.  Στην ανοιχτή θάλασσα αφήνονται να παρασυρθούν από τα ρεύματα. Σύμφωνα με τον ΑΡΧΕΛΩΝ: «λιγοστές είναι οι γνώσεις μας για το τι συμβαίνει έπειτα έως την ώρα που θα γυρίσουν στους βιότοπους αναπαραγωγής για να αναπαραχθούν. Πιστεύεται ότι κατά το πελαγικό τους στάδιο τρέφονται πρώτα με πλαγκτόν και έντομα μετά με οστρακοειδή, μαλάκια και άλλους οργανισμούς των ανοιχτών θαλασσών. Γενικά οι θαλάσσιες χελώνες τρέφονται με τσούχτρες, μαλάκια, αχινούς, καβούρια, σφουγγάρια και με θαλάσσια φυτά ή φύκη. Μετά από το πελαγικό στάδιο οι θαλάσσιες χελώνες ζουν σε παράκτια νερά, εκτός από τηLepidochelys olivaceaκαι τη δερματοχελώνα που παραμένουν πελαγικές καθ' όλη τη ζωή τους».

Δεν επιβιώνουν όλα τα χελωνάκια που γεννιούνται αλλά και δεν καταφέρνουν όλες οι θηλυκές χελώνες να δημιουργήσουν μια φωλιά στην ακτή - οι παραλίες μας έχουν αλλάξει και τα εμπόδια ή οι απειλές έχουν πολλαπλασιαστεί. Είναι για αυτό πολύ σημαντική η δουλειά του ΑΡΧΕΛΩΝ (ενημέρωση, ευαισθητοποίηση, περίθαλψη, συνεργασία με τις τοπικές κοινωνίες, επιστημονικό έργο, κα) για την προστασία των θαλάσσιων χελωνών αλλά και γενικότερα τη διατήρηση του φυσικού πλούτου.

 

Λίγο - πολύ αυτή την περίοδο του καλοκαιριού έχει ολοκληρωθεί ο κύκλος και τα περισσότερα χελωνάκια που ήταν να γεννηθούν έχουν σπάσει το αυγό  και κανονικά ξεχύθηκαν στην θάλασσα, στο μεγάλο ταξίδι επιβίωσης. Τώρα ο ΑΡΧΕΛΩΝ προσκαλεί στο δημόσιο "άνοιγμα" (εκσκαφή) των φωλιών των θαλασσίων χελωνών στις παραλίες των Χανίων, από το Κολυμπάρι μέχρι τον Κάτω Σταλλό, του Ρεθύμνου, από την πόλη μέχρι τη Σκαλέτα και της Μεσσαράς, από τον Κομμό μέχρι τον Κόκκινο Πύργο.

«Δημόσια εκσκαφή» ονομάζεται το άνοιγμα κάθε φωλιάς, που γίνεται από εκπαιδευμένους εθελοντές του ΑΡΧΕΛΩΝ, όταν προσκαλείται και κοινό. Το άνοιγμα της φωλιάς γίνεται πάντα, έπειτα από το πέρας συγκεκριμένων ημερών, όταν τα χελωνάκια έχουν όλα εκκολαφθεί. Με τον τρόπο αυτόν καταγράφεται από τον ΑΡΧΕΛΩΝ το ποσοστό της επιτυχίας της εκκόλαψης, δηλαδή πόσα από τα χελωνάκια πήγαν με επιτυχία στο νερό και πόσα δεν εκκολάφθηκαν και για πιο λόγο. Πολύ συχνά μέσα στη φωλιά βρίσκονται και αργοπορημένα χελωνάκια, τα οποία και απεγκλωβίζονται προσεκτικά από τους εθελοντές του ΑΡΧΕΛΩΝ και οδηγούνται με συγκεκριμένο τρόπο στο νερό, κάτι που ενθουσιάζει ιδιαίτερα τους παρατηρητές της δημόσιας εκσκαφής.

Το πρόγραμμα των δημόσιων εκσκαφών ανανεώνεται αυτή την περίοδο κάθε βδομάδα και βρίσκεται στην ιστοσελίδα των δήμων Χανίων, Πλατανιά, Ρεθύμνης και Φαιστού. Επίσης, ανακοινώνεται στον Ενημερωτικό Σταθμό του ΑΡΧΕΛΩΝ στην παλιά πόλη των Χανίων (απέναντι από το Κέντρο Αρχιτεκτονικής Μεσογείου Κ.Α.Μ.), στο Eνετικό λιμάνι στην πόλη του Ρεθύμνου, στον ενημερωτικό σταθμό στην είσοδο των Ματάλων καθώς επίσης και στην επίσημη σελίδα του ΑΡΧΕΛΩΝ στο facebook.

Περισσότερες πληροφορίες: Νικολοπούλου Αθανασία –Υπεύθυνη Προγράμματος Κρήτης, τηλ. 6937352379

Εκατοντάδες εθελοντές από διάφορες χώρες έρχονται στην Ελλάδα για να συμβάλλουν στην προστασία των θαλάσσιων χελωνών στο πλαίσιο των δραστηριοτήτων της περιβαλλοντικής οργάνωσης ΑΡΧΕΛΩΝ που επιτελεί ένα πολύ σημαντικό έργο από το 1983 - αλλά και κάποια από τα ιδρυτικά μέλη του ήδη χρόνια πιο πριν.

sofia

Ο ΑΡΧΕΛΩΝ είναι Σωματείο μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα που ιδρύθηκε το 1983. Ασχολείται με τη διαφύλαξη των φυσικών πόρων και την καθιέρωση πρακτικών για την αειφορική διαχείρισή τους, τη διατήρηση του θαλάσσιου φυσικού περιβάλλοντος και των παράκτιων οικοσυστημάτων με έμφαση στις Θαλάσσιες Χελώνες.

Δείτε περισσότερα και πολύ ενδιαφέροντα για τη βιολογία της θαλάσσιας χελώνας http://www.archelon.gr/contents/biology.php?row=row7

Η φωτογραφία του ζευγαρώματος καθώς και των νεοσσών είναι από τον ΑΡΧΕΛΩΝ,  η χελώνα στο παλιό λιμάνι των Χανίων, του Κώστα Τζωρτζάκη, ενώ εκείνη από την απελευθέρωση της «Σοφίας», μιας τραυματισμένης χελώνας που θεραπεύτηκε και επέστρεψε στη θάλασσα, δική μου (Αύγουστος 2014)

Last modified on Παρασκευή, 07 Αυγούστου 2015 03:38