ΤΟΠΟΘΕΤΗΣΗ ΤΟΥ Ν. ΧΡΥΣΟΓΕΛΟΥ
στην εκδήλωση με τίτλο «Διαφθορά, επιπτώσεις και απειλές για τη δημόσια υγεία από τον μεταλλευτικό τομέα στη Βουλγαρία»
Σόφια, Βουλγαρία, 21 Σεπτεμβρίου 2012
Διοργανωτές: Βουλγαρικό Κέντρο για την Πράσινη Οικονομία, Πράσινοι Βουλγαρίας
Περιβαλλοντικές και κοινωνικές επιπτώσεις των εξορύξεων χρυσού στα Βαλκάνια
Αγαπητές φίλες και αγαπητοί φίλοι,
Χαίρομαι ιδιαίτερα που βρίσκομαι σήμερα εδώ μαζί σας σε αυτήν την εκδήλωση για τις εξορύξεις χρυσού στα Βαλκάνια που οργάνωσαν οι φίλοι μας από το Βαλκανικό Κέντρο για την Πράσινη Οικονομία και το κόμμα των Πράσινων. Άκουσα με ιδιαίτερο ενδιαφέρον τις τοποθετήσεις για τις απόπειρες εξόρυξης χρυσού στη Βουλγαρία και τα νέα σχέδια που υπάρχουν. Μου προκαλεί ιδιαίτερη αισιοδοξία το γεγονός ότι οι περιβαλλοντικές οργανώσεις και οι πολίτες της Βουλγαρίας κατάφεραν και σταμάτησαν παράνομα και επικίνδυνα σχέδια επεξεργασίας χρυσού με κυάνιο σε μέρη όπως το Πόπιντσι και το Κάρτζαλι. Δυστυχώς όμως και οι εξορύξεις χρυσού που χρησιμοποιούν τη μέθοδο της επίπλευσης (floatation) δεν είναι χωρίς επιπτώσεις. Ιδιαίτερα όταν οι εξορύξεις είναι επιφανειακές και όχι υπόγειες, δημιουργούν εκτεταμένες περιβαλλοντικές αλλοιώσεις, κυρίως στα φυσικά οικοσυστήματα και στα αποθέματα νερού. Και βέβαια, ματαιώνουν κάθε προοπτική για οποιαδήποτε άλλη οικονομική δραστηριότητα, ενώ μπορεί να καταστρέψουν ολόκληρα χωριά και να εκδιώξουν τους πληθυσμούς τους από την περιοχή εξόρυξης, εάν αυτή είναι πολύ κοντά σε κατοικημένη περιοχή.
Μια τέτοια περίπτωση έχουμε, από ότι καταλαβαίνω, στο Κρούμοβγκραντ, όπου επιδιώκεται να ξεκινήσει άμεσα επιφανειακή εξόρυξη κοιτασμάτων χρυσού σε απόσταση που δεν θα ξεπερνά τα 200 μέτρα από τα κοντινότερα σπίτια. Πραγματικά αναρωτιέμαι για το ποιος κάτοικος θα μπορούσε να μείνει όταν σε τέτοια απόσταση θα μπαίνουν ισχυρά εκρηκτικά και όταν από το μπαλκόνι του θα βλέπει τόνους χώματος να τινάζονται στον αέρα για να εκμεταλλευτεί κάποια καναδική εταιρεία «επενδυτών», ή μάλλον «παικτών στο χρηματιστήριο», περιεκτικότητες μικρότερες από ένα γραμμάριο χρυσού στον τόνο!
Θα ήθελα εδώ να σημειώσω ότι η μέθοδος της επίπλευσης, την οποία έχουν εξαναγκαστεί να χρησιμοποιούν οι εταιρείες εξόρυξης στη Βουλγαρία, μετά από την έντονη πίεση των περιβαλλοντικών οργανώσεων ενάντια στη χρήση κυανίου, έχει και έναν άλλο αντίκτυπο που είναι πιο μακρινός. Το μετάλλευμα δεν επεξεργάζεται πλέον στη χώρα εξόρυξης, που είναι η Βουλγαρία στη συγκεκριμένη περίπτωση, αλλά αποστέλλεται με πλοία σε χώρες τριτοκοσμικές, χωρίς αναπτυγμένο περιβαλλοντικό κίνημα, αλλά και χωρίς περιβαλλοντική νομοθεσία. Μια από αυτές τις χώρες λοιπόν που πηγαίνουν συνήθως τα μεταλλεύματα με χαμηλές περιεκτικότητες χρυσού για να υποστούν περαιτέρω επεξεργασία και καθαρισμό είναι η Ναμίμπια. Εκεί χρησιμοποιούνται τόνοι επικίνδυνου κυανίου από ανίδεους αφρικανούς, οι οποίοι θα δουν τις επιπτώσεις αν όχι άμεσα, τότε σίγουρα μέσα σε λίγες δεκαετίες.
Ας επιστρέψουμε όμως στην περιοχή μας. Σε μια γειτονική σας χώρα, την οποία γνωρίζω καλύτερα, στην Ελλάδα, οι εταιρείες εξόρυξης, οι οποίες στην πλειοψηφία τους έχουν εξαγοραστεί από καναδέζικες επενδυτικές εταιρείες, όπως η Eldorado Gold, έχουν εκμεταλλευτεί στο έπακρο τις συνθήκες κρίσης και χρέους στις οποίες έχει βουτήξει με πολύ απότομο τρόπο η χώρα, ώστε να πετύχουν συνθήκες εξόρυξης με τους ελάχιστους δυνατούς περιορισμούς και τα μέγιστα δυνατά κέρδη. Το μεγαλύτερο επενδυτικό σχέδιο αυτή τη στιγμή βρίσκεται στη Χαλκιδική, λίγο πιο πάνω από το Άγιο Όρος, σε μια περιοχή όπου ξέρω ότι πολλοί από σας προτιμάτε για τις καλοκαιρινές διακοπές. Εκεί λοιπόν, μέσα από μια σκανδαλώδη σύμβαση, μια τεράστια μεταλλοφόρα περιοχή παραχωρήθηκε σε μια εταιρεία που είχε μετόχους ορισμένους Έλληνες εργολάβους, χωρίς να απαιτηθούν καθόλου φόροι και μεταλλευτικά δικαιώματα προς όφελος του ελληνικού κράτους, με τη δικαιολογία ότι η εταιρεία θα έπρεπε να επενδύσει μεγάλα ποσά για την απορρύπανση από προηγούμενες μεταλλευτικές δραστηριότητες. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ήδη διερευνά την υπόθεση και έχει καταλήξει σε ευρήματα που δεν είναι και τόσο κολακευτικά για τη χώρα μας. Η Εταιρεία όπως σας είπα ήδη έχει εξαγοραστεί από την Eldorado Gold.
Πέρα από το οικονομικό σκάνδαλο όμως, την κοινή γνώμη έχει ξεσηκώσει η Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων και τα επενδυτικά σχέδια στην περιοχή, τα οποία προβλέπουν μια τεράστια ανοικτή εξόρυξη στην κορυφή του βουνού που δεσπόζει πάνω από την Ιερισσό. Μια ανοικτή εξόρυξη, η οποία όπως και στο Κρούμοβγκραντ, θα είναι πολύ κοντά στα σπίτια του χωριού Μεγάλη Παναγία. Μια ανοικτή εξόρυξη που θα συνοδεύεται και από την κατασκευή εργοστασίου επεξεργασίας των κοιτασμάτων χρυσού, αλλά και άλλων μεταλλευμάτων, όπως του χαλκού, καθώς τα εδάφη έχουν πολλά μεταλλεύματα. Η επεξεργασία του χαλκού θα έχει αυξημένες εκπομπές αέριων ρύπων. Για την επεξεργασία του χρυσού, η εταιρεία έχει δεσμευτεί ότι δεν θα χρησιμοποιήσει κυάνιο, αλλά μια πειραματική μέθοδο, αυτήν της «ταχείας τήξης» (flash melting), η οποία δεν έχει χρησιμοποιηθεί πουθενά στον κόσμο για επεξεργασία χρυσού, παρά μόνο για επεξεργασία χαλκού στη Φιλανδία. Γι’ αυτό το λόγο, υπάρχουν έντονες ανησυχίες για το γεγονός ότι σε μια οποιαδήποτε δυσλειτουργία της νέας και μη δοκιμασμένης μεθόδου, η εταιρεία θα χρησιμοποιήσει χωρίς κανέναν ενδοιασμό το τοξικότατο κυάνιο.
Η περιοχή της Ιερισσού και της ΒΑ Χαλκιδικής δεν είναι μια οποιαδήποτε περιοχή. Είναι η πατρίδα του Αριστοτέλη και διαθέτει εκτάσεις αρχέγονων δασών, μια περιοχή ενταγμένη στο δίκτυο Natura 2000, στο Όρος Στρατωνικό, στα όρια της οποίας ακριβώς σταματούν οι σχεδιαζόμενες παρεμβάσεις της Eldorado Gold, αλλά και σημαντικές περιοχές σε πολύ κοντινή απόσταση, όπως ο υγρότοπος διεθνούς σημασίας της Σύμβασης Ραμσάρ, των λιμνών Κορώνειας και Βόλβης, ο οποίος δέχεται νερά που απορρέουν τώρα από το βουνό που πρόκειται να καταστραφεί από την εξόρυξη. Η επέκταση της εξορυκτικής δραστηριότητας στην τεράστια έκταση που σκοπεύει η Eldorado Gold θα εκτοπίσει κάθε δυνατότητα άλλης δραστηριότητας, μελισσοκομικής, κτηνοτροφικής, τουριστικής, αρδευτικής ενώ ίσως επηρεάσει ακόμη και τα αποθέματα του πόσιμου νερού σε μεγάλη έκταση. Γι’ αυτό το κόμμα μας ήταν ίσως το πρώτο που ανέδειξε το μέγεθος του προβλήματος, με περιοδείες στην περιοχή και ερωτήσεις στο ευρωκοινοβούλιο του προηγούμενου ευρωβουλευτή μας, του Μιχάλη Τρεμόπουλο, τον οποίο ήδη ξέρετε, καθώς έχει έρθει και στη Βουλγαρία για περιοδείες σε περιοχές εξόρυξης χρυσού και έχετε καταθέσει ερωτήσεις στο ευρωκοινοβούλιο και για τη Βουλγαρία. Έτσι λοιπόν και σήμερα, είμαστε ευτυχείς για το γεγονός ότι δέχτηκαν την πρόσκλησή μας και βρίσκονται εδώ εκπρόσωποι από τις Επιτροπές Αγώνα ενάντια στα Μεταλλεία Χρυσού από τη Χαλκιδική, αλλά και από άλλες περιοχές για τις οποίες θα σας μιλήσω αμέσως μετά.
Στην Ελλάδα υπήρχαν «επενδυτικά» σχέδια για εξόρυξη χρυσού και σε άλλες περιοχές, τα οποία ωστόσο είχαν σταματήσει, λόγω των επιπτώσεων που είχαν γίνει αντικείμενο συζητήσεων, αλλά και των αποικιοκρατικών όρων που ζητούσαν οι εταιρείες. Τώρα, που η χώρα βρίσκεται σε ανάγκη και σε κίνδυνο, τα ίδια συμφέροντα έχουν επιστρέψει και με προσβάσεις στις κατά καιρούς κυβερνήσεις και στα υπουργεία περιβάλλοντος, πιέζουν για να τους δοθούν άδειες εξόρυξης. Αυτό συμβαίνει αυτή τη στιγμή για δυο περιοχές στη Θράκη, πολύ κοντά στο Κρούμοβγκραντ και συγκεκριμένα στο Πέραμα στο Νομό Έβρου και στις Σάπες, στο Νομό Ροδόπης. Η αντίθεση της τοπικής κοινωνίας σε αυτά τα σχέδια είναι σχεδόν καθολική και θα μπορούσαν ίσως να μας πουν δυο λόγια γι’ αυτό μέλη της Διανομαρχιακής Επιτροπής Αγώνα που βρίσκονται μαζί μας. Ένα ακόμη σχέδιο που προωθείται σθεναρά αφορά την περιοχή του Κιλκίς. Και πάλι η έκταση των παρεμβάσεων είναι τεράστια γιατί οι περιεκτικότητες σε χρυσό είναι ελάχιστες.
Ας αφήσουμε όμως και την Ελλάδα και τα όσα σας περιέγραψα πολύ συνοπτικά, γιατί οι βλέψεις των διεθνών επενδυτών δεν περιορίζονται μόνο στη Βουλγαρία και στην Ελλάδα, αλλά σε όλα ίσως τα Βαλκάνια. Στη Ρουμανία, θα περίμενε κανείς μετά το τραγικό δυστύχημα της Μπάϊα Μάρε το 2000, οι κυβερνητικές υπηρεσίες να είναι εξαιρετικά επιφυλακτικές σε οποιοδήποτε άλλο σχέδιο για μελλοντικές εξορύξεις με κυάνιο. Ωστόσο, έχουμε τα τελευταία χρόνια «επενδυτικά σχέδια» για την περίπτωση της Ρόζια Μοντάνα, που βρίσκεται πολύ κοντά στην περιοχή που έγινε το δυστύχημα. Ευτυχώς έχει αναπτυχθεί εκεί ένα πολύ δυναμικό κίνημα αντίστασης ενάντια στη χρήση κυανίου. Με την ευκαιρία αυτή θα ήθελα να υπενθυμίσω ότι με την ουσιαστική συμβολή του Μιχάλη Τρεμόπουλου και τη συνεργασία και άλλων Ελλήνων ευρωβουλευτών από άλλα κόμματα, έγινε εφικτή η υιοθέτηση με μεγάλη πλειοψηφία από το ευρωκοινοβούλιο ενός ψηφίσματος που ζητούσε την πανευρωπαϊκή απαγόρευση της χρήσης κυανίου στις εξορυκτικές διαδικασίες, όπως ήδη ισχύει σε αρκετές ευρωπαϊκές περιοχές. Δυστυχώς ο Ευρωπαίος Επίτροπος Περιβάλλοντος κ. Ποτότσνικ, σε μια εξαιρετικά αντιδημοκρατική κίνηση, έκρινε ότι κάτι τέτοιο δεν είναι απαραίτητο και γι’ αυτό η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν το ενέκρινε.
Το τελευταίο «επενδυτικό σχέδιο» που μας ανησυχεί ιδιαίτερα τοποθετείται στην περιοχή της FYROM, πολύ κοντά στα ελληνικά και στα βουλγαρικά σύνορα, ακριβώς πίσω από το βουνό της Κερκίνης (Όρος Μπέλες) και σε παραποτάμια συστήματα που καταλήγουν στον ποταμό Στρυμώνα. Μαθαίνουμε ότι ήδη έχει λάβει έγκριση από την εκεί κυβέρνηση και ότι θα αποτελεί το μεγαλύτερο μεταλλείο χρυσού και χαλκού των Βαλκανίων, με τη χρήση κυανίου. Για αυτό το σχέδιο σκοπεύουμε να ζητήσουμε άμεσα διευκρινήσεις από την Ευρωπαϊκή Ένωση, καθώς θα έπρεπε να είχε προηγηθεί διαβούλευση και με τις γειτονικές χώρες που ανήκουν στην Ευρωπαϊκή Ένωση για τις τυχόν περιβαλλοντικές και άλλες επιπτώσεις που ενέχει.
Όλα αυτά λοιπόν δείχνουν ότι υπάρχει μια εξαιρετικά επικίνδυνη επίθεση αποικιοκρατικού τύπου εξορυκτικών, επενδυτικών και χρηματιστηριακών συμφερόντων, τα οποία εκμεταλλεύονται την αδύναμη οικονομική θέση των Βαλκανικών χωρών για να πετύχουν τους απεχθείς όρους τους. Ωστόσο, οι περιβαλλοντικές οργανώσεις, η τοπική αυτοδιοίκηση και η κοινή γνώμη των Βαλκανικών χωρών δεν πρόκειται να επιτρέψει κάτι τέτοιο και σ’ αυτό θα επιδιώξουμε να πετύχουμε τη συνεργασία και την αλληλεγγύη αντίστοιχων οργανώσεων και ομάδων πολιτών από τις υπόλοιπες Ευρωπαϊκές χώρες, αλλά και από χώρες όπως ο Καναδάς.
Η παγκόσμια οικονομική κρίση που αυτή τη στιγμή δείχνει να κορυφώνεται, με αιχμή τον Ευρωπαϊκό Νότο, αλληλοδιαπλέκεται με μια εξίσου αν όχι σοβαρότερη περιβαλλοντική κρίση που μας δείχνει ότι οι φυσικοί πόροι του πλανήτη μας δεν είναι απεριόριστοι. Φαίνεται ότι πολυεθνικές εταιρείες και χρηματοπιστωτικά συμφέροντα το ξεχνούν αυτό και πιέζουν ενάντια σε οποιαδήποτε φυσικά όρια θέτει ο πλανήτης. Η παγκόσμια οικονομία θα πρέπει να προσαρμοστεί σε αυτό και όσον αφορά πιο συγκεκριμένα για το χρυσό θα πρέπει να δοθεί βάρος στις διαδικασίες ανακύκλωσης. Οι Πράσινοι διεθνώς είναι μια δύναμη ευθύνης που βοηθούν σε μια τέτοια διαδικασία αλλαγής της παγκόσμιας οικονομίας και ελπίζουν ότι και η Ευρώπη θα παραμείνει στην πρωτοπορία των προσπαθειών για προστασία του περιβάλλοντος και του πλανήτη μας. Άλλωστε είναι ο μοναδικός που διαθέτουμε προς το παρόν…
Σας ευχαριστώ!