Υπάρχουν δύο ειδών προσπάθειες αντιδημοκρατικής αναθεώρησης της χουντικής περιόδου τα τελευταία χρόνια
Η μία που ισοπεδωτικά προσπαθεί να πείσει ότι μια δικτατορία δεν είναι και το χειρότερο πράγμα αν μπορεί να επιβάλει "το νόμο και την τάξη". Οι μπαχαλάκηδες προσφέρουν την χειρότερη υπηρεσία, με τις μολότοφ και τα επεισόδια, ιδιαίτερα την επέτειο της εξέγερσης του Πολυτεχνείου, γιατί στρέφουν όλη τη προσοχή προς τα επεισόδια αντί να κυριαρχεί μια συζήτηση για το πώς φτάσαμε στη χούντα, γιατί ένα μεγάλο κομμάτι της κοινωνίας συμβιβάστηκε μαζί της, γιατί έψαχνε να εξυπηρετηθεί πελατειακά από μια χούντα κα.
Οργανωμένα οι ακροδεξιοί, οι υμνητές της χούντας και οι χρυσαυγίτες, παρεμβαίνουν στο διαδίκτυο για να υπερασπιστούν τη χούντα προβάλλοντας παραπλανητικές απόψεις του στυλ: ¨ΔΕΝ υπήρξαν νεκροί στο Πολυτεχνείο", "ΔΕΝ υπήρχε διαφθορά", ΔΕΝ έγινε και τίποτα την περίοδο της χούντας.
Μια δεύτερη εξίσου ισοπεδωτική προσέγγιση που οδηγεί στο ίδιο αποτέλεσμα, είναι η άποψη που εξισώνει την περίοδο της κρίσης, της λιτότητας και των μνημονίων με τη χούντα. Δεν ήταν μόνο τα απλοϊκά και επικίνδυνα συνθήματα που επικρατούσαν στην μνημονιακή-αντιμνημονιακή αντιπαράθεση, αλλά και συνθήματα που προβάλλονται ακόμα και σήμερα μέσα στην πορεία την επέτειο του Πολυτεχνείου (όπως το πανό Βαρουφάκη "Τότε τα τάνκς, σήμερα τα Funds"). Πολύ κακή υπηρεσία προς την δημοκρατία, αδιαφορώντας ότι έτσι στρώνουν το δρόμο σε αντιδημοκρατικές λύσεις αφού οι πολίτες εξοικειώνονται στην εξίσωση εντελώς διαφορετικών καταστάσεων: μια δικτατορία η οποία σε στέλνει φυλακή, σε βασανίζει ή και σε δολοφονεί γιατί εκφράζεις διαφορετική άποψη εξισώνεται με μια δημοκρατία, στην οποία πολύ συχνά υπάρχουν αντιδημοκρατικές συμπεριφορές και στάσεις αλλά οι πολίτες έχουν το δικαίωμα να ασκήσουν κριτική - ακόμα και την πιο σκληρή κι άδικη, να αντιταχθούν σε μέτρα και πολιτικές, να οργανώσουν εναλλακτική πρόταση. Άνθρωποι που δεν θα τολμήσουν καν να ασκήσουν κριτική σε μια δικτατορία ή να αντιταχθούν σε αυτήν, υιοθετούν - συχνά λόγω της ατιμωρησίας - συμπεριφορά τσαμπουκά, απαγορεύοντας σε άλλους να μιλήσουν, να καταθέσουν στεφάνι, να καθίσουν σε ένα εστιατόριο ή να βγουν για βόλτα δικαιολογώντας την αντιδημοκρατική συμπεριφορά τους επικαλούμενοι την "κρίση και τα μέτρα που επιβλήθηκαν". Στην Θεσσαλονίκη για παράδειγμα, κάποιοι "αγανακτισμένοι με την πολιτική Σύριζα" απαγόρευσαν τον Νοέμβρη 2018 σε θύμα βασανιστηρίων επί χούντας να καταθέσει στεφάνι!!!!
Οι απαντήσεις που θα πρέπει να δίνονται
Προφανώς υπάρχουν τεκμηριωμένες απαντήσεις που πρέπει να δίνονται απέναντι σε όσους σκόπιμα ή από "αφέλεια" προσπαθούν να διαφημίσουν τη χούντα, και να προετοιμάσουν το έδαφος για αντιδημοκρατικές πολιτικές. Αντί να παρακολουθούμε σε ζωντανή μετάδοση τα "επεισόδια" που επαναλαμβάνονται κάθε χρόνο με τον ίδιο ανιαρό και ανεγκέφαλο τρόπο, θα ήταν ουσιαστικό να ανοίγαμε μια σοβαρή συζήτηση για το πώς φτάσαμε στη χούντα, τι έγινε στη διάρκειά της, γιατί σήμερα τόσοι πολλοί δηλώνουν τόσο εύκολα "ένα Παπαδόπουλο χρειαζόμαστε".
- Ναι, προφανώς έχει αποδειχθεί συγκεκριμένα ότι υπάρχουν νεκροί κατά την εξέγερση του Πολυτεχνείου
Για ένα αριθμό από αυτούς υπάρχουν αναλυτικά στοιχεία για το που και πότε σκοτώθηκαν. Η πρώτη καταγραφή έγινε με το πόρισμα του εισαγγελέα Δ. Τσεβά που δημοσιοποιήθηκε το 1975 και κατέγραφε ονομαστικά 18 νεκρούς, άτομα που σκοτώθηκαν γύρω από το Πολυτεχνείο, ενώ 16 άλλα θύματα δεν έγινε δυνατόν να ταυτοποιηθούν. Νεότερες έρευνες συγκέντρωσαν στοιχεία για 24 ταυτοποιημένους νεκρούς. Υπάρχουν τα αναλυτικά στοιχεία, ο τόπος δολοφονίας τους, η ηλικία, οι φωτογραφίες τους. Οι μαρτυρίες την εποχή εκείνη ήταν δύσκολες, όπως είναι λογικό, μερικοί όμως από τους γιατρούς που περιέθαλψαν τραυματίες έχουν δώσει σημαντικά στοιχεία για το εύρος των παρακρατικών επιθέσεων. Πολλοί περισσότεροι είναι αυτοί που βασανίστηκαν, διώχθηκαν ή και δολοφονήθηκαν καθ' όλη την διάρκεια της χούντας
Πολυτεχνείο, Νοέμβριος 1974
- Ναι αυτοί που δολοφονήθηκαν κατά την εξέγερσης του Πολυτεχνείου το 1973 είναι "διαφορετικοί" από αυτούς που σκοτώθηκαν από τους Βρετανούς το 1944-45, άλλους που εκτελέστηκαν από τους Γερμανούς ναζί ή θύματα των συγκρούσεων τον Δεκέμβρη του 1944. Fake news είναι η προσπάθεια να δημιουργηθεί σύγχυση μεταξύ αυτών που σκοτώθηκαν το 1973 και αυτών που σκοτώθηκαν το 1944. Μερικοί νομίζουν ότι δημιουργώντας σκοπίμως σύγχυση θα "καθαρίσουν" με τις δολοφονίες που διέπραξε η χούντα.
Φωτο: Δεκ 1944
- Ναι, στη διάρκεια της χούντας υπήρξε μεγάλη διαφθορά
Αλλά ποιος θα τολμούσε να μιλήσει για αυτήν όταν κινδύνευε να βρεθεί στη φυλακή ή να βασανιστεί ή και να χάσει τη ζωή του; Είναι πολλά τα χρήματα που μοιράστηκαν σε ημετέρους και όχι μόνο μεταξύ των πραξικοπηματιών αλλά και σε ευρύτερες ομάδες για να εξασφαλιστεί η ευνοϊκή προς το "καθεστώς" στάση. Δυο έγγραφα ενός από τους πρωταγωνιστές της χούντας, του Μ. Ρουφογάλη, αποκάλυπταν στοιχεία περί «δανείων άτινα θεωρούνται χαριστικά ή επισφαλή», καθώς και παραγόντων που «παρενέβησαν» για τη χορήγησή τους. Το συνολικό ύψος των «χορηγηθέντων» δανείων ήταν 1.519.000.000 δρχ. και των «υπό έγκρισιν» 1.644.000.000 δρχ (περιοδικό «Ταχυδρόμος» (29.8 και 12.9.74). Ακόμα και υμνητές της χούντας το έχουν παραδεχθεί.
Αλλά στην μεταπολίτευση τα δικαστήρια ασχολήθηκαν περισσότερο με τα εγκλήματα κατά της ζωής, τα βασανιστήρια, τη φίμωση της δημοκρατίας, όχι με τα οικονομικά σκάνδαλα της χούντας. Όταν, όμως, δεν έχουν αποδοθεί ευθύνες για το πραξικόπημα στην Κύπρο, τις δολοφονίες Ελλήνων, Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων, την παράδοση ουσιαστικά της Κύπρου στα τουρκικά στρατεύματα, πώς μπορεί να περιμένει κάποιος να ασχοληθούν η ελληνική δικαιοσύνη ή η κοινωνία με τα οικονομικά σκάνδαλα της χούντας; Δεν είναι λίγοι πάντως οι οικονομικά "ευεργηθέντες" από τη χούντα (ξενοδόχοι, έμποροι, βιομήχανοι), κάποιους από αυτούς μάλιστα τους βλέπουμε σήμερα να στηρίζουν τη Χρυσή Αυγή...
Πολλά περιστατικά ενδεικτικά της εκτεταμένης διαφθοράς στη διάρκεια της 7ετίας έγιναν ανέκδοτο. Άλλες φορές κάποια περιστατικά αποκαλύφθηκαν στο πλαίσιο του εσωτερικού ανταγωνισμού των πραξικοπηματιών (σάπια κρέατα και λάδωμα Μ. Μπαλόπουλου - Ζ. Παπαμιχαλόπουλου), αλλά τα περισσότερα έχουν μείνει χωρίς ποινική διερεύνηση. Ένα από τα πιο μεγάλα σκάνδαλα ήταν η διασπάθιση εκατοντάδων εκατομμυρίων δραχμών που προορίζονταν για το λεγόμενο "Τάμα του Έθνους". Από τα 453.000.000 δραχμές που συγκεντρώθηκαν τότε για να κατασκευαστεί το Τάμα, "ο Ναός του Σωτήρος", τον Ιανουάριο του 1974, πριν ξεκινήσει καν το έργο, είχαν φαγωθεί τα 406.000.000 δραχμές! Κανείς δεν ασχολήθηκε βέβαια με την απόδοση ευθυνών ή με την απαίτηση να επιστραφούν αυτά τα χρήματα στα δημόσια ταμεία... «Φαίνεται ότι ο Ναός του Σωτήρος, που πρόκειται να ανεγερθή πάνω στα Τουρκοβούνια, θα είναι απ’ τους πιο θαυματουργούς στη χώρα μας. Γιατί, πριν ακόμα κτισθή, πριν καν γίνουν τα σχέδια για την κατασκευή του, δαπανήθηκαν -λες από θαύμα- τα 406 εκατομμύρια δραχμές από τα 453 εκατομμύρια που είχαν τελικά συγκεντρωθεί. Πάντως κι οι πιο ολιγόπιστοι θαύμασαν το γεγονός ότι με εντελώς κανονικό τρόπο αναλώθηκε ολόκληρο το τεράστιο αυτό ποσόν για ένα έργο του οποίου ακόμα δεν κατάφεραν οι υπεύθυνοι να έχουν ούτε το σχέδιο. […] Αφού λεφτά δεν υπάρχουν πιά, αφού ούτε καν τα σχέδια του ναού δεν έχουν γίνει ακόμη, η υπόθεση αυτή θα πρέπει να λήξη εδώ και όλοι θα φροντίσουμε να ξεχασθή». Και πράγματι ξεχάσθηκε...
Είναι κατάντια, μετά από 10 χρόνια κρίσης και σκληρών πολιτικών, να μένει μια πικρή αίσθηση ότι δεν μάθαμε τίποτα, δεν μάθαμε από τα παθήματα, αφού πολλοί αναπολούν και σήμερα τη χούντα, αντί να έχουμε συζητήσει για τα λάθη και όσα μας οδήγησαν στην κρίση και στη χρεοκοπία, αντί να έχουμε συμφωνήσει ως κοινωνία τι πρέπει να αλλάξουμε για να σταθούμε στα πόδια μας και να μην επαναλάβουμε τα τρομακτικά λάθη του παρελθόντος. Η ευθύνη των πολιτικών κομμάτων (ΠΑΣΟΚ, ΝΔ, ΣΥΡΙΖΑ, ΚΚΕ) για αυτή την κατάσταση παρακμής είναι τεράστια, πιο μεγάλη από την οικονομική και κοινωνική ζημιά που έχουν προκαλέσει και συνεχίζουν να προκαλούν.
Οι νεκροί του Πολυτεχνείου που έγινε δυνατόν να ταυτοποιηθούν
Ο κατάλογος των ονομάτων των νεκρών από τα γεγονότα του Πολυτεχνείου τον Νοέμβριο του 1973, όπως έχει συνταχθεί από την έρευνα του Λεωνίδα Καλλιβρετάκη.
Επώνυμοι νεκροί των γεγονότων του Νοεμβρίου 1973 κατά χρονολογική κατάταξη
(δεν ταυτοποιήθηκαν επιπλέον 16 άτομα)
1. Σπυρίδων Κοντομάρης του Αναστασίου, 57 ετών, δικηγόρος (πρώην βουλευτής Κερκύρας της Ένωσης Κέντρου), κάτοικος Αγίου Μελετίου, Αθήνα. Στις 16.11.1973, γύρω στις 20.30-21.00, ενώ βρισκόταν στη διασταύρωση οδών Γεωργίου Σταύρου & Σταδίου, προσβλήθηκε από δακρυγόνα αέρια που έριχνε η Αστυνομία κατά των διαδηλωτών, με αποτέλεσμα να υποστεί έμφραγμα του μυοκαρδίου. Μεταφέρθηκε στο Σταθμό Πρώτων Βοηθειών του Ε.Ε.Σ., όπου διαπιστώθηκε ο θάνατος του.
2. Διομήδης Κομνηνός του Ιωάννη, 17 ετών, μαθητής, κάτοικος Λευκάδος 7, Αθήνα. Στις 16.11.1973, μεταξύ 21.30 και 21.45, ενώ βρισκόταν μαζί με άλλους διαδηλωτές στη διασταύρωση των οδών Αβέρωφ & Μάρνη, τραυματίστηκε θανάσιμα στην καρδιά από πυρά που έριξαν εναντίον του άνδρες της φρουράς του Υπουργείου Δημοσίας Τάξεως. Μεταφέρθηκε στο Σταθμό Πρώτων Βοηθειών του Ε.Ε.Σ. και από εκεί, νεκρός πλέον, στο Ρυθμιστικό Κέντρο Αθηνών (όπως λεγόταν τότε το Γενικό Κρατικό Νοσοκομείο).
3. Σωκράτης Μιχαήλ, 57 ετών, εμπειρογνώμων ασφαλιστικής εταιρείας, κάτοικος Περιστερίου Αττικής. Στις 16.11.1973, μεταξύ 21.00 και 22.30, ενώ βρισκόταν μεταξύ των οδών Μπουμπουλίνας και Σόλωνος, προσβλήθηκε από δακρυγόνα αέρια που έριχνε η Αστυνομία κατά των διαδηλωτών, με αποτέλεσμα να υποστεί καρδιακό. Μεταφέρθηκε ημιθανής στο Σταθμό Πρώτων Βοηθειών του Ε.Ε.Σ. (F Σεπτεμβρίου), όπου και πέθανε.
4. Toril Margrethe Engeland του Per Reidar, 22 ετών, φοιτήτρια από το Molde της Νορβηγίας. Στις 16.11.1973, γύρω στις 23.30, τραυματίστηκε θανάσιμα στο στήθος από πυρά της φρουράς του Υπουργείου Δημοσίας Τάξεως. Μεταφέρθηκε από διαδηλωτές στο ξενοδοχείο «Ακροπόλ» και αργότερα, νεκρή ήδη, στο Σταθμό Πρώτων Βοηθειών του Ι.Κ.Α. Ανακριβώς είχε αναφερθεί αρχικά από την Αστυνομία ως «Αιγυπτία Τουρίλ Τεκλέτ» και η παρεξήγηση αυτή επιβιώνει ακόμη σε κάποιους «καταλόγους νεκρών».
5. Βασίλειος Φάμελλος του Παναγιώτη, 26 ετών, ιδιωτικός υπάλληλος, από τον Πύργο Ηλείας, κάτοικος Κάσου 1, Κυψέλη, Αθήνα. Στις 16.11.1973, γύρω στις 23.30, τραυματίστηκε θανάσιμα στο κεφάλι από πυρά της φρουράς του Υπουργείου Δημοσίας Τάξεως. Μεταφέρθηκε από διαδηλωτές στο Σταθμό Πρώτων Βοηθειών του Ε.Ε.Σ. και από εκεί, νεκρός πλέον, στο Ρυθμιστικό Κέντρο Αθηνών.
6. Γεώργιος Σαμούρης του Ανδρέα, 22 ετών, φοιτητής Παντείου, από την Πάτρα, κάτοικος πλατείας Κουντουριώτου 7, Κουκάκι. Στις 16.11.1973 γύρω στις 24.00, ενώ βρισκόταν στην ευρύτερη περιοχή του Πολυτεχνείου (Καλλιδρομίου και Ζωσιμάδων), τραυματίστηκε θανάσιμα στον τράχηλο από πυρά της αστυνομίας. Μεταφέρθηκε στο πρόχειρο ιατρείο του Πολυτεχνείου, όπου απεβίωσε. Από εκεί μεταφέρθηκε στο Σταθμό Πρώτων Βοηθειών του Ι.Κ.Α. Ανακριβώς είχε αναφερθεί αρχικά από την Αστυνομία ως «Χαμουρλής».
7. Δημήτριος Κυριακόπουλος του Αντωνίου, 35 ετών, οικοδόμος, από τα Καλάβρυτα, κάτοικος Περιστερίου Αττικής. Κατά τις βράδυνες ώρες της 16.11.1973 ενώ βρισκόταν στην περιοχή του Πολυτεχνείου, προσβλήθηκε από δακρυγόνα αέρια και στη συνέχεια κτυπήθηκε από αστυνομικούς με συμπαγείς ράβδους, συνεπεία των οποίων πέθανε, από οξεία ρήξη αορτής, τρεις ημέρες αργότερα, στις 19.11.1973.
8. Σπύρος Μαρίνος του Διονυσίου, επονομαζόμενος Γεωργαράς, 31 ετών, ιδιωτικός υπάλληλος, από την Εξωχώρα Ζακύνθου. Κατά τις βράδυνες ώρες της 16.11.1973, ενώ βρισκόταν στην περιοχή του Πολυτεχνείου, κτυπήθηκε από αστυνομικούς με συμπαγείς ράβδους, και υπέστη κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις. Μεταφέρθηκε στο Θεραπευτήριο Πεντέλης, όπου πέθανε τη Δευτέρα, 19.11.1973, από οξύ αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο. Τάφηκε στην ιδιαίτερη πατρίδα του, όπου στις 9.9.1974, έγινε τελετή στη μνήμη του.
9. Νικόλαος Μαρκούλης του Πέτρου, 24 ετών, εργάτης, από το Παρ-θένι Θεσσαλονίκης, κάτοικος Χρηστομάνου 67, Σεπόλια, Αθήνα, εργάτης. Κατά τις πρωινές ώρες της 17.11.1973, ενώ βάδιζε στην πλατεία Βάθης, τραυματίστηκε στην κοιλιά από ριπή στρατιωτικής περιπόλου. Μεταφέρθηκε στο Ρυθμιστικό Κέντρο Αθηνών, όπου πέθανε τη Δευτέρα 19.11.1973.
10. Αικατερίνη Αργυροπούλου σύζυγος Αγγελή, 76 ετών, κάτοικος Κέννεντυ και Καλύμνου, Άγιοι Ανάργυροι Αττικής. Στις 10.00 της 17.11.1973, ενώ βρισκόταν στην αυλή του σπιτιού της, τραυματίστηκε στην πλάτη από σφαίρα. Διακομίστηκε στην κλινική «Παμμακάριστος» (Κάτω Πατήσια), όπου νοσηλεύτηκε επί ένα μήνα και κατόπιν μεταφέρθηκε στο σπίτι της, όπου πέθανε συνεπεία του τραύματος της μετά από ένα εξάμηνο (Μάιος 1974).
11. Στυλιανός Καραγεώργης του Αγαμέμνονος, 19 ετών, οικοδόμος, κάτοικος Μιαούλη 38, Νέο Ηράκλειο Αττικής. Στις 10.15 το πρωί της 17.11.1973, ενώ βρισκόταν μαζί με άλλους διαδηλωτές στην οδό Πατησίων, μεταξύ των κινηματογράφων «ΑΕΛΛΩ» και «ΕΛΛΗΝΙΣ», τραυματίστηκε από ριπή πολυβόλου που έριξε εναντίον τους περίπολος πεζοναυτών που επέβαινε ενός τεθωρακισμένου οχήματος. Μεταφέρθηκε στο Κ.Α.Τ., όπου πέθανε μετά από 12 μέρες, στις 30.11.1973.
12. Μάρκος Καραμανής του Δημητρίου, 23 ετών, ηλεκτρολόγος, από τον Πειραιά, κάτοικος Χίου 35, Αιγάλεω. Στις 10.30 περίπου το πρωί της 17.11.1973, ενώ βρισκόταν στην ταράτσα πολυκατοικίας επί της πλατείας Αιγύπτου 1, τραυματίστηκε θανάσιμα στο κεφάλι από πυρά της στρατιωτικής φρουράς που ενέδρευε στην ταράτσα του Ο.Τ.Ε. (αυτουργός ο ανθυπολοχαγός Ιωάννης Αυμπέρης, 573ου Τάγματος Πεζικού). Μεταφέρθηκε στην κλινική «Παντάνασσα» (πλατεία Βικτωρίας), όπου διαπιστώθηκε ο θάνατος του.
13. Αλέξανδρος Σπαρτίδης του Ευστρατίου, 16 ετών, μαθητής, από τον Πειραιά, κάτοικος Αγίας Λαύρας 80, Αθήνα. Στις 10.30 με 11.00 περίπου το πρωί της 17.11.1973, ενώ βάδιζε στη διασταύρωση των οδών Πατησίων και Κότσικα, τραυματίστηκε θανάσιμα στην κοιλιά από πυρά της στρατιωτικής φρουράς που ενέδρευε στην ταράτσα του Ο.Τ.Ε. (αυτουργός ο ανθυπολοχαγός Ιωάννης Δυμπέρης, 573ου Τάγματος Πεζικού). Με διαμπερές τραύμα μεταφέρθηκε στο Κ.Α.Τ., όπου τον βρήκε νεκρό ο πατέρας του.
14. Δημήτριος Παπαϊωάννου, 60 ετών, διευθυντής ταμείου αλευροβιομηχάνων, κάτοικος Αριστομένους 105, Αθήνα. Γύρω στις 11.30 της 17.11.1973, ενώ βρισκόταν στην πλατεία Ομονοίας, προσβλήθηκε από δακρυγόνα αέρια που έριχνε η Αστυνομία. Μεταφέρθηκε στο Σταθμό Πρώτων Βοηθειών του Ε.Ε.Σ., όπου διαπιστώθηκε ο θάνατος του, συνεπεία εμφράγματος.
15. Γεώργιος Γεριτσίδης του Αλεξάνδρου, 47 ετών, εφοριακός υπάλληλος, κάτοικος Ελπίδος 29, Νέο Ηράκλειο Αττικής. Στις 12.00 της 17.11.1973, ενώ βρισκόταν μέσα στο αυτοκίνητο του στα Νέα Λιόσια, τραυματίστηκε θανάσιμα στο κεφάλι από πυρά που διέσχισαν τον ουρανό του αυτοκινήτου. Μεταφέρθηκε στο Ρυθμιστικό Κέντρο Αθηνών, όπου πέθανε αυθημερόν.
16. Βασιλική Μπεκιάρη του Φωτίου, 17 ετών, εργαζόμενη μαθήτρια, από τα Αμπελάκια Βάλτου Αιτωλοακαρνανίας, κάτοικος Μεταγένους 8, Νέος Κόσμος. Στις 12.00 το μεσημέρι της 17.11.1973, ενώ βρισκόταν στην ταράτσα του σπιτιού της, τραυματίστηκε θανάσιμα στον αυχένα από πυρά. Μεταφέρθηκε στο Ρυθμιστικό Κέντρο Αθηνών και στη συνέχεια στον «Ευαγγελισμό», όπου πέθανε αυθημερόν.
17. Δημήτρης Θεοδώρας του Θεοφάνους, 52 ετών, κάτοικος Ανακρέοντος 2, Ζωγράφου. Στις 13.00, της 17.11.1973, ενώ διέσχιζε με τη μητέρα του τη διασταύρωση της οδού Ορεινής Ταξιαρχίας με τη λεωφόρο Παπάγου στου Ζωγράφου, τραυματίστηκε θανάσιμα στο κεφάλι από πυρά στρατιωτικής περιπόλου με επικεφαλής αξιωματικό (πιθανόν ο ίλαρχος Σπυρίδων Σταθάκης του Κ.Ε.Τ/Θ), που βρισκόταν ακροβολισμένη στο λόφο του Αγίου Θεράποντος. Εξέπνευσε ακαριαία και όταν μεταφέρθηκε στο Νοσοκομείο των Παίδων, απλώς διαπιστώθηκε ο θάνατος του.
18. Αλέξανδρος Βασίλειος (Μπασρί) Καράκας, 43 ετών, Αφγανός τουρκικής υπηκοότητας, ταχυδακτυλουργός, κάτοικος Μύρων 10, Αγιος Παντελεήμονας, Αθήνα. Στις 13.00, της 17.11.1973, ενώ βάδιζε με τον 13χρονο γιο του στη διασταύρωση των οδών Χέϋδεν και Αχαρνών, τραυματίστηκε θανάσιμα στην κοιλιά από ριπή μυδραλίου τεθωρακισμένου στρατιωτικού οχήματος. Μεταφέρθηκε απευθείας στο νεκροτομείο, όπου διαπιστώθηκε ο θάνατος του.
19. Αλέξανδρος Παπαθανασίου του Σπυρίδωνος, 59 ετών, συνταξιούχος εφοριακός, από το ΚεράσοΒο Αιτωλοακαρνανίας, κάτοικος Νάξου 116, Αθήνα. Στις 13.30 της 18.11.1973, ενώ βάδιζε με τις ανήλικες κόρες του στη διασταύρωση των οδών Δροσοπούλου και Κύθνου, απέναντι από το ΙΣΤ' Αστυνομικό Τμήμα, βρέθηκε εν μέσω πυρών, προερχομένων από τους αστυνομικούς του Τμήματος, με αποτέλεσμα να πάθει συγκοπή. Μεταφέρθηκε στο Σταθμό Πρώτων Βοηθειών, όπου διαπιστώθηκε ο θάνατος του.
20. Ανδρέας Κούμπος του Στέργιου 63 ετών, βιοτέχνης, από την Καρδίτσα, κάτοικος Αμαλιάδος 12, Κολωνός. Γύρω στις 11.00 με 12.00 της 18.11.1973, ενώ βάδιζε στη διασταύρωση των οδών Γ' Σεπτεμβρίου και Καποδιστρίου, τραυματίστηκε στη λεκάνη από πυρά μυδραλίου τεθωρακισμένου στρατιωτικού οχήματος. Μεταφέρθηκε στο Σταθμό Πρώτων Βοηθειών του Ε.Ε.Σ., κατόπιν στο Ρυθμιστικό Κέντρο Αθηνών και τέλος στο Κ.Α.Τ., όπου και πέθανε στις 30.1.1974.
21. Μιχαήλ Μυρογιάννης του Δημητρίου, 20 ετών, ηλεκτρολόγος, από τη Μυτιλήνη, κάτοικος Ασημάκη Φωτήλα 8, Αθήνα. Στις 12.00 το μεσημέρι της 18.11.1973, ενώ βάδιζε στη διασταύρωση των οδών Πατησίων και Στουρνάρη, τραυματίστηκε θανάσιμα στο κεφάλι από πυρά περιστρόφου αξιωματικού του Στρατού (αυτουργός ο συνταγματάρχης Νικόλαος Ντερτιλής). Μεταφέρθηκε στο Σταθμό Πρώτων Βοηθειών του Ε.Ε.Σ. σε κωματώδη κατάσταση και κατόπιν στο Ρυθμιστικό Κέντρο Αθηνών, όπου πέθανε αυθημερόν.
22. Κυριάκος Παντελεάκης του Δημητρίου, 44 ετών, δικηγόρος, από την Κροκέα Λακωνίας, κάτοικος Φερρών 5, Αθήνα. Στις 12.00 με 12.30 το μεσημέρι της 18.11.1973, ενώ βάδιζε στη διασταύρωση των οδών Πατησίων και Γλάδστωνος, τραυματίστηκε θανάσιμα από πυρά διερχομένου άρματος μάχης. Μεταφέρθηκε στο Ρυθμιστικό Κέντρο Αθηνών, όπου και πέθανε στις 27.12.1973.
23. Ευστάθιος Κολινιάτης, 47 ετών, από τον Πειραιά, κάτοικος Νικοπόλεως 4, Καματερό Αττικής. Κτυπήθηκε στις 18.11.1973 από αστυνομικούς με συμπαγείς ράβδους, και υπέστη κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις, συνεπεία των οποίων πέθανε στις 21.11.1973.
24. Ιωάννης Μικρώνης του Αγγέλου, 22 ετών, φοιτητής στο τμήμα Ηλεκτρολόγων Μηχανικών του Πανεπιστημίου Πατρών, από την Ανω Αλισσό Αχαΐας. Συμμετείχε στην κατάληψη του Πανεπιστημίου Πατρών. Κτυπήθηκε μετά τα γεγονότα, υπό συνθήκες που παραμένουν ακόμη αδιευκρίνιστες. Συνεπεία της κακοποίησης του υπέστη ρήξη του ήπατος, εξαιτίας της οποίας πέθανε στις 17.12.1973 στο Λαϊκό Νοσοκομείο Αθηνών, όπου νοσηλευόταν. Σύμφωνα με ορισμένες ενδείξεις, ο τραυματισμός του συνέβη στην Πάτρα, άλλες όμως πληροφορίες τον τοποθετούν στην Αθήνα. Η περίπτωση του παραμένει υπό έρευνα. Σε ορισμένους καταλόγους νεκρών αναφέρεται ανακριβώς ως «Κώστας Μικρώνης».
Από το 2002 έχει ξεκινήσει μια ιστορική έρευνα στο Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών με τίτλο «Τεκμηριώνοντας τα γεγονότα του Νοεμβρίου 1973» με την οποία επιχειρείται η συγκέντρωση κι επεξεργασία με επιστημονικές μεθόδους τεκμηρίων που αφορούν σε διάφορες παραμέτρους των γεγονότων, όπως το χρονικό της εξέγερσης, το επιχειρησιακό σχέδιο για την καταστολή της, η εξέλιξη των γεγονότων έξω από το Πολυτεχνείο κ.ά.
