Το άρθρο μου αυτό δημοσιεύθηκε στις 12.1.2017 στο tvxs.gr. Δείτε το και εδώ

Στη γλώσσα μας αποτυπώνεται η αντίληψη που έχουμε ως κοινωνία για το Κυπριακό: «ε, δεν θα λύσουμε τώρα και το Κυπριακό», υπονοώντας ότι είναι ένα πρόβλημα χωρίς λύση. Αν και οι πολιτικές δυνάμεις στα λόγια υποστήριζαν πάντα τη λύση του Κυπριακού «στη βάση των ψηφισμάτων του ΟΗΕ», στην πράξη ανέβαλαν τη λήψη κρίσιμων αποφάσεων στη λογική ότι «αργότερα θα είναι πιο ευνοϊκές οι συνθήκες για την δικαίωση του ελληνισμού».

Στο παρελθόν υπήρξαν πολλές προσπάθειες για επανένωση του νησιού στην βάση μιας ενιαίας διζωνικής και δικοινοτικής Κύπρου, όπως υποστηρίζουν πολλά ψηφίσματα του ΟΗΕ. Μια λανθασμένη, όμως, πολιτικήπου θεωρούσε ότι με το πέρασμα του χρόνου οι συνθήκες θα ήταν πιο ευνοϊκές για λύση αλλά και κάποιες αντικειμενικές δυσκολίες οδήγησαν στην παράταση της διαίρεσης αλλά και στην σημαντική αλλαγή της σύνθεσης του πληθυσμού στο βόρειο τμήμα του νησιού καθώς και σε απομάκρυνση των δύο κοινοτήτων. Πολλές γενιές δεν έχουν πλέον την εμπειρία της συνύπαρξης και δεν γνωρίζουν τον  «άλλο» γείτονα. Το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος για το σχέδιο Ανάν τερμάτισε για άλλη μια φορά εκείνη την διαδικασία και οδήγησε σε παράταση της κατοχής και της διαίρεσης.

Η ένταξη της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ένωση και η γνωριμία των τουρκοκυπρίων με έναν άλλο κόσμο (ευτυχώς δεν οδηγήθηκαν στην απομόνωση όπως θα ήθελαν κάποιες πολιτικές δυνάμεις) και τα οφέλη που αποκόμισαν από αυτή τη σχέση, το «άνοιγμα» - αλλά όχι η κατάργηση - του τείχους και, κυρίως, η από τα κάτω κινητοποίηση σημαντικού τμήματος της κοινωνίας των πολιτών, Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων, που συνειδητοποίησαν τα λάθη κι εγκλήματα που παρελθόντος και διαμόρφωσαν, ίσως για πρώτη φορά, μια συνειδητή επιλογή για ένωση της Κύπρου (και όχι για ένωση με άλλες «μητέρες πατρίδες»), έδωσαν νέα ώθηση στην προσπάθεια επανένωσης της Κύπρου και δημιουργία μιας νέας κουλτούρας «Κυπρίων».

Οι ΠΡΑΣΙΝΟΙ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗθεωρούμε ότι οι συνομιλίες που ξεκινάνε στη Γενεύη για το Κυπριακό είναι οι πιο κρίσιμες μέχρι σήμερα για την επανένωση του νησιού αλλά και καθοριστικές για το μέλλον της Κύπρου.  Είτε η διαδικασία επίλυσης θα στεφθεί με επιτυχία και θα ανοίξει νέες προοπτικές για την Κύπρο αλλά και την ευρύτερη περιοχή είτε θα αποτύχει και θα παγιώσει την διχοτόμηση της Κύπρου και την επικυριαρχία της Τουρκίας, συμπεριλαμβανομένης της παρουσίας του στρατού της, στο βόρειο τμήμα του νησιού, περιθωριοποιώντας παράλληλα και τους τουρκοκύπριους.

Υποστηρίζουμε τις πολιτικές δυνάμεις και την κοινωνία των πολιτών στην Κύπρο και τις ενθαρρύνουμε να εντείνουν τις προσπάθειές τους για μια δίκαιη, συμβιβαστική αλλά βιώσιμη λύση που θα είναι προς όφελος της Κυπριακής δημοκρατίας, των Ελληνοκυπρίων και των Τουρκοκυπρίων. Η επίλυση του Κυπριακού θα έχει μια τεράστια σημασία παγκοσμίως ακόμα και σε συμβολικό επίπεδο σε θέματα επανένωσης κοινωνιών που διχάστηκαν, ειρηνικής επίλυσης διαφορών, συνύπαρξης και συνεργασίας διαφορετικών κοινοτήτων μέσα στο ίδιο κράτος. Όπως ακριβώς η εκλογή στην Αυστρία του προερχόμενου από τους πράσινους προέδρου έβαλε φρένο σε αντιλήψεις για επιστροφή στον εθνικισμό και στην απομόνωση ως «νομοτέλεια», η επίλυση του κυπριακού μέσω μιας ειρηνευτικής διαδικασίας που σε σημαντικό βαθμό θα είναι αποτέλεσμα των δύο κοινοτήτων (και όχι επιβολής της έξωθεν), θα είναι ένα δυνατό μήνυμα για πολλές κοινωνίες.

Στο παρελθόν έγιναν πολλά λάθη αλλά και εγκλήματα που ευθύνονται για την διχοτόμηση του νησιού (βίαιες συγκρούσεις μεταξύ των δύο κοινοτήτων, προβολή του αιτήματος για ένωση με την Ελλάδα ή διχοτόμηση και διπλή ένωση με Ελλάδα και Τουρκία, δολοφονίες αμάχων και δημιουργία παραστρατιωτικών ομάδων που ευθύνονταν για δολοφονίες πολλών ατόμων και από τις δύο κοινότητες). Αποκορύφωμα της εγκληματικής δράσης των δήθεν «πατριωτών» ήταν το πραξικόπημα του 1974 που οδήγησε σε νέο κύκλο δολοφονιών ελληνοκυπρίων, ελλήνων και τουρκοκυπρίων και έδωσε την αφορμή στην Τουρκία να εισβάλει και να καταλάβει – με ευκολία - μεγάλο τμήμα των Κυπριακών εδαφών, επιβάλλοντας μια διχοτόμηση που διαρκεί μέχρι σήμερα. Οι ανεύθυνες δυνάμεις - που και σήμερα εμφανίζονται ως δήθεν πατριωτικές και απορρίπτουν κάθε συμβιβαστική λύση (με προεξάρχουσα την Χρυσή Αυγή στην Ελλάδα και το ΕΛΑΜ στην Κύπρο, αν και όχι οι μόνες) - είναι οι συνεχιστές εγκλημάτων και εγκληματιών που ευθύνονται για την κυπριακή τραγωδία και την διχοτόμηση του νησιού.

Δεν μπορούμε να μην θαυμάσουμε το θάρρος και την δέσμευση των σημερινών ηγετών των δύο κοινοτήτων αλλά και ευρύτερων κοινωνικών δυνάμεων, ιδιαίτερα των γυναικών, οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών και ενώσεων εργαζομένων,  τόσο μέσα στους ελληνοκύπριους όσο και μέσα στους τουρκοκύπριους, που αναζωογόνησαν τις ελπίδες ότι – παρά τις δυσκολίες, τις διαφορές και τα εμπόδια – μπορεί να υπάρξει επιτέλους βιώσιμη λύση για το Κυπριακό, κόντρα στις απαισιόδοξες προβλέψεις και την σημερινή κυριαρχία σε διάφορες περιοχές του κόσμου εθνικο-λαϊκιστικών δυνάμεων που οδηγούν σε διαχωρισμούς και διάλυση, όχι σε συνύπαρξη και συνεργασία.

Οι συνομιλίες στη Γενεύη ξεκινάνε με δύο δεδομένα: έχει υπάρξει πρόοδος σε πολλούς τομείς κατά τη διάρκεια των πολύμηνων διαπραγματεύσεων χάρη στην πολύ καλή προεργασία, στην πολιτική διάθεση για αναζήτηση λύσης, από την άλλη, όμως, υπήρξαν κι απογοητεύσεις και πισωγυρίσματα, αφού παραμένουν ακόμα σημαντικές διαφορές σε ουσιώδη ζητήματα που άπτονται θεμελιωδών αρχών της λύσης του Κυπριακού. Επίσης, η ένταξη της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ένωση έλυσε σε μεγάλο βαθμό θέματα που αποτελούσαν σημεία τριβής σε προηγούμενες προσπάθειες επίλυσης, και κυρίως θέματα που αφορούν στην εφαρμογή των βασικών ελευθεριών και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων για όλους κι όλες: ελεύθερη εγκατάσταση, διακίνηση, άσκηση επαγγέλματος, απόκτηση περιουσίας σε όλη την επικράτεια της (ομόσπονδης) Κυπριακής Δημοκρατίας, εφόσον υπάρξει λύση.

Σύμφωνα με την κυπριακή ηγεσία, μέχρι τώρα έχει υπάρξει συμφωνία στα εξής:

• ο κάθε πολίτης θα μπορεί να διακινείται ελεύθερα σε ολόκληρη την επικράτεια της Κύπρου, χωρίς κανέναν περιορισμό και ο καθένας θα έχει το δικαίωμα επιλογής του τόπου εγκατάστασης, ενώ διασφαλίζεται το δικαίωμα απόκτησης περιουσίας, ενάσκησης επαγγέλματος και επιχειρηματικών δραστηριοτήτων όπου ο ίδιος επιθυμεί,

• ο δημογραφικός χαρακτήρας της χώρας κατά την πρώτη ημέρα της λύσης θα αντικατοπτρίζει, με μια μικρή απόκλιση, τη δημογραφική σύνθεση της Κυπριακής Δημοκρατίας του 1960, ενώ εισάγονται εκείνες οι ασφαλιστικές δικλίδες, που είναι το πιο σημαντικό ή εξίσου σημαντικό, και που αποτρέπουν την αλλοίωση του δημογραφικού χαρακτήρα της Κύπρου στο μέλλον από έξωθεν παρεμβάσεις,

• ουδείς πλέον αμφισβητεί πως η υπό μετεξέλιξη χώρα θα έχει μία κυριαρχία, τη μία διεθνή προσωπικότητα και τη μία ιθαγένεια, τα οποία συνιστούν τα εκ των ων ουκ άνευ συστατικά μίας υγιούς ομοσπονδίας, όπως αυτή καθορίζεται στο διεθνές δίκαιο.

Συγκλίσεις φαίνεται να υπάρχουν και στα θέματα της εκτελεστικής εξουσίας και στην πρόνοια για δυο συνιστώσες πολιτείες που θα έχουν τα δικά τους όργανα κι αρμοδιότητες ίδιες με αυτές της άλλης πολιτείας, ενώ και οι δύο θα συμμετέχουν αποτελεσματικά στα όργανα και στις αποφάσεις της κεντρικής εξουσίας της ομοσπονδίας.

Η δήλωση του προέδρου της Κύπρου Ν. Αναστασιάδη εκφράζει με ρεαλιστικό τρόπο τι πρέπει να περιμένουμε: «η λύση δεν μπορεί να αφήνει νικητές ή ηττημένους. Μία ανάλογη προσέγγιση επιβολής της μίας πλευράς επί της άλλης δεν θα οδηγήσει σε λύση, αλλά θα διαιωνίσει δυστυχώς τη σημερινή απαράδεκτη κατάσταση πραγμάτων και όπως όλοι διαπιστώνουμε ο χρόνος θα συνεχίσει να εργάζεται σε βάρος τόσο των Ελληνοκυπρίων όσο και των Τουρκοκυπρίων. Λύση θα υπάρξει μόνο εάν όλοι οι εμπλεκόμενοι στη διαπραγμάτευση της Γενεύης θα έχουν ως κύριο μέλημά τους τα συμφέροντα των Κυπρίων και όχι την εξυπηρέτηση των συμφερόντων άλλων».

Λαμβάνοντας αυτά υπόψη, θεωρούμε ότι οι συνομιλίες στη Γενεύη δεν έχουν να κάνουν σε τίποτα με τις προσπάθειες που έχουν γίνει στο παρελθόν για επίτευξη μιας λύσης. Η σε υψηλό επίπεδο εμπλοκή του ΟΗΕ και του ίδιου του νέου ΓΓ του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτιέρες, το μεγάλο ενδιαφέρον της Ευρωπαϊκής Ένωσης και η συμμετοχή της ηγεσίας της στις διαπραγματεύσεις, η συμμετοχή της Κυπριακής Δημοκρατίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση ως πλήρες κράτος μέλος, το θάρρος και το όραμα των δύο ηγετών, Νίκου Αναστασιάδη και Μουσταφά Ακιντζί καθώς και η υποστήριξη από την κοινωνία των πολιτών δίνουν ελπίδες για συνολική διευθέτηση και επίλυση των κρίσιμων θεμάτων που παραμένουν ακόμα ανοικτά, ιδιαίτερα αυτών της ασφάλειας και των εγγυήσεων. 

Οι ΠΡΑΣΙΝΟΙ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗ καλούμε τις ελληνικές δημοκρατικές πολιτικές δυνάμεις, τους κοινωνικούς και επαγγελματικούς φορείς να απομονώσουν τους αρνητές της λύσης και να στηρίξουν ανοικτά και σταθερά τις προσπάθειες επίλυσης προς όφελος όλων των Κυπρίων και της ευρύτερης περιοχής. Το μέλλον δεν θα προσφέρει πιο ευνοϊκές συνθήκες για επίλυση του Κυπριακού, αυτό έχει επιβεβαιωθεί στο παρελθόν πολλές φορές. Τώρα οι συνομιλίες έχουν την μεγαλύτερη υποστήριξη που θα μπορούσε να υπάρξει για επίλυση, δεν είναι καθόλου σίγουρο ότι μια τέτοια υποστήριξη θα συνεχίσει να υπάρχει και στο μέλλον, πολύ περισσότερο που η διοίκηση Τραμπ δεν είναι καθόλου σίγουρο ότι θα συνεχίσει την ίδια πολιτική. Φοβόμαστε ότι αν η τωρινή διαδικασία οδηγηθεί σε αποτυχία, θα παγιωθεί η διχοτόμηση της Κύπρου και θα υπάρξουν σημαντικές αρνητικές συνέπειες στην ευρύτερη περιοχή της Νοτιοανατολικής Ευρώπης, της Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής.

Το αποτέλεσμα των συνομιλιών στην Γενεύη και του σχεδίου συνολικής διευθέτησης πρέπει να είναι, φυσικά, κυπριακής ιδιοκτησίας αλλά για να υπάρξει πράγματι λύση είναι αναγκαία και η ισχυρή υποστήριξη σε πολλά επίπεδααπό τον ΟΗΕ, την ΕΕ καθώς και την πολυμερή συνδιάσκεψη, συμπεριλαμβανομένης της ελληνικής πολιτειακής και πολιτικής ηγεσίας χωρίς δεύτερες σκέψεις και αμφιθυμίες.

Θεωρούμε ότι η λύση πρέπει να είναι λειτουργική, βιώσιμη, να αξιοποιεί το ευρωπαϊκό κεκτημένο αλλά και την εμπειρία χωρών που έχουν ένα ανάλογο πολιτειακό καθεστώς που συνάδει με ενιαίο κράτος με διζωνική και δικοινοτική ομοσπονδιακή δομή. Στα θέματα ασφάλειας είναι σαφές ότι όσο και αν θα θέλαμε αύριο να αποχωρήσουν τα κατοχικά στρατεύματα, με την προϋπόθεση ότι θα υπάρξει συμφωνία σε όλα τα άλλα θέματα, θα μπορούσε να γίνει αποδεκτή μια σύντομη, μεταβατική διαδικασία που θα συνοδεύεται από οδικό χάρτη που θα οδηγήσει στην κατάργηση του σημερινού καθεστώτος των 3 εγγυητριών δυνάμεων, σε σταδιακή αποχώρηση των στρατευμάτων και σε διασφάλιση της λειτουργικότητας του ενιαίου δημοκρατικού κράτους, του συστήματος διακυβέρνησης και της αίσθησης ασφάλειας και εγγύησης για τις δύο κοινότητες αλλά και για όλους τους πολίτες μέσω της πλήρους εφαρμογής του διεθνούς δικαίου, της Ευρωπαϊκής Χάρτας Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και γενικότερα της προσαρμογή βασικών συστατικών της λύσης με το ευρωπαϊκό κεκτημένο. Μόνο έτσι θα απομακρυνθούν τα στρατεύματα κατοχής, ενώ αντιθέτως η αποτυχία επίτευξης λύσης θα διαιωνίσει την παραμονή τους, κάτι που αποκρύβουν όσοι υποστηρίζουν το «Όχι» στην συμβιβαστική λύση και στην επιτυχή κατάληξη των διαπραγματεύσεων .

Μια από τις δραματικές υποθέσεις της Κυπριακής τραγωδίας έχει μπει στην τελική της φάση, είναι ο εντοπισμός της ατράκτου του ΝΟΡΑΤΛΑΣ 4 που κατέπεσε κατά λάθος από κυπριακά πυρά, στις 22/7/1974. Το ΝΟΡΑΤΛΑΣ 4 ήταν ένα από τα 15 αεροσκάφη τα οποία μετέφεραν καταδρομείς από την Ελλάδα. Από τα αεροσκάφη αυτά 3 δεν επιστρέψανε ποτέ στην Ελλάδα, ενώ ένα έχασε τον προσανατολισμό της και πήγε στη Ρόδο.

Η εγκληματική συμπεριφορά της χούντας και το πραξικόπημα εναντίον του Μακαρίου είχαν ανοίξει τον δρόμο πρώτα για εκτελέσεις ελλήνων και ελληνοκυπρίων και μετά για την τουρκική εισβολή.

Οι εργασίες εντοπισμού των νεκρών και των υπολειμμάτων της ατράκτου ξεκίνησαν στις 17/7/2015 με στόχο να εντοπίσουν και να ταυτοποιήσουν τα λείψανα 19 ατόμων – σε σύνολο 32 - που βρίσκονταν στο αεροσκάφος. Σύμφωνα με μαρτυρίες, η άτρακτος μαζί με κάποιους από τους σκοτωμένους καταδρομείς θάφτηκαν κάτω από μεγάλη ποσότητα χώματος και στη θέση αυτή δημιουργήθηκε ο Τύμβος της Μακεδονίτισσας.

«Οι ερευνητές βρίσκονται πολύ κοντά στον εντοπισμό της ατράκτου του ΝΟΡΑΤΛΑΣ», δήλωσε πρόσφατα ο κύπριος Επίτροπος για Ανθρωπιστικά Θέματα Φώτης Φωτίου, ενώ ενημέρωσε ότι «καθημερινά εντοπίζονται μικρά και μεγάλα συντρίμμια του αεροσκάφους. Στόχος», πρόσθεσε, «είναι να δοθεί έστω και την υστάτη λίγη ικανοποίηση στους συγγενείς των αγνοουμένων».

Στις 26/7/1999, δημοσιεύθηκε στην κυπριακή εφημερίδα «Πολίτης», η κατάθεση που είχε δοθεί στις αρχές για την διερεύνηση των νεκρών κι αγνοουμένων του Σάββα Ποκ. που ισχυρίζονταν ότι ήταν ο ιδιοκτήτης και χειριστής του εκσκαφέα που ανέλαβε την επιχωμάτωση της ατράκτου και των θυμάτων:

«Κατά το έτος 1974, είχα δικό μου εκσκαφέα. Όταν έγινε η εισβολή, με έκαμαν επίταξη με τον δικό μου εκσκαφέα. Την Τρίτη ημέρα της εισβολής, τον Ιούλιο του 1974, με κάλεσαν στην αστυνομία και πήγα με τον εκσκαφέα μου. Εκεί στην αστυνομία Δευτεράς είχε και έναν Ελλαδίτη αξιωματικό και με διέταξε να πάω στο κέντρο Μακεδονίτισσα.

Αφού σταμάτησα τον εκσκαφέα μου, μπήκα μέσα στο κέντρο. Εκεί είχε τρεις Έλληνες αξιωματικούς, ενώ ήμαστε μέσα στο κέντρο, ήλθε ένα αυτοκίνητο φορτηγό, νομίζω μάρκας Dodge. Ήξερα τον σιοφέρη του φορτηγού, γιατί δουλεύκαμε μαζί στον Παρασκετυαΐδη. Δεν ξέρω όμως το όνομά του. Άμα ήρτε το φορτηγό βγήκα μαζί με τους τρεις αξιωματικούς, που δεν ήξερα τα ονόματά τους.

Εκεί κάτω από τους πεύκους είδα νεκρούς στρατιώτες. Τους έβαζαν στις πατανίες (σημ. κουβέρτες) και τους φόρτωναν στο φορτηγό. Απ΄ ό,τι θυμούμαι από το μέρος αυτό μάζεψαν 8 στρατιώτες και έλεγαν ότι ήταν Ελλαδίτες που ήταν μέσα στο αεροπλάνο.

Αφού μάζεψαν τους νεκρούς αυτούς, ο Ελλαδίτης αξιωματικός μου είπε να τον ακολουθήσω με τον εκσκαφέα μου. Αυτός προχώρησε και πήγε εκεί σε μια λαξιά, που τώρα είναι ο Τύμβος της Μακεδονίτισσας. Άμα πήγα εκεί είδα ένα αεροπλάνο καμένο και οι μηχανές του ήταν δυο πεταξούμενες, η μια πιο μακριά. Εκεί ο αξιωματικός αυτός μου είπε να θάψω τις μηχανές και το αεροπλάνο για να μην φαίνεται τίποτε.

Έξω από το αεροπλάνο θυμούμαι ότι είδα 8 στρατιώτες που ήταν μισοκαμένοι. Αυτούς τους έβαλαν σε φορτηγό αυτοκίνητο και το φορτηγό έφυγε. Εγώ άνοιξα δυο λάκκους και έβαλα στον καθέναν από μια μηχανή. Στη συνέχεια άρχισα για να θάψω το αεροπλάνο εκούντουν (σημ. έσπρωχνα) χώμα με τη χούφτα του εκσκαφέα μου για να κάμω πάγκο για να βγω πάνω στην καμπίνα του αεροπλάνου. Άμα βγήκα στην καμπίνα, την άνοιξα και μέσα είδα πέντε νεκρούς που ήταν κρουσμένοι (σημ. καμένοι) και δεν αναγνωρίζονταν.

Εγώ τότε άρχισα και έβαζα χώμα για να σκεπαστεί το αεροπλάνο, να μην φαίνεται. Το χώμα άρχισα και το έβαλλα μέσα στην καμπίνα του αεροπλάνου. Οι πέντε νεκροί που ήταν μέσα στην καμπίνα σκεπάστηκαν από το χώμα. Τους νεκρούς δεν τους πιάσαμε γιατί δεν μπορούσαμε όπως ήταν μέσα στην καμπίνα. Σαν έβαζα χώμα, σε μια στιγμή είδα στη χούφτα του τρακτέρ ακόμα έναν νεκρό και τον έβαλα μαζί με το χώμα μέσα στην καμπίνα του αεροπλάνου. Αφού σκέπασα με χώμα την ουρά του αεροπλάνου, πήγα στην μπροστινή πλευρά για να το σκεπάσω.

Όταν όμως πλησίασα μπροστά είδα χαμαί στο χώμα κοντά στο αεροπλάνο χειροβομβίδες και φοβήθηκα μήπως εκραγούν και σταμάτησα. Εγώ στην περιοχή εκεί έμεινα μόνος μου, διότι οι Ελλαδίτες αξιωματικοί έφυγαν, αφού φόρτωσαν τους νεκρούς στο φορτηγό.

Στη συνέχεια με τον εκσκαφέα μου επέστρεψα στη Δευτερά και πήγα στον αστυνομικό σταθμό Δευτεράς και τους ανέφερα ότι εκεί που σκέπαζα το αεροπλάνο είδα χειροβομβίδες και έφυγα χωρίς να το σκεπάσω όλο. Εκεί είχε έναν Ελλαδίτη αξιωματικό, ο οποίος μου είπε ‘εντάξει, όταν όμως σε χρειαστούμε θα σε ξαναφωνάξουμε’. Εγώ δεν ξαναπήγα στη Μακεδονίτισσα για να συμπληρώσω το έργο μου και δεν ξέρω τι έγινε μετά».