Ένα πρώτο βήμα προς απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα στη Σίφνο
Ένα ενδιαφέρον εργαστήριο στην Αθήνα για τους ενεργειακούς συνεταιρισμούς
Ήταν ένα πολύ δημιουργικό κι ενδιαφέρον εργαστήριο – κατά γενική ομολογία – με θέμα «Δημιουργία και ενίσχυση των ενεργειακών συνεταιρισμών στην Ελλάδα» αυτό που οργανώθηκε από τον κοινωνικό συνεταιρισμό «Άνεμος Ανανέωσης», την κοινωνική συνεταιριστική επιχείρηση «Ηλέκτρα Energy» και το Ίδρυμα Χάινριχ Μπελ Ελλάδας, σε συνεργασία με το Γραφείο Αστικής Ανθεκτικότητας και Βιωσιμότητας του Δήμου Αθηναίων, με την υποστήριξη του Europe Direct City of Athens, την Παρασκευή 1 Δεκεμβρίου.
Στο εργαστήριο συμμετείχαν δεκάδες ενδιαφερόμενοι/ες, που προέρχονταν από ενεργειακούς συνεταιρισμούς (Καρδίτσας και Σίφνου), εκπαιδευτικά και ερευνητικά ιδρύματα (ΕΜΠ, ΚΑΠΕ) αλλά και από πρωτοβουλίες πολιτών από την Αττική, τη Θεσσαλονίκη, την Κρήτη, την Πάρο, Σκιάθο, Αίγινα καθώς και από φορείς που ενδιαφέρονται για την ανάπτυξη των ενεργειακών συνεταιρισμών στην Ελλάδα.
Προσκεκλημένοι ομιλητές – που συνέβαλαν καθοριστικά στην επιτυχία του εργαστηρίου και στην ανταλλαγή εμπειριών και καλών πρακτικών – ήταν οι Dirk Vansintjan, πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Ομοσπονδίας Ενεργειακών Συνεταιρισμών και Ομίλων Πολιτών REScoop.eu, που εκπροσωπεί 2.300 ενεργειακούς συνεταιρισμούς, και o Jaume Aliaga, από τον ισπανικό ενεργειακό συνεταιρισμό SOM ENERGIA, που απαριθμεί πάνω από 32.000 μέλη.
Η συζήτηση ήταν πολύ ενδιαφέρουσα και η διαδικασία που ακολουθήθηκε ήταν συμμετοχική. Οι δύο προσκεκλημένοι παρουσίασαν σε γενικές γραμμές την εμπειρία σε ευρωπαϊκό επίπεδο σε κρίσιμα ζητήματα που αφορούν τους ενεργειακούς συνεταιρισμούς, όπως το πώς αναπτύχθηκαν οι ενεργειακοί συνεταιρισμοί, πώς ενημερώνονται και συμμετέχουν τα μέλη, πώς αποφασίζουν για τεχνολογικά ή άλλα θέματα, ποιος είναι ο ρόλος της νομοθεσίας, ποια είναι η σχέση των ενεργειακών συνεταιρισμών με την τοπική αυτοδιοίκηση ή τις άλλες επιχειρήσεις, πώς διασφαλίζουν τους αναγκαίους για τις επενδύσεις πόρους, πώς διαχειρίζονται τυχόν πλεόνασμα, πώς συνεργάζονται μεταξύ τους κα
Οι συμμετέχοντες πήραν με την σειρά τους το λόγο για να απαντήσουν σε μια σειρά από ερωτήματα, που τους είχαν σταλεί και αποτέλεσαν την ραχοκοκκαλιά της συζήτησης. Έτσι είχαν την ευκαιρία να προετοιμαστούν κατάλληλα αλλά και να εμπλουτίσουν την συζήτηση και με άλλα θέματα που τους/τις απασχολούν
Υλικό από το εργαστήριο που βιντεοσκοπήθηκε θα αναρτηθεί σταδιακά στις ιστοσελίδες των διοργανωτών
«Δημιουργία και ενίσχυση των ενεργειακών συνεταιρισμών στην Ελλάδα»
ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟΥ
Μπορείτε να δείτε πιο κάτω τα ερωτήματα που αποτέλεσαν τη βάση της συζήτησης. Μπορείτε να συμπληρώσετε το σχετικό ερωτηματολόγιο ηλεκτρονικά εδώ. Ενώ μπορείτε να βρείτε και το κείμενο-πλαίσιο συζήτησης, βασικούς ορισμούς σε σχέση με την κοινοτική ενέργεια και επιπλέον χρήσιμο υλικό εδώ.
- Κατά τη γνώμη σας ποιός θα μπορούσε να γίνει μέλος σε έναν ενεργειακό συνεταιρισμό;
α) απλοί πολίτες
β) ιδιωτικές επιχειρήσεις
γ) κοινωνικές επιχειρήσεις
δ) φορείς της τοπικής αυτοδιοίκησης
ε) άλλο
Μπορείτε να επιλέξετε παραπάνω από μία επιλογή. Παρακαλούμε σχολιάστε τις επιλογές σας:
- Θεωρείτε πως υπάρχει χώρος και ρόλος για ιδιωτικές κερδοσκοπικές επιχειρήσεις στην κοινοτική ενέργεια (community energy) και στους ενεργειακούς συνεταιρισμούς; Αναφερθείτε ξεχωριστά στις ιδιότητες τους ως α) συν-ιδιοκτήτες, β) επενδυτές και γ) ως developers.
- Κρίνετε σκόπιμο να μπαίνουν περιορισμοί στον τρόπο συμμετοχής σε έναν ενεργειακό συνεταιρισμό, και γιατί; Ποιά θα μπορούσαν να είναι τα κριτήρια συμμετοχής ανάλογα με τον τύπο των μελών π.χ. μέλη-ιδιώτες, μέλη-επιχειρήσεις, μέλη-φορείς αυτοδιοίκησης;
- Βασική αρχή για τη λήψη των αποφάσεων μέσα σε έναν ενεργειακό συνεταιρισμό είναι η αρχή «ένα μέλος, μία ψήφος». Ωστόσο σε ορισμένες περιπτώσεις ενεργειακών συνεταιρισμών τα μέλη διαφοροποιούνται ως προς το δικαίωμα ψήφου. Κατά τη γνώμη σας ποιά τα πιθανά οφέλη αλλά και οι κίνδυνοι από κάτι τέτοιο;
- Η ενημέρωση είναι ιδιαίτερα σημαντική στη φάση της δημιουργίας ενός ενεργειακού συνεταιρισμού. Με ποιόν τρόπο θα μπορούσε να γίνει αποτελεσματικά; Ποιά είναι τα διαθέσιμα εργαλεία; Ποιά λάθη πρέπει να αποφευγονται; Παρακαλούμε μοιραστείτε και την δική σας εμπειρία.
- Ποιές είναι, κατά τη γνώμη σας, οι προϋποθέσεις για την δημιουργία και την διατήρηση σχέσης εμπιστοσύνης μεταξύ ενεργειακού συνεταιρισμού και τοπικής κοινωνίας; Τι λειτουργεί και τι πρέπει να αποφεύγεται;
- Πέρα από την διανομή πλεονασμάτων στα μέλη, τί άλλα οικονομικά κίνητρα υπάρχουν για να συμμετέχει κάποιος σε έναν ενεργειακό συνεταιρισμό; Ποιες εναλλακτικές πηγές υπάρχουν εκτός από την αυτο-χρηματοδότηση για την συγκέντρωση του απαραίτητου κεφαλαίου;
- Πώς επιλέγονται τα πεδία και οι τομείς δραστηριοποίησης του ενεργειακού συνεταιρισμού (παραγωγή, προμήθεια, διανομή ενέργειας, εξοικονόμηση κα); Πώς λαμβάνονται οι σωστές από τεχνολογική και οικονομικο-κοινωνική άποψη αποφάσεις; Ποιος μπορεί να βοηθήσει συμβουλευτικά ώστε να μην γίνονται λάθος επιλογές;
- Ποιες ανάγκες εκπαίδευσης προκύπτουν από την νέα ιδιότητα του πολίτη ως παραγωγού-καταναλωτή (prosumer); Πώς μπορούν να ανταποκριθούν σε αυτές οι ενεργειακοί συνεταιρισμοί;
- Μία από τις 7 συνεταιριστικές αρχές είναι η «Συνεργασία μεταξύ των συνεταιρισμών». Με ποιόν τρόπο και σε ποιά πεδία θα μπορούσαν να αναπτυχθούν συνεργασίες μεταξύ ενεργειακών συνεταιρισμών στην Ελλάδα αλλά και με άλλους από το εξωτερικό;
- Πως κρίνετε την ιδέα της δημιουργίας μιας Εθνικής Ομοσπονδίας Ενεργειακών Συνεταιρισμών (National Federation of REScoops) η οποία θα μπορούσε να ήταν μέλος του RESCoop.eu, σε αυτή τη φάση; Ποιός θα μπορούσε να είναι ο ρόλος της και πώς θα μπορούσε να χρηματοδοτηθεί, μιας και οι υφιστάμενοι ενεργειακοί συνεταιρισμοί είναι λίγοι και ακόμα δεν έχουν πλεονάσματα;
- Πώς θα μπορούσαν οι ίδιοι οι ενεργειακοί συνεταιρισμοί και οι ενώσεις τους να επηρεάσουν αποτελεσματικά τις εξελίξεις στο πεδίο της διαμόρφωσης πολιτικών;
- Σχετικά το θεσμικό πλαίσιο στην Ελλάδα που βρίσκεται σε εξέλιξη:
α) Αναφέρετε δύο-τρία βασικά σημεία προς βελτίωση του θεσμικού πλαισίου για τον ενεργειακό συμψηφισμό και τον εικονικό ενεργειακό συμψηφισμό.
β) Αναφέρετε δύο-τρία οικονομικά κίνητρα για την δημιουργία ενεργειακών κοινοτήτων. - Έχετε να προτείνετε κάποια στρατηγικά βήματα και ένα απλό roadmap για την ανάπτυξη των ενεργειακών συνεταιρισμών στην Ελλάδα; Δεδομένης της υφιστάμενης κατάστασης της χώρας, του κοινωνικού context και της εικόνας που έχετε έως τώρα για τους υφιστάμενους ενεργειακούς συνεταιρισμούς και την πορεία τους.
- Έχετε κάποιο άλλο ερώτημα που θα θέλατε να συζητήσουμε στο εργαστήριο; (με την προϋπόθεση πως θα έχουμε χρόνο)
Αιολικά στην Πάρο: Το όχι πρέπει να συνοδεύεται από ένα εναλλακτικό σχέδιο για αλλαγή του ενεργειακού μοντέλου
Των
Νίκου Χρυσόγελου
(πρώην Ευρωβουλευτή
& Περιφερειακού Συμβούλου Ν. Αιγαίου)
και Νικόλα Στεφάνου
(επιχειρηματίας διαδικτύου)
Τα θέματα που απασχολούν τις κοινωνίες δεν μπορεί να είναι άσπρο-μαύρο. Για παράδειγμα, μπορούμε να απορρίψουμε μια πρόταση αλλά δεν είναι απαραίτητο να διατηρήσουμε μια κατάσταση. Aν αυτή δεν είναι συμβατή πλέον με τις ανάγκες και αξίες της κοινωνίας, υπάρχει η δυνατότητα να επιλέξουμε μια άλλη καλύτερη που θα είναι προς το συμφέρον της τοπικής κοινωνίας και του περιβάλλοντος. Αυτό ισχύει, για παράδειγμα, με το θέμα των ανεμογεννητριών στην Πάρο ή και σε άλλες περιοχές.
Οι κοινωνίες πρέπει να συζητάνε δημοκρατικά και με επιχειρήματα τις διαφορετικές επιλογές που υπάρχουν και να αναζητούν αυτή που είναι πιο ωφέλιμη για την κοινωνία και το περιβάλλον, συγκεντρώνει ευρύτερη συναίνεση κι αντιμετωπίζει τα υπαρκτά, μεγάλα περιβαλλοντικά και κλιματικά προβλήματα. Χρειάζεται προσοχή, όταν απορρίπτουμε μια επιλογή, να μην πετάμε με τα απόνερα και το μωρό.
Στην παθιασμένη ατμόσφαιρα που επικρατεί αυτή τη στιγμή στην Πάρο όπου κάθε γνώμη έστω και λίγο διαφοροποιημένη θεωρείτε «προδοσία», δεν είναι εύκολο να ακουστεί, ακόμα περισσότερο να κατανοηθεί, μια θέση διαφορετική τόσο από το σχέδιο που προωθείτε όσο και από την επικρατούσα θέση που αρκείται σε ένα ξερό «όχι στις ανεμογεννήτριες».
Είναι βέβαιο ωστόσο ότι η μεγάλη κινητοποίηση του κόσμου που επιτεύχθηκε στην Πάρο είναι απαραίτητη για να εμποδιστεί το συγκεκριμένο (απαράδεκτο!) επενδυτικό σχέδιο ανάπτυξης αιολικών πάρκων που πάει να υλοποιηθεί στο νησί. Η αντίθεση, όμως, προς αυτό το σχέδιο δεν μπορεί να οδηγήσει στην διατήρηση της σημερινής, επίσης απαράδεκτης κατάστασης, αφού η ενέργεια που χρειάζεται η Πάρος παράγεται σήμερα από «βρώμικες», μη ανανεώσιμες πηγές, όπως το πετρέλαιο. Το αποτέλεσμα είναι προβληματικό και ορατό: ρυπαίνεται το περιβάλλον και συμβάλλουμε στην επιδείνωση της κλιματικής αλλαγής. Επίσης, η εισαγωγή πετρελαίου επιβαρύνει τα δημοσιονομικά και την οικονομία των νοικοκυριών και της χώρας. Κατά συνέπεια, χρειάζεται ένα πραγματικά εναλλακτικό σχέδιο αειφόρου ανάπτυξης που θα αφορά τη θέση της Πάρου στο νέο ενεργειακό τοπίο και τη συμμέτοχή της στην μείωση των εκπομπών CO2 που αλλάζει, όπως όλοι πλέον γνωρίζουν, ραγδαία το κλίμα.
Γιατί λέμε «όχι στο προτεινόμενο σχέδιο»: Το προτεινόμενο σχέδιο είναι καταρχάς προκλητικό αφού είναι αδιανόητο να πιστεύουν κάποιοι ότι τέτοια σχέδια, με τόσο μεγάλες παρεμβάσεις στο τοπίο και στο περιβάλλον, μπορούν να υλοποιηθούν σε κράτος μέλος της ΕΕ χωρίς διαφάνεια και συμμετοχή του κοινού στη λήψη αποφάσεων. Εδώ και πολλά χρόνια υπάρχει σε ευρωπαϊκό επίπεδο η υποχρέωση να ακολουθούνται διαδικασίες που διασφαλίζουν ότι κάθε σχέδιο που ενδέχεται να έχει επιπτώσεις στο περιβάλλον υπόκειται σε διαβούλευση που πραγματοποιείται σε πρώιμο στάδιο της διαδικασίας, όχι όταν τα έργα έχουν αποφασιστεί.
Ενώ η μετάβαση σε ένα άλλο ενεργειακό μοντέλο είναι απαραίτητη για περιβαλλοντικούς και οικονομικούς λόγους, ο τρόπος που θα προωθηθούν οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας πρέπει να λαμβάνει υπόψη ότι οι τοπικές κοινωνίες δεν λένε ένα απλό ναι ή όχι. Πρέπει να είναι αυτές που έχουν την πλήρη ιδιοκτησία ή σημαντικό ποσοστό ιδιοκτησίας των επενδύσεων ΑΠΕ που γίνονται, αποφασίζουν για την έκταση και την χωροθέτηση των επενδύσεων, επωφελούνται περιβαλλοντικά και οικονομικά από την αλλαγή του ενεργειακού μοντέλου. Στο κυρίαρχο ενεργειακό μοντέλο, η ενέργεια παράγονταν από μεγάλες επιχειρήσεις που συγκέντρωναν εκείνες όλο τον πλούτο, αλλά η νέα «ενεργειακή επανάσταση» στοχεύει στο να περάσει η ενέργεια στις κοινότητες (communityenergy) και να βασίζεται αποκλειστικά σε ανανεώσιμες πηγές. Σημειωτέο ότι τουριστικοί προορισμοί που ακολουθούν αυτό το μοντέλο πετυχαίνουν βελτίωση του τουριστικού προϊόντος και της προβολής τους στις πιο προνομιακές τουριστικές αγορές.
Το προτεινόμενο σχέδιο δεν συμμορφώνεται με αυτές τις βασικές επιλογές. Το να απορρίψουμε, όμως, συνολικά την ανάγκη προώθησης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας εξαιτίας μιας μονόπλευρης ενημέρωσης, που αγνοεί την αναγκαιότητα της ενεργειακής μετάβασης σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας λόγω της κλιματικής αλλαγής, είναι μια επιλογή που διατηρεί το σημερινό απαράδεκτο, επίσης, καθεστώς.
Ασκούμε κριτική στο επενδυτικό σχέδιο που προωθείται σήμερα αλλά όχι με λάθος, αντιεπιστημονικά επιχειρήματα που μας εκθέτουν, όπως για κάποιες συνωμοτικές θεωρίες περί της «πράσινης ανάπτυξης», περί της δήθεν ανικανότητας της αιολικής και γενικότερα της ανανεώσιμης ενεργείας να αντικαταστήσει την ενέργεια από ορυκτά καύσιμα, για δήθεν επιπτώσεις στην υγεία κα. Πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι όλες οι χώρες με την Συμφωνία του Παρισιού για το Κλίμα (2015) δεσμεύτηκαν να σταματήσουν πλήρως τη χρήση ορυκτών καυσίμων μέχρι το αργότερο το 2050. Χώρες, όπως η Γερμανία, η Σκωτία, η Νορβηγία, η Δανία έχουν ήδη παρουσιάσει τα σχέδια τους, ενώ και η χώρα μας είναι υποχρεωμένη να το κάνει.
Όταν πρωτο-συζητήθηκε το θέμα στο τότε Περιφερειακό Συμβούλιο Ν. Αιγαίου, ο Νίκος Χρυσόγελος (Περιφερειακός Σύμβουλος με τον Οικολογικό Άνεμο κι ευρωβουλευτής τότε) υπέβαλε ένα σχέδιο απόφασης που υπερψηφίστηκε «για απόρριψη της συγκεκριμένης επένδυσης». Αλλά η απόφαση συνοδεύονταν από θετική πρόταση, για ανάληψη πρωτοβουλιών από την περιφέρεια και τις τοπικές κοινωνίες για προώθηση συνεργατικών ενεργειακών σχημάτων για την προώθηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στα νησιά προς όφελος των νησιωτικών κοινωνιών και του περιβάλλοντος.
Προφανώς δεν θα δεχθεί μια τοπική κοινωνία μια πρόχειρη τεχνική μελέτη που ορίζει την «φέρουσα ικανότητα» της Πάρου σε 100 ανεμογεννήτριες, χωρίς να έχει πάρει υπόψη την κλίμακα και τις ιδιαίτερες πολιτισμικές και περιβαλλοντικές ιδιαιτερότητες των Κυκλάδων. Το ενεργειακό μοντέλο της Πάρου και του Ν. Αιγαίου πρέπει να διαμορφωθεί με συμμετοχικό τρόπο, λαμβάνοντας υπόψη τις επιστημονικές και τεχνολογικές εξελίξεις αλλά και τις δεσμεύσεις που έχουμε ως κοινωνία να προστατέψουμε το κλίμα για τα παιδιά μας. Ας μην ξεχνάμε ότι τα νησιά είναι ιδιαίτερα ευάλωτα στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής.
Ο κόσμος είναι εξοργισμένος κι αρνητικός, δικαιολογημένα, αλλά η οργή πρέπει να μετατραπεί σε συνειδητή επιλογή ενός διαφορετικού ενεργειακού μοντέλου. Κάποια στιγμή θα έρθουν σίγουρα να μας μιλήσουν για την αναγκαιότητα των επενδύσεων, για τις δεσμεύσεις μείωσης των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, για το σημαντικό αιολικό δυναμικό των Κυκλάδων και για αντισταθμιστικά οφέλη. Τότε το ξερό «όχι στις ανεμογεννήτριες» δεν θα είναι αξιόπιστος λόγος! Πρέπει να έχουμε διαμορφώσει το δικό μας όραμα και το δικό μας εναλλακτικό σχέδιο. Ποια πρέπει να είναι αυτά;
Το όραμά μας λοιπόν μπορεί να περιλαμβάνει αντί για έργα σαν τα προτεινόμενα του «σχεδίου Κοπελούζου/ENEL» για τα νησιά Άνδρο, Τήνο, Πάρο και Νάξο, ένα διαφορετικό, εναλλακτικό σχέδιο που θα έχει ως πρωταγωνιστές τις τοπικές κοινωνίες. Προτείνουμε τη δημιουργία δημοκρατικά οργανωμένης «συμμετοχικής Εταιρίας Παραγωγής Πράσινης Ενέργειας» (ενεργειακός συνεταιρισμός, όπως οι 2500 που υπάρχουν σήμερα στην Ευρωπαϊκή Ένωση και χιλιάδες άλλοι στις ΗΠΑ), με μέλη πολίτες και, πιθανόν, σε συνεργασία με την Περιφέρεια, τους Δήμους, τη τοπική ΔΕΗ, επαγγελματικούς, κοινωνικούς και περιβαλλοντικούς φορείς, εμπορικούς συλλόγους, εργατικά κέντρα και σωματεία, εργαζόμενους στο ΝΕΩΡΙΟ, τουριστικούς φορείς, ιδιωτικές επιχειρήσεις. Μια τέτοια συνεργατική/συνεταιριστική επιχείρηση μπορεί να προωθήσει τις επενδύσεις στις ΑΠΕ (αιολική, ηλιακή, βιομάζα, γεωθερμία χαμηλής ενθαλπίας, κυματική κα) στην Πάρο. Ένα τέτοιο μοντέλο μπορεί να βοηθήσει να απεξαρτηθούν τα νησιά από τα ορυκτά καύσιμα (πετρέλαιο) και ταυτοχρόνως να διατηρήσει τα οικονομικά οφέλη στις τοπικές κοινωνίες.
Τέτοια σχήματα δεν μπορούν να ελεγχθούν από κάποιους που θα συγκέντρωναν «μετοχές», αλλά, αντιθέτως, διασφαλίζουν ότι θα παραμείνουν υπό τον έλεγχο των τοπικών κοινωνιών που θα κατευθύνουν τις επενδύσεις, λαμβάνοντας υπόψη το τοπικό περιβάλλον, τις ανάγκες της κοινωνίας και την προσπάθεια προστασίας του κλίματος.
Είμαστε πρόθυμοι να βοηθήσουμε την Παριανή κοινωνία να προχωρήσει προς μια τέτοια κατεύθυνση αξιοποιώντας την ευρωπαϊκή τεχνογνωσία.