Ναι είναι εφικτό η ενέργεια - όχι μόνο η παραγωγή της από ανανεώσιμες πηγές - αλλά και τα σύγχρονα δίκτυα διανομής της να περάσουν σε συνεταιρισμούς πολιτών. Μιλάμε για την «κοινοτική ενέργεια», την μεγάλη ειρηνική ενεργειακή επανάσταση.

Κατά την διάρκεια της επίσκεψής μας στο Βερολίνο (αντιπροσωπεία του «Ανέμου Ανανέωσης», του Δήμου Αθηναίων και εκπαιδευτικών), στο πλαίσιο της στενής συνεργασίας που έχει αναπτύξει ο «Άνεμος Ανανέωσης» με την σημαντική πρωτοβουλία πολιτών "Respect for Greece" είχαμε την ευκαιρία να συναντηθούμε με εκπαιδευτικούς φορείς, κέντρα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης, βουλευτές, εκπροσώπους δήμων, στελέχη της διοίκησης, εκπροσώπους φορέων, ειδικούς, αρχιτέκτονες, ενεργούς πολίτες αλλά και με εκπροσώπους της πρωτοβουλίας “Buergerenergie Berlin”.

To ενδιαφέρον της πρωτοβουλίας “Buergerenergie Berlin” είναι ότι δημιουργεί έναν συνεταιρισμό χιλιάδων πολιτών ο οποίος υποβάλει πρόταση προς το Κοινοβούλιο του Βερολίνου για να αναλάβει το δίκτυο διανομής της ενέργειας και την μετατροπή του σε δίκτυο διανομής πράσινης ενέργειας. Το θέμα έχει συζητηθεί στο κοινοβούλιο του Βερολίνου, ενώ είχαμε την ευκαιρία - στη διάρκεια της συνάντησής μας με βουλευτές των Πράσινων, των Σοσιαλδημοκρατών και της Αριστεράς που σχηματίζουν την κυβερνητική πλειοψηφία - να διαπιστώσουμε ότι υπάρχει θετική ανταπόκριση, Το κοινοβούλιο θα αποφασίσει σύντομα ποια από τις προτάσεις που έχουν υποβληθεί θα επιλέξει. Ο ενεργειακός συνεταιρισμός (“Buergerenergie Berlin”) έχει προτείνει να συνεργαστεί με την Δημοτική Επιχείρηση για την Ενέργεια που δημιουργήθηκε πρόσφατα.

Στην πρωτοβουλία αυτή συμμετέχουν πολίτες από κάθε κοινωνική ομάδα, από τον Lukas Beckmann, ιδρυτικό μέλος και σημαντική προσωπικότητα του οικολογικού κινήματος της Γερμανίας (διετέλεσε βουλευτής των Πράσινων αλλά και ιδρυτής της σημαντικής συνεταιριστικής τράπεζας GLS), τους πρωτεργάτες του ενεργειακού συνεταιρισμού EWS Schoenau, που ιδρύθηκε αμέσως μετά το Τσέρνομπιλ για να δώσει τη δυνατότητα στους πολίτες να «βγουν» από το δίκτυο ηλεκτρισμού που παράγεται από πυρηνικά εργοστάσια, μέχρι φοιτητές και καλλιτέχνες.

Στο Βερολίνο διαπιστώνεις ότι ο Δήμος δεν είναι για τυπικούς λόγους σε διεθνή κι ευρωπαϊκά δίκτυα πόλεων για το κλίμα και την ανανεώσιμη ενέργεια αλλά το εννοεί, σχεδιάζει την πλήρη έξοδο από τα ορυκτά καύσιμα μέχρι το 2045, το κλείσιμο των ορυχείων κάρβουνου και λιγνίτη και των μονάδων άνθρακα και λιγνίτη άμεσα (λαμβάνοντας κοινωνικά μέτρα και για όσους εργάζονται στον τομέα), την πυρηνική ενέργεια και το πετρέλαιο, την απόσυρση όλων των επενδυτικών κεφαλαίων του από funds που συνδέονται με το πετρέλαιο, το κάρβουνο, τον λιγνίτη, τα πυρηνικά και τους εξοπλισμούς. Ιδιαίτερη έμφαση δίνει στην εξοικονόμηση ενέργειας διαθέτοντας εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ για την ενεργειακή αναβάθμιση των κτιρίων, μεταξύ άλλων των δημόσιων κτιρίων και των σχολείων.

Η χώρα μας θα έπρεπε να πρωτοστατεί στην μετάβαση στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας μέσα από κοινοτικά, συνεργατικά ενεργειακά μοντέλα. Όχι μόνο λόγω της ηλιοφάνειας και των ανέμων που ευνοούν την παραγωγή ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές ή λόγω των σημαντικών πανεπιστημιακών κι ερευνητικών κέντρων που διαθέτουμε ως χώρα.  Αλλά και διότι η μεγάλη εξάρτησή μας από το πετρέλαιο, η συνεχιζόμενη παραγωγή ενέργειας στα νησιά με χρήση πετρελαίου, η εισαγωγή σήμερα του 20% της ηλεκτρικής ενέργειας, τα «δικαιώματα εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου» έχουν συμβάλει σε σημαντικό βαθμό στην οικονομική και δημοσιονομική κρίση όσο και στην μεγάλη επιβάρυνση των νοικοκυριών μέσα από τους λογαριασμούς ενέργειας.

Δυστυχώς, όλα αυτά τα χρόνια η πολιτική συζήτηση έχει κατευθυνθεί προς άλλες λογικές, αντί να προτάξουμε βαθιές κοινωνικές και οικολογικές αλλαγές που και τα δημοσιονομικά προβλήματα θα αντιμετώπιζαν και στην δημιουργία μιας πιο βιώσιμης οικονομίας και κοινωνίας θα συνέβαλλαν. Αλλά, έστω και τώρα, αυτή η συζήτηση πρέπει να ανοίξει.

Ο Άνεμος Ανανέωσης προετοιμάζει μια σειρά πρωτοβουλίες από το φθινόπωρο, σε συνεργασία με άλλους φορείς και πολίτες για την αντιμετώπιση της ενεργειακής φτώχειας μέσα από την κοινωνική και πράσινη καινοτομία στην πράξη, την παραγωγή ενέργειας μέσα από συνεργατικά σχήματα, την εκπαίδευση στην πράσινη ενέργεια και την αξιοποίηση της υπάρχουσας ευρωπαϊκής εμπειρίας. Αξιοποιώντας πάντα τις συνεργασίες μας με ευρωπαϊκά δίκτυα και φορείς.

Των

Νίκου Χρυσόγελου

(πρώην Ευρωβουλευτή

& Περιφερειακού Συμβούλου Ν. Αιγαίου)

και Νικόλα Στεφάνου

(επιχειρηματία διαδικτύου)

Τα θέματα που απασχολούν τις κοινωνίες δεν μπορεί να είναι άσπρο-μαύρο. Για παράδειγμα, μπορούμε να απορρίψουμε μια πρόταση αλλά δεν είναι απαραίτητο να διατηρήσουμε μια κατάσταση. Aν αυτή δεν είναι συμβατή πλέον με τις ανάγκες και αξίες της κοινωνίας, υπάρχει η δυνατότητα να επιλέξουμε μια άλλη καλύτερη που θα είναι προς το συμφέρον της τοπικής κοινωνίας και του περιβάλλοντος. Αυτό ισχύει, για παράδειγμα, με το θέμα των ανεμογεννητριών στην Πάρο ή και σε άλλες περιοχές.

Οι κοινωνίες πρέπει να συζητάνε δημοκρατικά και με επιχειρήματα τις διαφορετικές επιλογές που υπάρχουν και να αναζητούν αυτή που είναι πιο ωφέλιμη για την κοινωνία και το περιβάλλον, συγκεντρώνει ευρύτερη συναίνεση κι αντιμετωπίζει τα υπαρκτά, μεγάλα περιβαλλοντικά και κλιματικά προβλήματα. Χρειάζεται προσοχή, όταν απορρίπτουμε μια επιλογή, να μην πετάμε με τα απόνερα και το μωρό.

Στην παθιασμένη ατμόσφαιρα που επικρατεί αυτή τη στιγμή στην Πάρο όπου κάθε γνώμη έστω και λίγο διαφοροποιημένη θεωρείτε «προδοσία», δεν είναι εύκολο να ακουστεί, ακόμα περισσότερο να κατανοηθεί, μια θέση διαφορετική τόσο από το σχέδιο που προωθείτε όσο και από την επικρατούσα θέση που αρκείται σε ένα ξερό «όχι στις ανεμογεννήτριες».

Είναι βέβαιο ωστόσο ότι η μεγάλη κινητοποίηση του κόσμου που επιτεύχθηκε στην Πάρο είναι απαραίτητη για να εμποδιστεί το συγκεκριμένο (απαράδεκτο!) επενδυτικό σχέδιο ανάπτυξης αιολικών πάρκων που πάει να υλοποιηθεί στο νησί. Η αντίθεση, όμως, προς αυτό το σχέδιο δεν μπορεί να οδηγήσει στην διατήρηση της σημερινής, επίσης απαράδεκτης κατάστασης, αφού η ενέργεια που χρειάζεται η Πάρος παράγεται σήμερα από «βρώμικες», μη ανανεώσιμες πηγές, όπως το πετρέλαιο. Το αποτέλεσμα είναι προβληματικό και ορατό: ρυπαίνεται το περιβάλλον και συμβάλλουμε στην επιδείνωση της κλιματικής αλλαγής. Επίσης, η εισαγωγή πετρελαίου επιβαρύνει τα δημοσιονομικά και την οικονομία των νοικοκυριών και της χώρας. Κατά συνέπεια, χρειάζεται ένα πραγματικά εναλλακτικό σχέδιο αειφόρου ανάπτυξης που θα αφορά τη θέση της Πάρου στο νέο ενεργειακό τοπίο και τη συμμέτοχή της στην μείωση των εκπομπών CO2 που αλλάζει, όπως όλοι πλέον γνωρίζουν, ραγδαία το κλίμα.

Γιατί λέμε «όχι στο προτεινόμενο σχέδιο»: Το προτεινόμενο σχέδιο είναι καταρχάς προκλητικό αφού είναι αδιανόητο να πιστεύουν κάποιοι ότι τέτοια σχέδια, με τόσο μεγάλες παρεμβάσεις στο τοπίο και στο περιβάλλον, μπορούν να υλοποιηθούν σε κράτος μέλος της ΕΕ χωρίς διαφάνεια και συμμετοχή του κοινού στη λήψη αποφάσεων. Εδώ και πολλά χρόνια υπάρχει σε ευρωπαϊκό επίπεδο η υποχρέωση να ακολουθούνται διαδικασίες που διασφαλίζουν ότι κάθε σχέδιο που ενδέχεται να έχει επιπτώσεις στο περιβάλλον υπόκειται σε διαβούλευση που πραγματοποιείται σε πρώιμο στάδιο της διαδικασίας, όχι όταν τα έργα έχουν αποφασιστεί.

Ενώ η μετάβαση σε ένα άλλο ενεργειακό μοντέλο είναι απαραίτητη για περιβαλλοντικούς και οικονομικούς λόγους, ο τρόπος που θα προωθηθούν οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας πρέπει να λαμβάνει υπόψη ότι οι τοπικές κοινωνίες δεν λένε ένα απλό ναι ή όχι. Πρέπει να είναι αυτές που έχουν την πλήρη ιδιοκτησία ή σημαντικό ποσοστό ιδιοκτησίας των επενδύσεων ΑΠΕ που γίνονται,  αποφασίζουν για την έκταση και την χωροθέτηση των επενδύσεων, επωφελούνται περιβαλλοντικά και οικονομικά από την αλλαγή του ενεργειακού μοντέλου. Στο κυρίαρχο ενεργειακό μοντέλο, η ενέργεια παράγονταν από μεγάλες επιχειρήσεις που συγκέντρωναν εκείνες όλο τον πλούτο, αλλά η νέα «ενεργειακή επανάσταση» στοχεύει στο να περάσει η ενέργεια στις κοινότητες (communityenergy) και να βασίζεται αποκλειστικά σε ανανεώσιμες πηγές. Σημειωτέο ότι τουριστικοί προορισμοί που ακολουθούν αυτό το μοντέλο πετυχαίνουν βελτίωση του τουριστικού προϊόντος και της προβολής τους στις πιο προνομιακές τουριστικές αγορές.   

Το προτεινόμενο σχέδιο δεν συμμορφώνεται με αυτές τις βασικές επιλογές. Το να απορρίψουμε, όμως, συνολικά την ανάγκη προώθησης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας εξαιτίας μιας μονόπλευρης ενημέρωσης, που αγνοεί την αναγκαιότητα της ενεργειακής μετάβασης σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας λόγω της κλιματικής αλλαγής, είναι μια επιλογή που διατηρεί το σημερινό απαράδεκτο, επίσης, καθεστώς.

Ασκούμε κριτική στο επενδυτικό σχέδιο που προωθείται σήμερα αλλά όχι με λάθος, αντιεπιστημονικά επιχειρήματα που μας εκθέτουν, όπως για κάποιες συνωμοτικές θεωρίες περί της «πράσινης ανάπτυξης», περί της δήθεν ανικανότητας της αιολικής και γενικότερα της ανανεώσιμης ενεργείας να αντικαταστήσει την ενέργεια από ορυκτά καύσιμα, για δήθεν επιπτώσεις στην υγεία κα. Πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι  όλες οι χώρες με την Συμφωνία του Παρισιού για το Κλίμα (2015) δεσμεύτηκαν να σταματήσουν πλήρως τη χρήση ορυκτών καυσίμων μέχρι το αργότερο το 2050. Χώρες, όπως η Γερμανία, η Σκωτία, η Νορβηγία, η Δανία έχουν ήδη παρουσιάσει τα σχέδια τους, ενώ και η χώρα μας είναι υποχρεωμένη να το κάνει.

Όταν πρωτο-συζητήθηκε το θέμα στο τότε Περιφερειακό Συμβούλιο Ν. Αιγαίου, ο  Νίκος Χρυσόγελος (Περιφερειακός Σύμβουλος με τον Οικολογικό Άνεμο κι ευρωβουλευτής τότε) υπέβαλε ένα σχέδιο απόφασης που υπερψηφίστηκε «για απόρριψη της συγκεκριμένης επένδυσης». Αλλά η απόφαση συνοδεύονταν από θετική πρόταση, για ανάληψη πρωτοβουλιών από την περιφέρεια και τις τοπικές κοινωνίες για προώθηση συνεργατικών ενεργειακών σχημάτων για την προώθηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στα νησιά προς όφελος των νησιωτικών κοινωνιών και του περιβάλλοντος.

Προφανώς δεν θα δεχθεί μια τοπική κοινωνία μια πρόχειρη τεχνική μελέτη που ορίζει την «φέρουσα ικανότητα» της Πάρου σε 100 ανεμογεννήτριες, χωρίς να έχει πάρει υπόψη την κλίμακα και τις ιδιαίτερες πολιτισμικές και περιβαλλοντικές ιδιαιτερότητες των Κυκλάδων.  Το ενεργειακό μοντέλο της Πάρου και του Ν. Αιγαίου πρέπει να διαμορφωθεί με συμμετοχικό τρόπο, λαμβάνοντας υπόψη τις επιστημονικές και τεχνολογικές εξελίξεις αλλά και τις δεσμεύσεις που έχουμε ως κοινωνία να προστατέψουμε το κλίμα για τα παιδιά μας. Ας μην ξεχνάμε ότι τα νησιά είναι ιδιαίτερα ευάλωτα στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής.

Ο κόσμος είναι εξοργισμένος κι αρνητικός, δικαιολογημένα, αλλά η οργή πρέπει να μετατραπεί σε συνειδητή επιλογή ενός διαφορετικού ενεργειακού μοντέλου. Κάποια στιγμή θα έρθουν σίγουρα να μας μιλήσουν για την αναγκαιότητα των επενδύσεων, για τις δεσμεύσεις μείωσης των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, για το σημαντικό αιολικό δυναμικό των Κυκλάδων και για αντισταθμιστικά οφέλη. Τότε το ξερό «όχι στις ανεμογεννήτριες» δεν θα είναι αξιόπιστος λόγος! Πρέπει να έχουμε διαμορφώσει το δικό μας όραμα και το δικό μας εναλλακτικό σχέδιο. Ποια πρέπει να είναι αυτά;

Το όραμά μας λοιπόν μπορεί να περιλαμβάνει αντί για έργα σαν τα προτεινόμενα του «σχεδίου Κοπελούζου/ENEL» για τα νησιά Άνδρο, Τήνο, Πάρο και Νάξο, ένα διαφορετικό, εναλλακτικό σχέδιο που θα έχει ως πρωταγωνιστές τις τοπικές κοινωνίες. Προτείνουμε τη δημιουργία δημοκρατικά οργανωμένης «συμμετοχικής Εταιρίας Παραγωγής Πράσινης Ενέργειας» (ενεργειακός συνεταιρισμός, όπως οι 2500 που υπάρχουν σήμερα στην Ευρωπαϊκή Ένωση και χιλιάδες άλλοι στις ΗΠΑ), με μέλη πολίτες και, πιθανόν, σε συνεργασία με την Περιφέρεια, τους Δήμους, τη τοπική ΔΕΗ, επαγγελματικούς, κοινωνικούς και περιβαλλοντικούς φορείς, εμπορικούς συλλόγους, εργατικά κέντρα και σωματεία, εργαζόμενους στο ΝΕΩΡΙΟ, τουριστικούς φορείς, ιδιωτικές επιχειρήσεις. Μια τέτοια συνεργατική/συνεταιριστική επιχείρηση μπορεί να προωθήσει τις επενδύσεις στις ΑΠΕ (αιολική, ηλιακή, βιομάζα, γεωθερμία χαμηλής ενθαλπίας, κυματική κα) στην Πάρο. Ένα τέτοιο μοντέλο μπορεί να βοηθήσει να απεξαρτηθούν τα νησιά από τα ορυκτά καύσιμα (πετρέλαιο) και ταυτοχρόνως να διατηρήσει τα οικονομικά οφέλη στις τοπικές κοινωνίες.

Τέτοια σχήματα δεν μπορούν να ελεγχθούν από κάποιους που θα συγκέντρωναν «μετοχές», αλλά, αντιθέτως, διασφαλίζουν ότι θα παραμείνουν υπό τον έλεγχο των τοπικών κοινωνιών που θα κατευθύνουν τις επενδύσεις, λαμβάνοντας υπόψη το τοπικό περιβάλλον, τις ανάγκες της κοινωνίας και την προσπάθεια προστασίας του κλίματος.

Είμαστε πρόθυμοι να βοηθήσουμε την Παριανή κοινωνία να προχωρήσει προς μια τέτοια κατεύθυνση αξιοποιώντας την ευρωπαϊκή τεχνογνωσία.

Οι ΠΡΑΣΙΝΟΙ-ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗ συμπαραστεκόμαστε στις κινητοποιήσεις πολιτών, και συλλογικοτήτων, για την αποτροπή πλειστηριασμών κατοικιών από τις τράπεζες. Παρά τις διαβεβαιώσεις της κυβέρνησης ότι δεν θα γίνουν πλειστηριασμοί η πραγματικότητα, με πιο πρόσφατο παράδειγμα όσα επιχειρήθηκαν να γίνουν στη Θεσσαλονίκη, την διαψεύδει. Κατοικίες αξίας εκατό το πολύ χιλιάδων ευρώ (και όχι βίλλες εκατομμυρίων ευρώ) επιχειρήθηκε να βγουν στο σφυρί για χρέη κάτω των πέντε και των δέκα χιλιάδων. Μπροστά στην απερίγραπτη αυτή αναλγησία, η κινητοποίηση πολιτών στην αίθουσα δικαστηρίου, με τα ΜΑΤ να είναι παρόντα μέσα και έξω από την αίθουσα, κατάφερε να ακυρώσει την όλη διαδικασία.

Δείγματα συμπαράστασης και πολιτικής ευαισθησίας σαν κι αυτά, σε μία κοινωνία που γίνεται, ή μάλλον που επιχειρείται να γίνει, όλο και πιο απαθής, ξεχωρίζουν. Μπροστά σε μία κυβέρνηση που έχει ξεχάσει και έχει προδώσει τις ρίζες της, και που μας καλεί, με περίσσεια αναλγησίας, μέσω του υπουργού εργασίας κ. Κατρούγκαλου, να βγούμε στους δρόμους και να διαδηλώσουμε εναντίον των μέτρων που ο ίδιος έχει πάρει(!), η υπεράσπιση της αξιοπρέπειάς μας αλλά και της δημοκρατίας, είναι πια υπόθεση των ίδιων των πολιτών. 

Οι ΠΡΑΣΙΝΟΙ-ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗ τονίζουμε ότι η κρίση δεν θα αντιμετωπιστεί ριζικά αν δεν υπάρξει μια ολοκληρωμένη πολιτική που θα βοηθήσει τους πολίτες να αποπληρώσουν (χωρίς υπερβολικές και άδικες επιβαρύνσεις) το δάνειο τους και θα περιορίσει τις υπερβολικές απαιτήσεις των τραπεζών, που συχνά προέρχονται από τα υψηλά επιτόκια και τον άκριτο δανεισμό. Μεταξύ άλλων, προτείνουμε να δοθεί η δυνατότητα στους πολίτες να «αγοράσουν» οι ίδιοι το δάνειό τους σε χαμηλότερες τιμές, και σε κάθε περίπτωση σε τιμές που πρόκειται να το αγοράσουν τα κερδοσκοπικά funds. Σε όσους αποπληρώνουν κανονικά τα δάνειά τους πρέπει να δοθούν ισχυρά φορολογικά κι άλλα κίνητρα ώστε να μην είναι οι αδικημένοι των ρυθμίσεων.

Οι ΠΡΑΣΙΝΟΙ-ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗ υποστηρίζουμε ότι η χώρα μας χρειάζεται μια ολοκληρωμένη στρατηγική για την κοινωνική κατοικία (είμαστε η μόνη που δεν έχει, αν και η κρίση έχει πλήξει την κατοικία). Μια πολιτική που θα αξιοποιεί την ευρωπαϊκή εμπειρία, και θα δίνει έμφαση σε σχήματα κοινωνικής κατοικίας που θα έχουν συλλογική/συνεταιριστική μορφή. Τα σχήματα αυτά πρέπει να αναπτύξουν λύσεις και για τις κατοικίες που σήμερα είναι υποθηκευμένες και οι ιδιοκτήτες τους κινδυνεύουν να τις χάσουν λόγω αδυναμίας να αποπληρώσουν τα δάνεια.

Οι ΠΡΑΣΙΝΟΙ-ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗ υποστηρίζουμε την ανάπτυξη νέων χρηματο-οικονομικών εργαλείων  που θα μπορούσαν να συμβάλλουν και στην χρηματοπιστωτική σταθερότητα, μέσω παρεμβάσεων ενεργειακής αποτελεσματικότητας στα κτίρια που έχουν μπει υποθήκη για τη σύναψη δανείου στο παρελθόν, όπως υποστηρίζει και η Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία Στεγαστικών Δανείων. Με δεδομένο ότι σήμερα τα νοικοκυριά δαπανούν μεγάλο ποσοστό του εισοδήματός τους για κάλυψη των αναγκών τους σε ηλεκτρισμό και θέρμανση/δροσισμό, η ενεργειακή αναβάθμιση των κατοικιών μειώνει το ρίσκο για “κόκκινα δάνεια”, αφού μειώνονται οι δαπάνες για την ενέργεια και έτσι οι δανειολήπτες διατηρούν μεγαλύτερο ποσοστό του εισοδήματος τους για την κάλυψη άλλων αναγκών, αλλά και για την αποπληρωμή του δανείου τους.

Χρειαζόμαστε νέες και καινοτόμες πολιτικές. Είναι η ώρα των μεγάλων αλλαγών που ξεπερνούν το σημερινό πολιτικό σύστημα.