Η Σκωτία παράγει 500 MW ηλεκτρικής ενέργειας από συνεταιρισμούς και τοπικούς φορείς. Καμπάνια για πιο φιλόδοξους στόχους.

Υπάρχουν καλά παραδείγματα τα οποία θα μπορούσαν να μας βοηθήσουν να στραφούμε σε ένα πιο βιώσιμο ενεργειακό και παραγωγικό μοντέλο και στη χώρα μας. Η Σκωτία αποτελεί ένα παρόμοιο καλό παράδειγμα. Έχει δεσμευτεί να στραφεί γρήγορα προς τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και πετυχαίνει ήδη μερικά σημαντικά αποτελέσματα.

Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, η Σκωτία  κάλυψε το 57,7% των αναγκών της σε ηλεκτρική ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές το 2015, ξεπερνώντας τον στόχο που είχε τεθεί για 50% μέχρι τότε, πετυχαίνοντας μια μεγάλη αύξηση σε σχέση με τα ποσοστά του 2014. Μέσα σε 15 χρόνια έχει καταφέρει να αλλάξει το ενεργειακό μοντέλο της, από ένα βρώμικο και βασισμένο σε ορυκτά καύσιμα προς ένα μοντέλο που βασίζεται πλέον σε σημαντικό βαθμό στις ανανεώσιμες πηγές. Μάλιστα  στόχος της χώρας είναι να παράγει το 100% της ηλεκτρικής ενέργειας που χρειάζεται από ανανεώσιμες πηγές μέχρι το 2020.

Παράλληλα, όμως, κατάφερε να ηγείται και στο θέμα της λεγόμενης «κοινοτικής ενέργειας» (community power)  και να παράγει 500 MW ανανεώσιμης ενέργειας από «κοινότητες και τοπικούς φορείς». Ο στόχος αυτός είχε τεθεί για το 2020 αλλά η κινητοποίηση των πολιτών οδήγησε στην επίτευξη αυτού του στόχου τον Οκτώβριο του 2015. Σε αυτό συνέβαλε σημαντικά η ανάπτυξη υποστηρικτικών μηχανισμών, μεταξύ των οποίων τo CARES - Community and Renewable Energy Scheme - αλλά και η κινητοποίηση οικολογικών οργανώσεων (όπως οι Friends of the Earth), της τοπικής αυτοδιοίκησης καθώς και των συνεταιρισμών.

Πολλοί είχαν υποστηρίξει από την αρχή ότι ο στόχος των 500 MW ανανεώσιμης ενέργειας από τοπικές κοινότητες και συνεταιρισμούς μέχρι το 2020 δεν ήταν φιλόδοξος, κάτι που επιβεβαιώθηκε στην πράξη. Τώρα λοιπόν πρέπει να υιοθετηθεί ένας πιο φιλόδοξος στόχος. Έχει ξεκινήσει ήδη μια πρωτοβουλία για να δεσμευτούν τα πολιτικά κόμματα να υιοθετήσουν τον στόχο των 1GW ανανεώσιμης ενέργειας από τοπικές κοινότητες και συνεταιρισμούς μέχρι το 2020  και των δύο 2GW μέχρι το 2030. 

Η καμπάνια αυτή θεωρεί καθοριστική την σημασία της υιοθέτησης ενός πιο φιλόδοξου στόχους γιατί:

• Ο καθορισμός του στόχου παραγωγής 500 MW ανανεώσιμης ενέργειας από τοπικές κοινότητες και συνεταιρισμούς μέχρι το 2020  και η δημιουργία υποστηρικτικών μηχανισμών συνέβαλαν σημαντικά στην επίτευξη του στόχου πολύ πιο γρήγορα και κατέστησαν τη Σκωτία ηγέτη στην μετάβαση σε ένα νέο, πιο δίκαιο και βασισμένο στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας μέλλον.
• Από την στιγμή που επιτεύχθηκε ο στόχος των 500MW ήδη από το 2015, δηλαδή 5 χρόνια πιο νωρίς, χρειάζεται ένα πολιτικό πλαίσιο που θα ενισχύσει τόσο τα υποστηρικτικά σχήματα CARES όσο και τα προγράμματα των τοπικών κοινοτήτων και των συνεταιρισμών και θα συμβάλλει στην μετάβαση προς την οικονομία των ανανεώσιμων πηγών.
• Υιοθετώντας τους στόχους του 1GW μέχρι το 2020 και του 2GW μέχρι το 2030 θα σταλεί ένα σαφές μήνυμα προς τις τοπικές κοινωνίες ώστε να προετοιμάσουν τα δικά τους σχέδια για παραγωγή ηλεκτρισμού ή θέρμανσης από ανανεώσιμες πηγές με δική τους πρωτοβουλία.

Το κλείσιμο του τελευταίου σταθμού κάρβουνου στη Σκωτία

Στις 24 Μαρτίου 2016 έκλεισε ο σταθμός Longannet παραγωγής ρεύματος με τη χρήση κάρβουνου Fife, μετά από 45 χρόνια λειτουργίας. Δίκαια χαρακτηρίστηκε ως η έναρξη του τέλους των ορυκτών καυσίμων στην Σκωτία.  Είναι η πρώτη φορά μετά από 115 χρόνια που η Σκωτία δεν θα έχει σε λειτουργία κάποια μονάδα παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας με χρήση κάρβουνου. Είναι μια χώρα στην οποία ξεκίνησε η βιομηχανική επανάσταση και το κλείσιμο του τελευταίου ανθρακικού σταθμού ηλεκτρικής ενέργειας σηματοδοτεί την μετάβαση σε μια νέα εποχή όχι μόνο για την Σκωτία αλλά και για την Ευρώπη, αφού η μονάδα Longannet ήταν ο τρίτος μεγαλύτερος ηλεκτρικός σταθμός στην Ευρώπη που λειτουργούσε με κάρβουνο. Όταν άνοιξε το 1970 ήταν ο μεγαλύτερος παρόμοιος σταθμός στην Ευρώπη. Σήμερα η μόνη μονάδα που συνεχίζει να παράγει ηλεκτρική ενέργεια με ορυκτά καύσιμα στην Σκωτία είναι η μονάδα φυσικού αερίου στο Peterhead. Η καύση κάρβουνου για παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας ξεκίνησε το 1901 στον σταθμό Pinkston στη Γλασκώβη, με στόχο να κινούνται με ηλεκτρισμό τα τραμ και να φωτίζονται οι δρόμοι το βράδυ. Ορισμένοι σταθμοί άνοιξαν τα επόμενα χρόνια, αλλά έκλεισαν κάποιες δεκαετίες αργότερα. Δυο επίσης μονάδες στο Cockenzie έκλεισαν το φθινόπωρο του 2015.

Η μονάδα στο Longannet παρήγαγε 10.000.000 τόνους διοξειδίου του άνθρακα το χρόνο σε πλήρη λειτουργία, το 1/5 όλων των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου της Σκωτίας. Ο σταθμός έκαιγε 4.500.000 τόνους κάρβουνου ετησίως, αλλά σύμφωνα με τις εκτιμήσεις ειδικών και της περιβαλλοντικής οργάνωσης “Friends of the Earth”, μόνο το 40% της παραγόμενης ενέργειας κατέληγε ως χρήσιμη ηλεκτρική, ενώ το 60% κατέληγε είτε στην καμινάδα είτε στα νερά του Forth. Μεγάλο ποσοστό του κάρβουνου εισάγονταν τα τελευταία χρόνια, μια και συνέφερε περισσότερο οικονομικά.

Μεγάλη έμφαση δίνεται και στην εξεύρεση εναλλακτικών λύσεων για τους εργαζόμενους του σταθμού Longannet. Σχεδόν όλοι οι εργαζόμενοι έχουν βρει απασχόληση κάπου αλλού, αλλά χρειάζεται μεγαλύτερη προσοχή για τις κοινότητες και τα χωριά του West Fife που εξαρτιόντουσαν πολλά χρόνια από το κάρβουνο και την μονάδα του Longannet. Υπάρχουν ορισμένα σχέδια να μετατραπεί η περιοχή σε πεδίο δοκιμών για τεχνολογίες ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.

Η προετοιμασία για την μετάβαση στην νέα εποχή πρέπει να γίνεται εγκαίρως ώστε να προωθούνται οι εναλλακτικές λύσεις που θα δημιουργούν νέες προοπτικές για τις τοπικές κοινότητες και τους εργαζόμενους, έχει δείξει η εμπειρία από παρόμοιες περιοχές και μονάδες.

Μακάρι αυτό να γίνει σωστά και στις δικές μας περιοχές που σήμερα εξαρτιόνται από τον λιγνίτη. Όσο πιο γρήγορα και ολοκληρωμένα ξεκινήσει η μετάβαση στην μετα-λιγνιτική εποχή τόσο πιο βιώσιμα και δίκαια για τις τοπικές κοινωνίες και τους εργαζόμενους θα είναι. Η αξιοποίηση της εμπειρίας από την μετάβαση στην Γαλλία, στη Γερμανία, στο Βέλγιο, στην Βρετανία, στην Σκωτία είναι πολύ χρήσιμη για να σχεδιαστεί με την συμμετοχή των τοπικών κοινωνιών, των εργαζομένων, της αυτοδιοίκησης και των εμπλεκομένων φορέων η μετάβαση στην μετα-λιγνιτική εποχή. Το να κρύβουμε το κεφάλι μέσα στην άμμο δεν βοηθάει να υπάρξει ένα δίκαιο και βιώσιμο μέλλον, όπως έχει δείξει και η εμπειρία μας από την κρίση και τη χρεοκοπία της χώρας.

Πώς είναι να βλέπεις τον κόσμο από 70 μέτρα ύψος, μέσα από μια ανεμογεννήτρια; Υπάρχει συμμετοχή των πολιτών για την δημιουργία ενός αιολικού πάρκου κοντά τους; Υπάρχουν πολλοί που θα ήθελαν να μπουν μέσα σε μια ανεμογεννήτρια; Τι κάνει ένα πανεπιστήμιο που θέλει να βρεθεί στην πρωτοπορία της πράσινης τεχνολογίας και οικονομίας; Αυτά και άλλα παρόμοια ερωτήματα με παρακίνησαν να βρεθώ στο Άααχεν και στο αιολικό πάρκο του. 

Ο Horst Kluttig, υπεύθυνος του πάρκου, με ξενάγησε στις εγκαταστάσεις του πάρκου (τον γνώρισα όταν οργάνωσα τον Μάρτιο 2012, ως ευρωβουλευτής, μια ημερίδα για την πράσινη ενέργεια, στο Ευρωκοινοβούλιο). Τώρα επισκέφθηκα το πάρκο ως πρόεδρος του κοινωνικού συνεταιρισμού "ΑΝΕΜΟΣ ΑΝΑΝΕΩΣΗΣ" αλλά και ως ιδρυτικό μέλος του Ενεργειακού και Αναπτυξιακού Συνεταιρισμού Σίφνου. Ο Horst παρουσίασε την ιστορία του αιολικού πάρκου και ενημέρωσε για τον τρόπο με τον οποίο επωφελούνται οι τοπικές κοινωνίες.

Επισκέψιμη ανεμογεννήτρια για ξενάγηση από το ύψος των 70 μέτρων

Το ίδιο το αιολικό πάρκο, η ιστορία του αλλά και η απόδοσή του παρουσιάζουν μεγάλο ενδιαφέρον. Αλλά υπάρχει και κάτι ξεχωριστό.  Μία από τις ανεμογεννήτριες είναι επισκέψιμη στο εσωτερικό της και αξιοποιείται για εκπαιδευτικά προγράμματα αναρρίχησης στην κορυφή της από εσωτερική σκάλα στο πλαίσιο του προγράμματος ενημέρωσης για το πάρκο.

Το κέντρο Wind Turbine Vicitor centre for New Energy Agency  δημιουργήθηκε με στόχο την ξενάγηση ενδιαφερομένων στο πάρκο αλλά και την επίσκεψη στο εσωτερικό της ανεμογεννήτριας. Κάτι που κάναμε και εμείς , και μπορούμε να πούμε ότι ήταν μια πολύ ενδιαφέρουσα εμπειρία να βλέπεις τον κόσμο από το ύψος των 70 περίπου μέτρων, μέσα από μια ανεμογεννήτρια. Ανεβαίνεις από μια σπειροειδή σκάλα στο εσωτερικό της ανεμογεννήτριας σε ύψος 63 μέτρων, όπου βρίσκεται μια διαμορφωμένη πλατφόρμα. Από εκεί μπορείς να θαυμάσεις τη θέα της ευρύτερης περιοχής. Ανεβήκαμε, μάλιστα, λίγο πιο ψιλά, και μπήκαμε μέσα στο κέλυφος (nacelle) του ρότορα της ανεμογεννήτριας.

Πάνω από 1000 άτομα ετησίως δοκιμάζουν αυτή την ιδιαίτερη ξενάγηση στο εσωτερικό της ανεμογεννήτριας. Τις σκάλες στο εσωτερικό της ανεμογεννήτριας έχουν ανέβει και κατέβει συνολικά 10.000 άτομα, από την έναρξη του προγράμματος το 1999, όπως μας εξήγησε ο Horst.

https://www.youtube.com/watch?v=kiSlB3caU8Y#t=33

Σε όλη την Γερμανία υπάρχουν συνολικά τρεις παρόμοιες – επισκέψιμες στο εσωτερικό τους – ανεμογεννήτριες και παγκοσμίως λιγότερες από 12.

Ένα κοινό ευρωπαϊκό πάρκο

Η περιοχή του Άααχεν στη Γερμανία βρίσκεται στα σύνορα με την Ολλανδία κι έχει περιορισμένο χώρο για την ανάπτυξη αιολικών πάρκων. Παρόλο αυτά μετά από χωροταξικό σχεδιασμό επέλεξε τις περιοχές όπου μπορούσαν να εγκατασταθούν αιολικά πάρκα. Το 1993 η πόλη του Άααχεν αποφάσισε να συνεργαστεί με την ολλανδική πόλη Heerlen και να δημιουργήσουν από κοινού το πρώτο κοινό ευρωπαϊκό αιολικό πάρκο, το EuroWindPark, σε απόσταση 5 χιλιομέτρων από την ιστορική πόλη του Άαχεν.

Η πρώτη φάση του σχεδίου τους 'Future Energies' προετοιμάστηκε από το Energie-Cités και χρηματοδοτήθηκε αρχικά από το πρόγραμμα (ENG-ALTENER 1 1993-1995) με στόχο την ανάπτυξη οργανωτικού και οικονομικού μοντέλου για την προμήθεια βιώσιμης ενέργειας στην διασυνοριακή βιομηχανική περιοχή του   Aachen/Heerlen, τον αστικό σχεδιασμό για την εξοικονόμηση ενέργειας, την εγκατάσταση αιολικών και βιοαερίου, και την ένταξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, συστημάτων τηλεθέρμανσης κα. Σε δεύτερη φάση επιδιώχθηκε να διασφαλιστεί μέσα από την αλλαγή του θεσμικού πλαισίου (περιφερειακός σχεδιασμός, έκδοση αδειών για αιολικά και βιοαέριο, διαμόρφωση ενεργειακών στάνταρτς, βιοκλιματική κα).

Στη συνέχεια, συγχρηματοδοτήθηκε από ευρωπαϊκούς πόρους (FP4-NNE-THERMIE C), η εγκατάσταση, το 1997, μιας ανεμογεννήτριας 1,5 MW με καινοτόμο για την εποχή σχεδιασμό, σε σχέση με την μηχανική και ηλεκτρική απόδοσή της, την μείωση του θορύβου κα. Με συνολικό κόστος ανεμογεννήτριας 1.861.735€, η ευρωπαϊκή συμμετοχή ανέρχονταν σε 744. 694 €.

Στο πάρκο λειτουργούν σήμερα συνολικά 12 ανεμογεννήτριες των 1.5 MW, που η κάθε μία ανήκει σε διαφορετικούς φορείς (συνεταιρισμούς, δήμους, πανεπιστήμιο, υπουργείο κα). Την συνολική διαχείριση του αιολικού πάρκου έχει η ASEAG ENERGIE GMBH.

Εργαλείο λήψης αποφάσεων βασισμένο σε σύνολο κριτηρίων

Για να αποφευχθεί η σύγκρουση μεταξύ της ανάγκης ανάπτυξης ανανεώσιμων πηγών για πλήρη έξοδο από τα ορυκτά καύσιμα και αποδοχής από τις τοπικές κοινωνίες των επενδύσεων αλλά και για να διασφαλίζεται ταυτόχρονα η προστασία περιβαλλοντικά ευαίσθητων περιοχών, αναπτύχθηκε από το Πανεπιστήμιο του Άαχεν σε συνεργασία με φορείς καταναλωτών και σχετικές επιχειρήσεις ένα πολύ-κριτηριακό μοντέλο επιλογής περιοχών για τα αιολικά που λαμβάνει υπόψη  τεχνο-οικονομικά, κοινωνικο-πολιτικά και περιβαλλοντικά κριτήρια, δηλαδή διευκρινίζει τον τρόπο που τα διάφορα θέματα κοινωνικής αποδοχής ιεραρχούνται στη διαδικασία επιλογών των αιολικών εγκαταστάσεων. Η διαδικασία αυτή βασίζεται σε ένα σύστημα GIS (Γεωγραφικό Σύστημα Πληροφοριών) Αναλυτικής Διαδικασίας Ιεράρχησης. Με βάση αυτό ζητήθηκε από μια ομάδα τοπικών ειδικών να χρησιμοποιήσουν τα κριτήρια ώστε να αποφασιστεί η σημασία κάθε κριτηρίου. Ως αποτέλεσμα της εφαρμογής της μεθοδολογίας διαπιστώθηκε ότι υπήρχε η δυνατότητα να εγκατασταθούν αιολικά στο 9,4% της περιοχής που μελετήθηκε, ενώ το 1,74% της περιοχής μπορούσε να χαρακτηρισθεί ως περιοχή υψηλής καταλληλότητας.  Εκπονήθηκε, επίσης, μια συγκριτική μελέτη για τα προτεινόμενα εργαλεία σε σχέση με υπάρχοντα αιολικά πάρκα ώστε να δοκιμαστεί η αξιοπιστία του μοντέλου.

Αν και συνολικά η ηλεκτρική ενέργεια που παράγεται από το αιολικό πάρκο ξεπερνάει τις ανάγκες της περιοχής, υπάρχουν ακόμα σημεία όπου μπορούν να εγκατασταθούν νέα αιολικά.  

Έμφαση στην εκπαίδευση για τη βιωσιμότητα και σύνδεση της έρευνας με την εφαρμογή

Το Πανεπιστήμιο του Άαχεν θεωρείται ένα από τα καλύτερα στα θέματα ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και γενικά επιστημών για τη βιωσιμότητα, ιδιαίτερα στην έρευνα των «μεγα-τάσεων», όπως σε ενέργεια, νερό, κινητικότητας, υγεία, μεγάλες πόλεις ιδιαίτερα υπό το πρίσμα της κλιματικής αλλαγής. Στη βάση μιας πρόσφατης αξιολόγησης που το ανέδειξε ως ένα από τα καλύτερα, το Πανεπιστήμιο του Άαχεν χρηματοδοτείται με πάνω από 200 εκατομμύρια Ευρώ για την ανάπτυξη θεματικών clusters  για το διάστημα 2010-2017. Μέχρι 19 clustersθα έχουν  επίσημα χώρους και αίθουσες στο campusτου Πανεπιστημίου, ενώ δημιουργούνται και νέα εργαστήρια. Επιδιώκεται η συνέργεια πόρων και δυνατοτήτων και η δημιουργία θεματικών hotspots με εξειδικευμένους συνεργάτες και ισχυρές εγκαταστάσεις δοκιμών.

Οι επιχειρήσεις και πανεπιστημιακά ιδρύματα θα μπορούν να εργαστούν από κοινού σε θέματα έρευνας και εφαρμογών, στο πλαίσιο μιας διεπιστημονικής προσέγγισης. Υπολογίζεται ότι θα συμμετάσχουν στο σχέδιο σε μακροπρόθεσμη βάση 250 γερμανικές και διεθνείς επιχειρήσεις για να κάνουν την δική τους έρευνα και  να αναβαθμίσουν τις ικανότητές τους σε συνεργασία με το πανεπιστήμιο του Aachen. Αυτό θα επιτρέψει την έγκαιρη και έγκυρη αξιολόγηση των διαφόρων τεχνολογιών, όσον αφορά τις ευκαιρίες, τους κινδύνους και την ωριμότητά τους.

Το πανεπιστήμιο ασχολείται επίσης με την ανάπτυξη έξυπνων δικτύων για την  σύνδεση των διαφόρων μορφών ενέργειας (ηλεκτρική ενέργεια, φυσικό αέριο, θέρμανση) αλλά και για την διαχείριση της ζήτησης ενέργειας, την σχέση κόστους-αποτελεσματικότητας, καθώς και τις διάφορες κοινωνικές πτυχές της ενέργειας. Επιδιώκεται, συνεπώς, μια ολιστική προσέγγιση με την συμβολή διαφορετικών επιστημονικών κλάδων, που οδηγεί όμως και σε ρεαλιστικές κι έξυπνες λύσεις.  

Το Κέντρο Ερευνών Ενέργειας του Πανεπιστημίου - που στεγάζει πέντε ινστιτούτα – είναι επικεφαλής του “clusterΒιώσιμη Ενέργεια». Μεταξύ άλλων δοκιμάζει και νέα υλικά για μόνωση σε «ευφυείς προσόψεις» κτηρίων, υλικά για αποθήκευση θερμότητας και νέες συσκευές ημιαγωγών για ηλεκτρονικά ισχύος, διαθέτει εκτεταμένο εργαστηριακό εξοπλισμό, συμπεριλαμβανομένων των εργαστηριακών εξετάσεων 5 MW, σε πραγματικό χρόνο ψηφιακή προσομοίωση (RTDS), Hardware-in-the-Loop (HIL) για την επίλυση θεμάτων που σχετίζονται με ενεργειακά αποδοτική τεχνολογία κτιρίων, κλιματισμού, «έξυπνα σπίτια», διαχείριση της ζήτησης, καθώς συστήματα αποθήκευσης ενέργειας σε οχήματα. 

Στο Ευρωκοινοβούλιο με τους ενεργειακούς συνεταιρισμούς

Στο ευρωκοινοβούλιο βρέθηκα αυτή τη φορά μαζί με εκπροσώπους ενεργειακών συνεταιρισμών από διάφορες χώρες. Συμμετείχαμε στην ακρόαση που οργάνωσε η Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία Ενεργειακών Συνεταιρισμών (RESCoop) και η Ομάδα της Αριστεράς (GUE) στις 19 Νοεμβρίου 2015, στο Ευρωκοινοβούλιο. Την πρωτοβουλία είχαν οι ευρωβουλευτές: MiguelUrbanCrespo (Ισπανία - Podemos), Marisa Matias (Πορτογαλία, Block), Σοφία Σακοράφα (Ελλάδα, ανεξάρτητη)

Στην ημερίδα συμμετείχαν ενεργειακοί συνεταιρισμοί από την Ισπανία, τη Γερμανία, το Βέλγιο, τη Γαλλία, την Δανία, την Πορτογαλία, την Ιταλία, την Κροατία, την Βρετανία κα

Από την Ελλάδα, συμμετείχαν ο Ενεργειακός κι Αναπτυξιακός Συνεταιρισμός Σίφνου (Απόστολος Δημόπουλος, Γιάννης Γκύλλης, Νίκος Χρυσόγελος), ο «ΆΝΕΜΟΣ ΑΝΑΝΕΩΣΗΣ” (Νίκος Χρυσόγελος) καθώς και η Ενεργειακή Συνεταιριστική Καρδίτσας (Γιάννης Σταθόπουλος, Γιώργος Διδάγγελος).

Ο Νίκος Χρυσόγελος, πρόεδρος του κοινωνικού συνεταιρισμού ΑΝΕΜΟΣ ΑΝΑΝΕΩΣΗΣ και ιδρυτικό μέλος του Ενεργειακού κι Αναπτυξιακού Συνεταιρισμού Σίφνου παρουσίασε στοιχεία από το ενεργειακό προφίλ της Ελλάδας αλλά και πρωτοβουλίες που έχουν παρθεί το τελευταίο διάστημα από πολίτες στην κατεύθυνση του ελέγχου της ενέργειας από τις τοπικές κοινωνίες, μέσω της δημιουργίας ενεργειακών συνεταιρισμών (Σίφνος, Καρδίτσα, Κρήτη, Τήλος, Γαύδος κα). Από την Ενεργειακή Συνεταιριστική Καρδίτσας οι Γιάννης Σταθόπουλος και Γιώργος Διδάγγελος παρουσίασαν τις δραστηριότητες του συνεταιρισμού.

Συνολικά έχουν καταγραφεί σε ευρωπαϊκό επίπεδο 2400 ενεργειακοί συνεταιρισμοί. Από την Ελλάδα, μέλη της Ευρωπαϊκής Ομοσπονδίας είναι ήδη  ο Ενεργειακός κι Αναπτυξιακός Συνεταιρισμός Σίφνου καθώς και η Ενεργειακή Συνεταιριστική Καρδίτσας